Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin LGS Türkçe sınavına hazırlık amacıyla öğrencilere cümlenin ögeleri konusunu anlattığı eğitim içeriğidir.
- Videoda cümlenin ögeleri konusu detaylı şekilde ele alınmaktadır. Öğretmen, yüklem kavramını açıklayarak başlayıp, özne, nesne, yer tamlayıcısı ve zarf tamlayıcısı gibi cümle öğelerinin nasıl bulunacağını örneklerle anlatmaktadır. Ayrıca tamlamalar, deyimler, ikilemeler ve birleşik fiillerin bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
- Video, cümlenin öğelerini bulurken izlenmesi gereken sırayı (yüklem, özne, nesne, tamlayıcılar) hatırlatmakta ve belirtili nesne, belirtisiz nesne, gizli özne, sözde özne ve fiilimsi gibi özel durumları da ele almaktadır. Son bölümde örnek soru çözümleriyle konu pekiştirilmekte ve temel ile zor soru çözümleri sunulmaktadır.
- 00:03Cümlenin Ögeleri ve Yüklem
- LGS Türkçe'nin en önemli konu başlıklarından biri olan cümlenin ögeleri konusu, nokta atışı bilgilerle ve örnek soru çözümleri ile işlenecek.
- Yüklem, cümlede iş, oluş veya yargı bildiren ögedir ve fiil köklü veya isim köklü olabilir.
- Yüklem tek bir sözcükten oluşabileceği gibi söz gruplarından da oluşabilir ve cümlenin belkemiğidir; yüklemsiz cümle olmaz.
- 01:02Yüklem Örneği ve Özellikleri
- "Buse'in kütüphaneye gidecek" cümlesinde "gidecek" sözcüğü yüklemdir ve fiil köklüdür.
- Yüklem çıkarıldığında cümle mantıksız olur, bu da yüklemin cümledeki önemini gösterir.
- "En kıymetli hazine sağlıktır" cümlesinde "sağlıktır" yüklem isim köklüdür.
- 02:10Cümlenin Ögelerini Bulma Yöntemi
- Cümlenin öğelerini bulurken yapılması gereken ilk hamle yüklemin belirlenmesidir.
- Tüm sorular (özne, nesne, tamlayıcı) yüklemi sorar.
- Yüklemin en önemli özelliği cümlenin baba ögesi olmasıdır.
- 02:37Cümlenin Ögelerini Bularken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Cümlenin ögelerini bulurken tamlamaları, deyimleri, ikilemeleri ve birleşik fiilleri bölmeyeceğiz, bunları bir bütün olarak değerlendireceğiz.
- Örneğin "cömert bir insandı" sıfat tamlaması, "etekleri zil çaldı" deyimi, "ışıl ışıldı" ikilemi ve "memnun oldum" birleşik fiil bir bütün olarak alınmalıdır.
- Cümlenin ögelerini bulurken önce yüklemi, sonra özneyi ve nesneyi, en sona tamlayıcıları bulmak gerekir.
- 03:59Özneyi Bulma
- Özneyi bulmak için yükleme sorgularken "kim" ve "ne" sorularını kullanırız, bu soruların cevabı özneyi verir.
- Özne, yüklemin bildirdiği iş veya eylemi yapan ya da durumu bildiren ögedir.
- Özne doğrudan cümlede yer alıyorsa gerçek öznedir, görünmeyen özne ise gizli öznedir.
- 05:37Sözde Özne
- İşin yapanı belli değilse, yapılan işten etkilenen öge sözde özne olarak kabul edilir.
- Örneğin "pencere camları silindi" cümlesinde, silme işini yapan belli olmadığı için "pencere camları" sözde öznedir.
- Sözde özne işi yapmıyor, yapılan işten etkilenen ögedir.
- 06:40Nesneyi Bulma
- Nesneyi bulmak için önce özneyi bulmak gerekir, özneyi bulmadan nesneyi aramamalıyız.
- Nesne, öznenin yaptığı işten etkilenen ögedir.
- Belirtili nesneyi yükleme sorgularken "neyi" ve "kimi" soruları ile, belirtisiz nesneyi ise "ne" sorusu ile buluruz.
- 09:20Yer Tamlayıcısı
- Yer tamlayıcısı "e2", "d2" ve "de2" eklerini taşıyan sözcüklerdir.
- Yer tamlayıcısını bulmak için "neye", "neyde", "neyden", "kime", "kimde", "kimden", "nereye", "nerede" ve "nereden" sorularını sorarız.
- Örneğin "kamp alanına gidiyoruz" cümlesinde "kamp alanına" yer tamlayıcısıdır.
- 10:39Yer Tamlayıcısı
- Yer tamlayıcısı, "kime", "neye" gibi soruların cevabını veren sözcüklerdir.
- Örneğin "Kardeşime aldım" cümlesinde "kardeşime" yer tamlayıcısıdır.
- "Aslı gezmeye dayanamaz" cümlesinde "gezmeye" yer tamlayıcısıdır.
- 11:14Zarf Tamlayıcısı
- Zarf tamlayıcısı, "ne zaman", "nasıl", "niçin", "niye", "neden", "ne kadar", "ne şekilde" ve "nere" sorularının cevabını veren sözcüklerdir.
- "Onu dün aradım" cümlesinde "dün" zarf tamlayıcısıdır.
- "Bardağı yavaşça masaya bıraktı" cümlesinde "yavaşça" zarf tamlayıcısıdır.
- "Dinlemediğinden konuyu anlamadı" cümlesinde "dinlemediğinden" zarf tamlayıcısıdır.
- "Ablam baklavayı çok sever" cümlesinde "çok" zarf tamlayıcısıdır.
- 13:37Yer ve Zarf Tamlayıcısı Karışıklığı
- "İçeri", "dışarı", "aşağı" ve "yukarı" sözcükleri yer tamlayıcısı ile zarf tamlayıcısı karıştırılabilir.
- Bu sözcükler yalın haldeyse zarf tamlayıcısıdır, e, d veya da eklerinden birini aldıysa yer tamlayıcısıdır.
- Örneğin "Yukarı çıktı" cümlesinde "yukarı" zarf tamlayıcısıdır, "Yukarıya çıkacağım" cümlesinde "yukarıya" yer tamlayıcısıdır.
- 15:26Ara Söz
- Ara söz cümle dışı unsur olabileceği gibi kendinden önceki ögenin açıklayıcısı da olabilir.
- Ara söz iki virgül veya iki kısa çizgi arasına yazılır.
- "İstanbul'a, Türkiye'nin kalbine gidiyoruz" cümlesinde "Türkiye'nin kalbine" ara sözdir.
- "Yarınki toplantı duymamış olabilirsin. İptal olmuş" cümlesinde "İptal olmuş" ara sözdir.
- 16:07Vurgu
- Fiil cümlelerinde vurgu yükleme en yakın ögededir.
- "Spor yaptıktan sonra eve geldi" cümlesinde vurgu "eve" yer tamlayıcısında bulunur.
- Yüklemin başta olduğu cümlelerde vurgu yüklemdedir.
- İsim cümlelerinde vurgu yüklemin kendisindedir.
- 18:04Cümlenin Ögelerini Bulma Sırası
- Cümlenin öğelerini bulurken önce yüklem, sonra özne, ardından nesne ve en son tamlayıcılara bakılır.
- Belirtili nesne "neyi" ve "kimi" sorusuyla, belirtisiz nesne "ne" sorusuyla bulunur.
- Zarf tamlayıcısı "ne zaman", "nasıl", "niçin" ve "ne kadar" gibi sorularla, yer tamlayıcısı "nereye", "nerede", "nereden", "kime" ve "ne" gibi sorularla bulunur.
- 18:31Örnek Cümlelerle Anlatım
- "Hafta sonu ağaçların dökülen yapraklarını toplayacağız" cümlesinde "biz" gizli özne, "ağaçların dökülen yapraklarını" belirtili nesne, "hafta sonu" zarf tamlayıcıdır.
- "Ahmet Bey her akşam sıcak bir kahve içer" cümlesinde "Ahmet Bey" özne, "sıcak bir kahve" belirtisiz nesne, "her akşam" zarf tamlayıcıdır.
- "Bu şeker bana çocukluğumu hatırlattı" cümlesinde "bu şeker" özne, "çocukluğumu" belirtili nesne, "bana" yer tamlayıcıdır.
- 20:50Zor Örnekler
- "Tüm nevresim takımları özenle yıkandı" cümlesinde "tüm nevresim takımları" sözde özne, "özenle" zarf tamlayıcıdır.
- "Eksiğim olan konulara daha fazla zaman ayırmayı tercih ederim" cümlesinde "ben" gizli özne, "eksiğim olan konulara daha fazla zaman ayırmayı" belirtili nesne, "ayırmayı" fiilimsidir.
- "Limon görünce ağzın sulanması insanın doğuştan kazandığı bir refleks değildir" cümlesinde "limon görünce ağzın sulanması" özne, "insanın doğuştan kazandığı bir refleks" sıfat tamlamasıdır.