Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Arabek Center'in "Bilirkişi Düşüncesi" programında sunulan, Lezgi halkının bölünmesi konusunu ele alan bir bilgilendirme içeriğidir.
- Program, Lezgi halkının dünya genelindeki nüfusundan başlayarak, Kafkasya'nın en büyük halklarından biri olduğunu belirtiyor. Ardından, Kafkas Savaşı sonrası Rus liderlerin Samur Nehri üzerinden Lezgi halkını iki farklı siyasi yapı arasında nasıl böldüğünü anlatıyor. Sovyet dönemi boyunca Lezgilerin özerklik talepleri, Sadval hareketinin kuruluşu ve Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra Lezgilerin iki ayrı egemen devlette kalması süreci kronolojik olarak aktarılıyor. Son olarak, günümüzde Azerbaycan'da Lezgilerin durumu ve asimile edilme politikaları hakkında bilgi veriliyor.
- Lezgilerin Genel Durumu
- Lezgiler, Kafkasya'nın en büyük halklarından biri olup, dünyadaki toplam sayısı 800 bin ile 1 milyon arasında tahmin edilmektedir.
- Lezgiler çoğunlukla Güney Dağıstan ve tarihsel olarak Lezgiistan'dan Kuzey Azerbaycan'da ikamet etmektedir.
- Güney Dağıstan'daki Lezgilerin sayısı yaklaşık 385 bin, Kuzey Azerbaycan'daki Lezgilerin sayısı ise yaklaşık 400 bin civarındadır.
- 00:41Lezgilerin Bölünmesi
- Lezgilerin resmi bölünmesi, Kafkas Savaşı'nın bitmesinden sonra Rus Prensi Çar I. Nikolay adına Dağıstan Vilayeti ve Bakü Gubyası'nın oluşturulmasıyla gerçekleşti.
- Güney Dağıstan Vilayeti ve Bakü Gubyası'nın bölünmesi Samur Nehri ile yapıldı ve Lezgi halkı iki farklı siyasi yapılar arasında bölündü.
- 1917 yılında Ekim Devrimi gerçekleşti ve Kuzey Kafkasya'da iç savaş çıktı, savaşın sona ermesinden sonra Dağıstan Vilayeti Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne, Bakü Gubyası ise Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne dönüştürüldü.
- 01:43Lezgilerin Özerklik Talepleri
- 1936'da Lezgi halkından bir delegasyon Moskova'ya mektup göndererek tüm Lezgilerin Lezgiistan adlı ayrı bir cumhuriyette yeniden bir araya gelmek istediklerini belirtti.
- Sovyet Birliği liderleri Lezgi halkının isteğini reddetti ve Sovyet Birliği dönemi boyunca Lezgiler özerklik konusunu defalarca gündeme getirdiler.
- 1965'te Lezgi yazarı İskender Kaziye, ana tezleri Lezgi halkının birliği ve özerklik hakları olduğu siyasi bir örgüt kurdu, ancak 1968'de Dağıstan Bölge Komitesi Kabe'nin baskısı altında Kaziye ve Ukrayna'ya sürgün etti.
- 02:35Sadval Hareketi ve Sonuçları
- Özel talepleri döneminde vatansever Lezgilerden oluşan bir grup Sadval adlı Lezgi halk hareketini kurdu ve amacı Lezgi Özerk Cumhuriyeti'nin kurulmasıydı.
- Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra Lezgiler iki ayrı egemen devlette kaldı ve bu durum Sadval hareketinin sempatisini artırdı.
- 1993 yılında Azerbaycan'da iktidara gelen Haydar, siyasi mücadele sonucunda Sadval dahil olmak üzere çeşitli ayrılıkçı hareketleri sert bir şekilde bastırmaya başladı.
- 03:38Günümüzdeki Durum
- Sadval Azerbaycan'da etkisini kaybetti ve bugün Azerbaycan'da tüm halkları asimile etme politikası izleniyor.
- Birçok Lezgi pasaportunda Azerbaycanlı olarak kaydediliyor ve Lezgilerin sayısal resmi makamlar tarafından önemli ölçüde azaltılıyor.
- Sovyet liderlerinin Sovyet halklarının etnografyası ile ilgili cahil politikası, zaman içinde çeşitli çok uluslu çatışmalara yol açtı ve Lezgiler de bu siyasi entrikalara dahil oldu.