Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Dünya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi tarafından düzenlenen bir webinar formatında olup, kimya mühendisi İbrahim Akdağ tarafından sunulmaktadır. Konuşmacı, 25 yıllık deneyime sahip bir laboratuvar uzmanıdır ve emekli olduktan sonra kendi firmasında teknik eğitim ve danışmanlık hizmetleri vermektedir.
- Webinar, metroloji (ölçüm bilimi), laboratuvar kalibrasyonu ve akreditasyon konularını kapsamlı şekilde ele almaktadır. Video, metrolojinin temel kavramlarını, ölçüm yetkinliklerini, kalibrasyonun önemi, izlenebilirlik kavramını ve laboratuvar akreditasyon sürecini anlatmaktadır. Ayrıca, farklı laboratuvar cihazlarının (terazi, pipet, spektrometre) kalibrasyon süreçleri, kalibrasyon periyotlarının belirlenmesi ve kalibrasyon sonuçlarının değerlendirilmesi gibi pratik bilgiler sunulmaktadır.
- Webinar, laboratuvarlarda ölçümlerin güvenilirliğini sağlamak için gerekli standartlar (ISO/IEC 17025), kalibrasyon raporlarının nasıl yorumlanması gerektiği ve laboratuvar personelinin cihazların prensiplerini anlamasının önemi gibi konuları da içermektedir. Konuşmacı, kendi deneyimlerinden örnekler vererek, laboratuvarlarda yapılan ölçümlerin doğru ve güvenilir olması için gerekli olan teknik şartları ve uygulamaları detaylı şekilde açıklamaktadır.
- 00:05Giriş ve Konuşmacının Özgeçmişi
- Dünya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi tarafından düzenlenen webinara İbrahim Akdağ, kalibrasyon ve kalibrasyon diyodu belirleme konusunu anlatacak.
- Konuşmacı kimya mühendisi olup İstanbul Teknik Üniversitesi'nden mezun ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'nde malzeme araştırma bölümünde çalışmıştır.
- 1999 sonunda TÜBİTAK'ın Metroj Enstitüsü'nde kimya analiz laboratuvarının kurulmasında görevli olmuş ve 2001-2005 yılları arasında emekli olana kadar orada çalışmıştır.
- 03:56Laboratuvar Akreditasyonu ve Metroj
- Konuşma laboratuvar akreditasyonu ve teknik koşulların sağlanması üzerine yoğunlaşacak, özellikle doğru kalibrasyon konusuna ağırlık verilecek.
- Metroj, ölçüm bilimi olarak bir bilim dalıdır ve kalibrasyon bu dalın içine girmektedir.
- Konuşmacı, eğitimlerde sistematik olarak "5W1H" sorgulama yöntemini kullanarak konuları açıklamaktadır.
- 06:01Laboratuvar Faaliyetleri ve Akreditasyon
- 2000 yılından sonra laboratuvar güvenliği önem kazanmıştır çünkü Türkiye'nin Avrupa Birliği ile ortaklık anlaşması imzalaması sonucu, ürünlere kaliteli kanıt sağlamak gerekmektedir.
- Akreditasyon için laboratuvar çalışanlarının yeterliklerinin kanıtlanması, eğitim planı programı uygulaması ve doğru metotların kullanılması gerekmektedir.
- Doğru ve güvenilir sonuç vermek için ölçüm cihazlarının izlenebilir standartta kalibrasyon yapılması ve kalite kontrol planı uygulanması önemlidir.
- 08:45Akreditasyon Sürecindeki Önemli Unsurlar
- Akreditasyon sürecinde üç temel taraf vardır: akrep olmak isteyen laboratuvar, denetleyen denetçi ve eğitim danışmanlık veren kişiler.
- Bu üç tarafın da yeterli bilgi ve deneyime sahip olması gerekmektedir, aksi takdirde sistem etkilenir.
- Özel laboratuvar teknik faaliyetleri doğru planlayabilmesi için validasyon, kalibrasyon ve ölçümler en çok üzerinde durulan konulardır.
- 10:23Metroji Bilimi ve Gereken Yetkinlikler
- Metroji bilimi alanında sahip olunması gereken temel yetkinlikler arasında metroji proje bilgisi, ölçme prensibi anlayışı ve istatistik bilgisi yer alır.
- Ölçüm sonucunu doğru raporlamak için yeterli hesaplama deneyimi olması gerekir.
- Metroji bilimi açısından laboratuvar faaliyetleri ölçme, kalibrasyon ve test olarak dört ana başlık altında toplanır.
- 11:19Ölçüm Amacı ve Standartlaştırma
- Ölçüm, test ve kalibrasyon işlemlerinin temel amacı karar vermek, örneğin hammaddenin özelliklerini belirlemek veya ürün kalitesini kontrol etmek.
- Yapılan işlemleri doğru olabilmesi için test yöntemini ve ölçümü standartlaştırmak gerekir.
- Standart metotlar (SANDA) olarak adlandırılan talimatlar, analiz ve test yaparken cihazların nasıl kullanılacağını ve işlemlerin nasıl yapılacağını detaylı olarak belirtir.
- 12:39Metodun Doğru Uygulanması
- Standart metotla yapılan test veya ölçümün doğru sonuç vermesi için metodun laboratuvarda doğru uygulanması kanıtlanmalıdır (validasyon).
- Laboratuvarda yetkilendirilen kişi eğitimli, deneyimli olmalı ve yeterliliğini kanıtlamış olmalıdır.
- Kişinin yeterliliği sadece eğitim sertifikası değil, validasyon sonuçları, kalite kontrol sonuçları ve daha önceki analiz/test sonuçlarıyla kanıtlanır.
- 13:33Ölçümün Kullanım Alanları
- Ölçüm sonuçları birçok alanda karar vermek için kullanılır, özellikle insan sağlığı ve çevre açısından risk oluşturabilecek ürünlerde zorunlu standartlar vardır.
- Gıda ve çevre alanları ölçümün en çok ihtiyaç duyulan alanlarından olup, sağlık, iş güvenliği ve emniyet de önemli kullanım alanlarıdır.
- Üretim tesislerinde çeşitli ölçümler yapılır: hammadde kontrolü, proses kontrolü, ürün kalite kontrolü ve iş güvenliği ölçümleri.
- 15:52Ölçüm Sonuçlarının Güvenilirliği
- Farklı amaçlı ölçümlerin sonuçlarının güvenilir olması için birçok faktör etkilir: kullanılan metod, çalışan kişi, laboratuvar ve cihaz.
- Güvenilir sonuç, sadece bir kez değil, her zaman doğru ve tutarlı olması gerekir.
- Farklı laboratuvarların aynı analizi yaptığında sonuçların birbirine yakın olması önemlidir, bu da ulusal ve uluslararası düzeyde karşılaştırılabilirlik sağlar.
- 17:56Ölçüm Sistemi Oluşturma Adımları
- Amaca uygun bir ölçüm sistemi oluşturmak için önce ölçüm amacını ve kapsamını belirlemek gerekir.
- Ölçüm oranı ve hassasiyetini belirleyip, uygun cihaz seçmek önemlidir.
- Cihazın kullanım talimatı, bakım, kalibrasyon ve kalibrasyon kontrolü için talimatlar hazırlanmalıdır.
- 18:49Güvenilir Ölçüm İçin Gerekli Öğeler
- Cihazın kalibrasyonu ve ara kontrolü için kalibrasyon standartının olması gerekir.
- Cihazın kalibrasyon yapılmış olması, ölçüm koşullarında uygun olması ve kullanıcının yeterli eğitimi önemlidir.
- Cihazın düzenli bakımını, kalibrasyonunu ve kontrolünü yapmak ve sonuçları doğru raporlamak gerekir.
- 19:49Ortak Dil Kullanımının Önemi
- Küresel bir köyde yaşıyoruz fakat iletişimde farklı diller ve anlamlar kullanıyoruz.
- Aynı faaliyet alanında bile yanlış anlaşılmalara, zaman ve para kaybına yol açabiliyor.
- Metroloji biliminin kendi kullandığı kavramlar ve terimleri bilmek gerekir.
- 21:05Metroloji Kavramları ve Standartlar
- Metro (Uluslararası Metroloji Örgütü) web sayfasında ölçüm ve kalibrasyon ilgili kavramlar ve terimler anlatılmaktadır.
- Analitik laboratuvarda kullanılan kavramlar için Eurocam organizasyonu tarafından standartlar belirlenmiştir.
- Laboratuvar ölçme, kalibrasyon, analiz ve test faaliyetlerinin kalitesini belirleyen uluslararası standart "General for the Competence of Test and Calibration Laboratories" (Test ve Kalibrasyon Laboratuvar Yeterliliği İçin Genel Şartlar) olarak adlandırılmaktadır.
- 22:50Metroloji Kavramları
- Metroloji temel kavramı ölçmedir ve ölçme işlemi, tanımlanmış belli büyüklüklerin değerinin bulunması için yapılan işlemler dizisidir.
- Ölçme genellikle bir referansla karşılaştırma yaparak yapılır ve farklı cihazlar aynı sonuç vermelidir.
- Ölçüm cihazlarının aynı sonucu vermesi için kalibrasyon yapılır, yani cihazlar ortak bir referansla karşılaştırılır.
- 24:06Metrolojide Temel İşlemler
- Ürünlerin kalitesini belirlemek için analiz yapılır, madde miktarı ölçülür ve sonuçlar (mikrogram/kilogram, miligram vb.) şeklinde ifade edilir.
- Ürünlerin özelliklerini belirlemek için test yapılır, bu testler belli bir prosedüre göre yapılır ve sonuçta ölçüm ve analiz yapılır.
- Deneyler, deneysel çalışmalar olarak adlandırılır ve yeni ürünlerin etkinliğini belirlemek için yapılır.
- 27:39Metroloji Kavramları ve Önemi
- Metroloji sözlüğünde tanımlanmamış ancak kullanımda olan kavramlar vardır (sistem, komponent, olay, özellik, referans, sinyal vb.).
- Metroloji, ölçü biliminin temelidir ve birçok yanlışın nedeni metroloji bilgisi eksikliğinden kaynaklanır.
- Metrolojinin amacı doğru ölçüm yapmaktır ve bu için ortak birimleri tanımlar, ölçümlerin güvenliğini sağlar.
- 29:52Metrolojinin Görevleri ve Sınıflandırılması
- Metroloji, fiziksel ve kimyasal ölçümlerin güvenilirliğini sağlamak için kalibrasyon için gerekli standartları sağlar.
- Metroloji, ölçüm sonucunun izlenebilirliğini sağlar ve bunun için referanslar ve standartları üretir.
- Metroloji üç ana kategoriye ayrılır: bilimsel metroloji (her ülkede sadece bir tane), endüstriyel metroloji ve yasal metroloji.
- 32:13Metroji ve Ölçüm Sistemi
- Metroji, fiziksel ölçümler ve kimyasal ölçümler olarak iki ana gruba ayrılmaktadır.
- Fiziksel metroji, fiziksel ölçüm birimleri ve standartların oluşturulmasını sağlar.
- Kimyasal metroji, güvenli test analizleri için gerekli araçları, yöntemleri ve laboratuvar kullanımını sunar.
- 32:37Metroji ve Ortak Birimler
- Metroji, aynı birime göre ölçmeyi gerektirdiği için temel birimler belirlemiş ve standartları oluşturmuştur.
- Ortak bir sistem kullanmak gerekir, İngiliz birimleri gibi diğer sistemler metroji dünyasında geçerli değildir.
- İzlenebilirlik, metroji için en önemli unsurlardan biridir ve akreditasyon tarafından izlenebilirlik sağlanması gerektiği belirtilmektedir.
- 33:15İzlenebilirliğin Tanımı ve Önemi
- İzlenebilirlik, ölçüm sonucunun belirli referanslar ve standartlarla ilişkilendirilmesi ve kesintisiz bir karşılaştırma zinciri özelliğidir.
- İzlenebilirlik, farklı ülkelerde yapılan ölçümlerin güvenilir şekilde karşılaştırılabilmesini sağlar ve ticareti kolaylaştırır.
- İzlenebilirlik, laboratuvarların kalitesini ve güvenilirliğini sağlamak için önemlidir ve akreditasyonun temel amacıdır.
- 35:04İzlenebilirliğin Sağlanması
- Fiziksel ölçümlerde, terazi gibi ölçüm cihazlarının kalibrasyonu için ulusal metroji referansları kullanılır.
- Kimyasal ölçümlerde, madde miktarı ölçümü için grammetrik, volumetrik veya referans maddeler kullanılır.
- Testlerde ve ampirik metodlarda, aynı yöntem ve koşullar kullanılarak izlenebilirlik sağlanır.
- 37:01Kalibrasyon ve Ayar İşlemi
- Kalibrasyon, belli koşullarda bir ölçüm cihazının gösterileri ile referans gösterileri arasındaki ilişkiyi belirleyen bir ölçümdür.
- Kalibrasyonda, cihazın doğru gösterip göstermediği kontrol edilir ve aradaki fark hesaplanır.
- Kalibrasyon, ayar işlemi için önemlidir ve cihazın doğru ölçmesi için gerekli ayarlar yapılır.
- 41:14Kalibrasyon Periyodu
- Kalibrasyon, ölçüm doğruluğu ve izlenebilirliğini sağlamak için gerekli bir işlemdir.
- Ölçüm cihazları zamanla kalibrasyona sapmalar yapabilir, bu nedenle periyodik olarak kalibrasyon yapılmalıdır.
- Kalibrasyon periyodu, cihazın tipine, modeline, kullanım süresine ve sıklığına göre belirlenir.
- 42:20Kalibrasyon Süreleri ve Kriterler
- Kalibrasyon belirlerken en önemli objektif kriter, cihazın ölçülebilir kararlılığıdır.
- Kalibrasyon belirlerken izin verilecek sapma miktarı önemlidir ve bu cihazın tekrar özelliğine bağlıdır.
- Kalibrasyon periyodu, cihazın kullanım süresi ve sıklığına göre belirlenir, ancak cihazın kararlı kalabilmesi önemlidir.
- 43:23Kalibrasyon Periyodunun Belirlenmesi
- Cihazın zamanla değişim oranına göre sapma limiti belirlenir ve bu süre içinde kalibrasyon kontrolü yapılır.
- Kalibrasyon kontrolü yapıldığında, sonuçların %93-%95 aralığında kalması gerekir, aksi takdirde periyodik kontroller gereklidir.
- Cihazın kalibrasyonu sürekli kararlı kalıyorsa, kontrollü bir şekilde kalibrasyon periyodu uzatılabilir.
- 44:39Kalibrasyon Yapım Kriterleri
- Kalibrasyon, ölçüm koşullarında cihazın izlenebilir referans karşılaştırma ölçüde yapılmalıdır.
- Kalibrasyon için uygun laboratuvar şartları, cihazın kullanım koşullarına uygun olmalıdır.
- Kalibrasyon standardı izlenebilir olmalı ve kalibrasyon yapan kişi yeterli bilgi ve deneyime sahip olmalıdır.
- 46:02Kalibrasyon Yapım Koşulları
- Kalibrasyon değeri kullanım koşullarında geçerli olmalıdır, farklı koşullarda yapılan kalibrasyon sertifikası anlamsızdır.
- Kalibrasyon yetkili bir personele sahip kişiler tarafından yapılmalıdır.
- Kalibrasyon laboratuvarları genellikle kalibrasyon yapabilir, ancak her laboratuvar tek tek kalibrasyon yapmayabilir.
- 47:03Laboratuvar Yetkilendirmesi ve Kalibrasyon
- Laboratuvarlar kalibrasyon ve test laboratuvarları olarak ikiye ayrılmaz, her laboratuvar hem kalibrasyon hem de test yapabilir.
- Türkiye'de laboratuvarlara yetki veren bir kurum yoktur, sadece kalitesi değerlendirilir.
- Yetki yasal otorite tarafından verilirken, yeterlilik kalite değerlendirmesidir.
- 48:23Kalibrasyon ve Doğrulama Kavramları
- Test laboratuvarları kendi kullandıkları cihazların kalibrasyonunu yapabilirler.
- Kendi cihazlarının kalibrasyonunu yapan laboratuvarlar, bu işlemi akreditasyon kapsamına almalıdır.
- Kalibrasyonu kendi yapacak laboratuvarlar için dört koşul gereklidir: referans, talimat, yeterli eleman ve kayıt tutma.
- 50:08Kalibrasyon Yapma Seçimi
- Laboratuvarların kendi kalibrasyonunu yapacakları veya dışarıdan hizmet alacakları kararını fizibilite çalışması sonucunda vermelidir.
- Bazı cihazların kalibrasyonu laboratuvarlar tarafından yapılamaz, örneğin referans çözelti, pH, iletkenlik, viskozite ve yoğunluk ölçüm cihazları.
- Laboratuvarlar bazen yanlış bilgiye dayanarak kalibrasyon yapabilir ve sonuçta saçma sonuçlar elde edebilirler.
- 51:25Cihazların Kullanım Amacı
- Laboratuvar cihazları üç grupta kullanılır: ölçüm, analiz ve deneysel işlemler için.
- Test cihazlarının amacı, test metodunda belirtilen koşulları ve sınırları sağlamak.
- Cihazların ne amaçla kullanıldığını bilmeden kalibrasyon yapmak doğru değildir.
- 53:57Kalibrasyon Gerektiren Cihazlar
- Ölçüm cihazları ve ölçüm sonucunu doğrudan etkileyen cihazlar kalibrasyona tabidir.
- Tartı, terazi, standart çözeltiler, pipet, titrasyon cihazları gibi cihazlar kalibrasyona tabidir.
- Sıcaklık, iletkenlik, viskozite, pH gibi ölçümlerde sıcaklık doğrudan sonucu etkilediği için kalibrasyona tabidir.
- 55:47Kalibrasyona Gerek Olmayan Cihazlar
- Bazı cihazlar doğrudan ölçüm amacıyla kullanılmaz, sadece birebir çözelti hazırlamak için kullanılır.
- Kurutmak için kullanılan cihazlar, doğrudan sonuçları etkilemez, sadece işlemi tamamlama için kullanılır.
- Su banyosu, kül fırını, ısıtıcı, santrifüj gibi cihazlar doğrudan sonuçları etkilemez.
- 57:12Kalibrasyon ve Test Cihazları
- Kalibrasyon firmaları laboratuvar kullandığı her cihazın ne amaçla kullanıldığı önemli, bazen de kalibrasyon yapacak bir şey yoksa saçma sapan şeyler yapıyorlar.
- Testte kullanılan cihazlar, testin sabit koşulları sağlamak amacıyla kullanılan cihazlar ve test sonucunu ölçmek için kullanılan cihazlardır.
- Test sabit koşulları için kullanılan cihazlar doğrudan sonucu etkilemez, ancak test koşullarını sağlamanın kontrolü için gereklidir.
- 58:26Kalibrasyon Sertifikaları ve Bilgiler
- Kalibrasyon sertifikasında doğrulukla ilgili bilgiler, sapma ve kalibrasyon yapan cihazın gösteri-referans gösteri değerleri arasındaki ilişki bulunmaktadır.
- Cihazın tek özellikleri belirtilen toleransın dışında ise cihazı ayar yapmak gereklidir.
- Analog cihazlarda ayar yapmak için tornavida kullanılırken, dijital cihazlarda genellikle kalibrasyon menüsü vardır.
- 59:19Kalibrasyon Süreci
- Kalibrasyon yaparken önce kalibrasyon menüsüne girilir, kalibrasyon tuşuna basılır ve referans değerler verilir.
- Kalibrasyon sonrası cihaz ölçüm modunda kontrol edilir ve sonuçlar değerlendirilir.
- Cihazların kataloğunda nasıl kalibrasyon yapılacağı anlatılır.
- 1:00:00Kalibrasyon Sertifikalarında Bilgiler
- Kalibrasyon sertifikalarında birlik bilgisi ve kalibrasyon becerisi bulunmaktadır.
- Kalibrasyon firmaları sadece kontrol yapar, cihazın tolerans içinde olup olmadığı kontrolü laboratuvarın sorumluluğundadır.
- Kalibrasyon yaptırma konusunda herkes sertifika alıp kullanmaya devam eder, ancak sertifikaları kontrol etmek önemlidir.
- 1:01:00Kalibrasyon Sonuçlarının Değerlendirilmesi
- Kalibrasyon sonuçlarını değerlendirmek için cihazın gösteri, referans değerleri ve tolerans aralığı karşılaştırılmalıdır.
- Cihazın kalibrasyon sonuçları, kullanılan amacı ve cihazın kataloğuna göre belirlenen sapma limitleri değerlendirilmelidir.
- Cihazın sapması kataloğunda belirtilen toleransın dışında ise ayar yaparak kullanmak gerekir.
- 1:03:19Örnek Kalibrasyon Değerlendirmesi
- Örnek hacim kalibrasyonunda nominal değer 100, referans sapması 0,045 ölçüm sapması 0,04 olarak ölçülmüştür.
- Cihazın tolerans değeri 0,04 olduğundan, sapma 0,045 olduğu için uygun değildir.
- Kalibrasyon laboratuvarı raporlarında standart sapma hesaplanır ve sonuçlar istatistiksel olarak değerlendirilir.
- 1:05:28Kalibrasyon Sertifikalarının Değerlendirilmesi
- Tartı kalibrasyonunda yapılan işlemler ve sonuçların Excel'e aktarılması gerektiği belirtiliyor.
- Laboratuvarda farklı hassasiyetlere sahip teraziler (0,80 gram, 1 gram, 10 gram) kullanılıyor ve hepsinin sonuçları yorumlanıyor.
- Kalibrasyon raporlarında farklı kavramlar (indication, error) kullanılıyor ve hesaplamalarda hatalar görülebiliyor.
- 1:07:12İletkenlik Ölçümü ve Kalibrasyon
- İletkenlik ölçümü kalibrasyonunda 1413 mikrosi bir değer bulunmuş ve 57 erro sapması belirtilmiş.
- Kalibrasyon referansları ve belirsizliklerde hatalar görülebiliyor, ölçüm cihazının referansının daha düşük olamayacağı vurgulanıyor.
- 1:07:52Dijital Pipet Kalibrasyonu
- 101 dijital pipet kalibre edilmiş ve sapmalar değerlendirilmiş, ancak tüm sapmaların eşit olması mantıksız bulunuyor.
- Pipet kalibrasyonunda nominal hacim, ölçüm sonucu ve sapma değerleri değerlendiriliyor.
- Kalibrasyon sonuçlarının cihaz kataloğundaki CV (standart sapma) değerlerine göre değerlendirilmesi gerektiği belirtiliyor.
- 1:09:52Kalibrasyon Sertifikalarının Değerlendirme Kriterleri
- Kalibrasyon sertifikalarında cihazın seri numarası ve izlenebilirlik tarihi yer alıyor.
- Sertifikada "uygunluk beyanı" yerine "cihaz kalibrasyon sertifikasına verilen değerlere göre kullanılmalıdır" ifadesi kullanılıyor.
- Laboratuvarlarda en çok yapılan kalibrasyonlar tartım, sıcaklık ve hacim ölçümü olarak belirtiliyor.
- 1:10:34Hacim Ölçümü ve Kalibrasyon
- Cam malzemelerin hacim kalibrasyonu sadece bir kez yapılabilir çünkü cam malzeme değişmez ve boyutları kaybolmaz.
- Mikropipetlerde piston zamanla kayma yapabilir, bu nedenle kalibrasyon gerekebilir.
- Laboratuvarlarda hacim kalibrasyonu için terazi, saf su ve sıcaklık ölçeği gibi imkanlar bulunuyor.
- 1:12:15Farklı Kalibrasyon Türleri
- Analitik kalibrasyon olarak enstrümantal cihazlarda yapılan kalibrasyonlar var.
- Enstrümantal cihazlarda yapılan kalibrasyonlara genellikle indirekt kalibrasyon, proses kalibrasyonu ve kimyasal kalibrasyon gibi kavramlar da kullanılıyor.
- 1:12:34Laboratuvar Cihazlarının Önemi
- Laboratuvarlarda spektrofotometre, atomik emisyon spektroskopisi ve gaz-kromatografi gibi cihazlar kullanılır.
- Bu cihazların nasıl çalıştığı, prensipleri ve mantığı iyi anlaşılması gerekir.
- 1:13:01Spektrofotometre Kullanım Hikayesi
- 1999 yılında Gebze'de yeni bir ilaç firması laboratuvar kurmuş ve spektrofotometre gibi cihazlar almış.
- Cihazın validasyonu ve performans testleri yapılmış, referanslar da satın alınmış.
- Bir sene sonra tekrar kalibrasyon ve performans testi yapıldığında, teknisyen cihazın nasıl çalıştığını bilmiyor ve ezbere analiz yapıyor.
- 1:16:07İletkenlik Ölçüm Cihazı Sorunu
- Laboratuvarın kartuşlu asetilen su üretici cihazı var ve her gün iletkenlik ölçümü yapılıyor.
- Ölçülen iletkenlik değerleri deftere kaydediliyor ancak bu değerler gerçek değerlerden farklı.
- Cihazın kalibrasyonu yapıldığında, gerçek iletkenlik değeri 0,6 mikrosiemens olmalıken, ölçümde farklı sonuçlar elde ediliyor.
- 1:18:02Kalibrasyon Hizmeti Sorunu
- Bir laboratuvar spektrometrik kalibrasyon hizmeti istemiş ve optik laboratuvarı tarafından filtre kullanılarak transmittans ölçülmüş.
- İzmir'den gelen bir spektrometre kalibrasyon için gönderilmiş, ancak firma cihazı kullanamadığını belirtmiş.
- Laboratuvar, analiz metodu ve standartları göndermiş ancak reaktiflerin olmadığı için kalibrasyon yapılamamış.
- 1:21:23Cihaz Kullanımı ve Kalibrasyon
- Spektrofotometre, belli bir dalga boyunda ışık şiddeti ölçen bir cihazdır.
- Kalibrasyon için referans filtre kullanılarak dalga boyu ayarlanır ve maksimum değerler bulunur.
- Analitik kalibrasyon, cihazın analitik kullanım için önemli bir süreçtir.
- 1:21:52Analitik Kalibrasyon Yöntemleri
- Analitik kalibrasyon, ölçen madde miktarı ile cihaz verisi arasındaki ilişkiyi belirleyen bir yöntemdir.
- Tek nokta kalibrasyon en basit yöntemdir ve her örnekten sonra standardı tekrar ölçerek kalibrasyon sapmasını önleyebilirsiniz.
- Çok nokta kalibrasyon, özellikle geniş aralıklı analizlerde tercih edilir ve en mantıklı yöntem lineer kalibrasyondur.
- 1:24:00Kalibrasyon Aralığı ve Kontrol
- Kalibrasyon aralığı belirlerken maksimum on katı geçmemek gerekir ve aralıklar eşit şekilde bölünmelidir.
- Ölçtüğümüz konsantrasyonun kalibrasyon doğrusu altına gelecek şekilde planlama yapılmalıdır.
- Kontrol standardı belirlenirken sapma miktarı belirlenir ve bu sapma miktarının iki katı geçilirse kalibrasyon yeniden yapılmalıdır.
- 1:26:00Cihaz Validasyonu
- Cihaz validasyonu, cihazda yapılan kalibrasyon validasyonu ve performans testini kapsar.
- Cihaz validasyonu süreci, teknik şartlar, spesifikasyon, montaj, test ve bakım aşamalarından oluşur.
- Bakım sonrası performans testi yapmak önemlidir ve bu testler akreditasyon için zorunludur.
- 1:28:31Cihaz Bakımı ve Önemli Özellikler
- Cihaz bakımı kullanıcı tarafından yapılabilen basit bakım ve servis tarafından yapılan bakım olmak üzere iki farklı kategoriye ayrılır.
- Analitik cihazların önemli özellikleri: tekrarlanabilirlik, hassasiyet, spesifiklik ve geniş ölçü aralığıdır.
- Spektroskopi tekniklerinde spesifiklik sorunu olabilirken, kromatografik teknikler daha üstündür çünkü bileşenleri tek tek saflaştırarak dedektöre gönderir.
- 1:31:05Analitik Dünyada Kalibrasyon ve Performans Testleri
- Analitik dünyada iki ayrı dünya var: kalibrasyon dünyası ve diğer analitik alanlar.
- Kalibrasyon laboratuvarları cihazların ne yaptığını, ne ölçüldüğünü ve sonuçların ne olduğunu kontrol eder.
- Cihazların performans testleri arasında atomik kaplı performans, dalgaboyu tekrar, fotomatik doğruluk, kararlılık, gürültü ve tekrar etkileyen parametreler bulunur.
- 1:32:18Cihaz Performans Testi Yöntemleri
- Oto center kullanırken enjeksiyon hacim doğruluğu, tekrar ve lineerlik önemli performans parametreleridir.
- Hacim ölçümleri genellikle kromatografik yöntemle yapılır ve arka arkaya ölçümlerle değişimi bulunur.
- Bazı cihazlarda (kromatografi veya HPS gibi) doğruluk testleri için değişkenlik yapılabilir.
- 1:33:09Hassasiyet ve Tekrar Ölçümü
- Hassasiyet, düşük miktarları ölçebilme yeteneğidir ve belirli bir konsantrasyona karşılık ne kadar sinyal verdiğini gösterir.
- Tekrar ölçümü için arka arkaya belli bir şeyle ölçümler yapılır, bu değerlerin 5 bin olması çok önemli değildir.
- Kalibrasyon amacıyla kullanılmayan sonuçlar, günlük kalibrasyon için kullanılacak sonuçlar raporlanır.
- 1:33:52Ölçüm Sonuçlarını Raporlama
- Laboratuvarların çoğu sonuçları ve belirsizlikleri anlamsız basamaklarla raporlar.
- Belirsizlik hesaplandıktan sonra önce iki anlamlı basamağı yuvarlanır, genellikle tek anlamlı basamağı olur.
- Sonuç, belirsizliğin ondalık basamağı ile aynı olacak şekilde yuvarlanır.
- 1:34:55Anlamlı Basamak Kavramı
- Anlamlı basamak, sıfırdan farklı rakamları gösterir, virgül ve soldaki sıfırlar anlamlı basamak olarak sayılmaz.
- Sondaki sıfırlar anlamlı olabilir, örneğin 250,20'deki son sıfır anlamlıdır.
- Ölçüm sonuçları, kullanılan cihazın hassasiyetine göre belirlenir, ortalamalar alındığında basamak sayısı artmaz.
- 1:38:45Kalibrasyon ve Doğrulama
- Cihazın sapma oranı kalibrasyon sertifikasında verilen değerlerden hesaplanır.
- Kalibrasyon laboratuvarı sadece kendi cihazlarını kalibrasyon yapabilir, dışarı hizmet vermek için akreditasyon gerekir.
- pH ölçümünde 4.7 standardı varsa tamponla doğrulama gerekmez, daha düşük standartlar kullanılabilir.
- 1:40:36Ölçüm Cihazlarının Kalibrasyon Değerleri
- Ölçüm cihazlarının sapma değeri için cihazda ayrı bir değer bulunur ve genellikle "prestij" olarak adlandırılır.
- Bazı cihazlarda sapma ve belirsizliğin toplamı "tolerans" olarak verilir, bu değer mutlak sapma miktarı ile iki sigma standart sapmanın toplamıdır.
- Müsaade edilen maksimum hata, sapma değeri ve belirsizliğin toplamıdır ve bu toplam hata sistematik olarak düzeltilmez.
- 1:42:05Hacim Ölçüm Aletleri
- Mez ölçü kabı olarak kullanılmaz, aktarma kabı için pipet kullanılır.
- Pipetlerin üzerinde "ek" yazan baloncu, içindeki hacmi gösterirken, "eksik" yazan baloncu dışındaki hacmi ölçer.
- Cam malzemeli hacim aletleri için ISO 4788 standardı vardır ve GLİ yöntemiyle kalibrasyon yapılabilir.
- 1:43:39Kalibrasyon ve Ara Kontrol
- Kalibrasyon için referans olmak zorunda bir alet gereklidir, terazi için referans kütlesi, sıcaklık için termometre gibi.
- Kalibrasyon yapmak için tam kütlesi alınabilir ancak ara kontrol için 3-4 adet küçük kütle yeterlidir.
- Ölçüm sonuçlarını değerlendirmek için test yöntemleri vardır ve bu konuda web sayfasında referans dökümanlar bulunmaktadır.
- 1:45:18Kalibrasyon Periyodu Belirleme
- Kalibrasyon periyodu kullanım sıklığına, kullanım koşullarına ve diğer faktörlere göre belirlenmelidir.
- Türk-ISO'da teknik komite olarak sektör komitesi altında bir komite kurulmuş ve kalibrasyon periyodu belirleme konusunda danışmanlık yapmıştır.
- Kalibrasyon periyodu belirleme konusunda hazırlanmış döküman web sayfasında bulunmaktadır.
- 1:46:48Test Cihazları ve Terazi Kontrolü
- Test cihazlarında test parametrelerinin sonucunda bir fiziksel büyüklük ölçülmektedir.
- Terazi kontrolünde kullanılan kalibre et bezinin, cihazın çalıştığı tartım aralığına uygun olması gerekir.
- Tartım işlemi laboratuvarda en hassas, en kolay ve en doğru yapılan ölçümdür.
- 1:48:33Kalibrasyon Hakkında Bilgiler
- Doğru terazi seçimi koşuluyla doğru soru yoktur, ancak analitik kalibrasyon için dökümanlar ve ERSIN'in web sayfası bulunmaktadır.
- Refraktometre kalibrasyonu için refraktometre standartları mevcuttur ve bu standartlar bilgisayarın ölçeceği maddeye göre değişmektedir.
- 1:49:35Sorgulama ve Karar Verme
- Bir şey yapmadan önce neden ve nasıl yapacağımızı sorgulamak önemlidir, bilgiye ulaşmak günümüzde kolaydır.
- Karar verirken "İbrahim böyle dedi" veya "Türk halkı böyle dedi" gibi ifadeler yerine, bilgileri sorgulamak gerekir.
- Sorgulamadan güvenmek en büyük sorun kaynağıdır, bu güven itaat veya saygı olarak ifade edilebilir.
- 1:50:31Eğitim Sistemi ve İtaat Kültürü
- Sadece bir bilgiyi ezberleyip yapmanın nedeni, test yöntemi olan ezberci eğitim sisteminden kaynaklanmaktadır.
- İtaat kültürü tarihsel geçmişe dayanmaktadır ve bu kültürü değiştirmek kolay değildir.
- Ezberci yaklaşımdan çıkıp "neden" sorularını sormak gerekir, cevaplar mantıklı, makul ve genelleme yapmayan olmalıdır.
- 1:51:21Kalibrasyon Örneği
- Laboratuvar gelmiş firma, film fotometre kullanırken kalibrasyon yapma konusunda soru sorulduğunda, "bütün cihazlar kalibrasyona ihtiyaç duyar" diyerek cevap vermiştir.
- Firma elemanı, sodyum ve potasyum çözeltileri hazırlayıp cihaza vererek grafik çizmiş, ancak doğru bir kalibrasyon işlemi yapmamıştır.
- Her şeyi sorgulamak ve araştırmak, yanlış bilgileri inanmamak önemlidir.
- 1:52:51Kalibrasyon ve Doğrulama
- Kalibrasyon ve doğrulama kavramları arasındaki farkı anlamak önemlidir, ancak bu konuda yaygın hatalar bulunmaktadır.
- Bir kişi kalibrasyon yaparken, başka biri aynı işlemi doğrulama olarak adlandırabilir.
- Bu konuda bilgi sahibi olmak, kalibrasyon sürecini doğru anlamak için gerekli olan bir adımdır.
- 1:53:34Sunucunun Tanıtımı
- Sunucu, yaklaşık yirmi yıldır akreditasyon süreci içinde eğitimler vermektedir.
- Web sayfasında belirsizlik, kalite kontrol, dış kalite kontrolü ve istatistik konuları hakkında bilgiler bulunmaktadır.
- Katılımcılar mail yoluyla bilgi alabilir ve danışabilirler, bu eğitimler zaman zaman oda ile birlikte yapılacaktır.