Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kürtlerin tarihsel gelişimini ve Irak Kürt sorununun kronolojik gelişimini anlatan bir tarih belgeselidir. Selahattin Eyyubi, Mahmud Berzenci, Mustafa Barzani, Mesut Barzani, Celal Talabani ve Saddam Hüseyin gibi önemli Kürt ve Irak siyasi figürlerin hayatları ve mücadeleleri ele alınmaktadır.
- Video, Kürtlerin Orta Çağlardan günümüze kadar olan tarihsel sürecini anlatmaktadır. Eyyubi Devleti'nin kuruluşu, Moğol işgalleri, Osmanlı dönemindeki durumu, Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası bağımsızlık mücadelesi, 1960'lardaki çatışmalar, Saddam Hüseyin dönemindeki kimyasal gaz saldırıları, Körfez Savaşı, Irak Özgürleştirme Operasyonu ve 2017'deki bağımsızlık referandumu gibi önemli olaylar kronolojik olarak aktarılmaktadır.
- Videoda ayrıca Türkiye'nin Irak Kürt sorunundaki konumu ve Suriye'nin kuzeyindeki PYD-YPG-PKK hareketleri de ele alınmaktadır. Barış görüşmeleri, özerklik anlaşmaları ve Irak Kürt sorununun güncel durumu hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- 00:03Kürtlerin Tarihi Geçmişi
- Orta Çağlardan beri Türklerin komşusu olan Kürtler, tarih boyunca bağımsızlıklarını kazanmak için birçok denemede bulundu.
- 1171-1255 yılları arasında var olan Eyyubi Devleti'nden sonra uluslararası alanda tanınan bir devlete sahip olamayan Kürtler, arzularını Kuzey Irak Kürt Bölgesel Yönetimi ile gidermeye çalıştı.
- Kürtler ilk çağlardan beri günümüzdeki İran-İrak sınırından başlayıp Basra Körfezi'nin güneyine kadar uzanan Zaurus Dağlarının çevresini mesken tutarken, ilerleyen dönemlerde ekonomik, siyasi ve coğrafi nedenlerle bu bölgenin dışına çıkarak daha geniş bir alana yayıldılar.
- 01:15Eyyubi Devleti Dönemi
- 12. yüzyıla gelindiğinde Kürt bir komutan olan Selahattin Eyyubi el-Kürdi, 1171 yılında Fatimi Devleti'ne son vererek Mısır, Orta Doğu, Hicaz ve Yemen'de hüküm sürecek olan Eyyubiler Devleti'ni kurdu.
- Tarihteki en büyük Kürt devleti olarak kabul edilen Eyyubi Devleti'ni kuran Selahaddin Eyyubi, 1187 yılında Kudüs'ü Haçlıların işgalinden kurtararak kendisini tarihte önemli bir yer edindi.
- Eyyubiler, özellikle Kürtlerden ve Türkmenlerden oluşan ordularıyla Haçlılara karşı büyük başarılara imza attılar, ancak Kürtler ile Türkmenler arasında başlayan iç çekişme sonucu Eyubiler Devleti'nin varlığı son buldu.
- 02:31Moğol İşgali ve Osmanlı Dönemi
- 1260 yılına gelindiğinde Moğol işgali Kürtlerin yaşadığı coğrafyaya çöktü ve Moğollar, Hakkari, Musul, Erbil, Mardin, Diyarbakır ve Ahlat'ta büyük katliamlar yaptı.
- Moğol akınlarından kaçan Kürtlerin bir kısmı Toros Dağları'nın eteklerine sığınırken, bir kısmı da Suriye ve Mısır üzerinden Cezayir'e kadar dağıldı.
- 1514 yılında Osmanlı Devleti ve Safevi Devleti arasında yapılan Çaldıran Muharebesi ile Kürdistan olarak bilinen bölgenin kuzeyi Osmanlı Devleti'nin hakimiyeti altına girdi.
- 03:37Osmanlı Döneminde Kürtler
- Genelde dağlık bölgelerde yaşayan Kürt aşiretleri, Osmanlı hakimiyeti altında zaman zaman isyancı kimlikleri ile tanınırken, yaşadıkları bölgede meydana gelen siyasi hadiselerde önemli rol oynadılar.
- Kanuni Sultan Süleyman döneminde yerel Kürt beyleri ile yapılan anlaşma sonucu Kürt aşiretleri kendi içlerinde bağımsız hareket etme hakkına sahip olurken, olası bir savaş durumunda Osmanlı ordusuna destek vermekle mükelleftiler.
- Kürtler Osmanlı Devleti'nin yıkılışına kadar sadakatlerini sürdürürken, özellikle devletin zayıfladığı dönemlerde Safevilerin saldırıları önünde Osmanlı'nın ön cephelerdeki gücünü oluşturdular.
- 04:2919. Yüzyıl ve Osmanlı Döneminde Kürtler
- 19. yüzyıla gelindiğinde merkeziyetçilik fikrinin Osmanlı topraklarında yayılmaya başlamasıyla, özellikle II. Mahmut döneminden itibaren birçok Kürt aşiretinin gücü ellerinden alındı.
- Sultan II. Abdülhamid döneminde jeopolitik kaygılar nedeniyle özellikle Irak Kürtleri ile ilişkiler düzeltilirken, Rusya'nın doğuda Ermenileri silahlandırıp isyan başlatması ihtimali karşısında genellikle Irak Kürtlerinin gücü kullanıldı.
- 1909 yılında Sultan II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesi ile Kuzey Iraklı Kürtler ile Osmanlı Devleti'nin arası açılmaya başladı.
- 06:06Mahmut Berzenci ve Kürdistan Krallığı
- 1918 yılında I. Dünya Savaşı'ndan yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkes Antlaşması gereği Irak bölgesinden çekilirken yönetimi Şeyh Mahmut Berzenci'ye bırakmak zorunda kaldı.
- Mahmut Berzenci 1922 yılında Süleymaniye bölgesinde Kürdistan Krallığı'nı kurduğunu ilan etti, ancak İngilizler bu krallığı tanımayarak yeni kurulan krallığa karşı geniş çaplı bir harekat başlattı.
- İki yıl süren çatışmaların ardından 1924 yılında Kürdistan Krallığı tamamen dağıtıldı ve yakalanan Berzenci tutuklanarak on yıl hapis cezası aldıktan sonra Hindistan'a sürgün edildi.
- 06:50Barzani Aşireti ve Kürt Mücadelesi
- Berzenci'nin sürgünlüğüne ortaya çıkan yönetim boşluğundan yararlanmak isteyen Barzani aşireti, 1920'li yıllarda İngilizlere karşı bir dizi isyan başlattı.
- Mustafa Barzani 1932 yılında Türkiye'den Irak'a geçmesinin ardından yavaş yavaş aşiretin tüm yönetimini ele geçirirken, 1943 yılında bağımsızlık hedefiyle Irak hükümetine karşı silahlı mücadeleye başladı.
- İki yıl kadar süren çatışmaların sonucunda Mustafa Barzani Sovyetler Birliği'ne sığınarak onların kontrolündeki İran'a geçiş yaptı ve 1946 yılında Sovyet destekli Mahabad Cumhuriyeti'nde general rütbesiyle görev aldı.
- 08:571950'ler ve 1960'lar Kürt Mücadelesi
- 1958 yılında Irak'ta yapılan Sovyet yanlısı askeri darbeden sonra Mustafa Barzani yeniden Irak'a döndü ve darbenin liderlerinden olan General Abdülkerim Kasım'ın Kürtlere yönelik olumlu tutumu ona umut verdi.
- 1961 yılından itibaren Barzani liderliğindeki Kürtler ile hükümet arasında savaşa neden olan gerilim, 1960'ların ortalarından itibaren Baas Partisi'nin Irak'ta başa geçmesiyle daha da arttı.
- Mustafa Barzani liderliğinde savaşmayı sürdüren Kürtler, Irak güçlerine yer yer üstünlük kurarken, özellikle dağlık kesimlerde kurtarılmış bölgeler oluşturuldu, ancak anlaşma sağlanamaması üzerine çatışmalar 1965 yılının sonlarına kadar sürdü.
- 10:38Irak'ta Kürt Sorunu ve Barış Süreci
- Haziran 1966'da Barzani ve Irak lideri Abdulselam Arif arasında barış görüşmeleri başlamış, ancak 1968'de Saddam Hüseyin'in iktidara gelmesiyle bu süreç baltalanmıştır.
- Saddam Hüseyin, Kürt sorunu konusunda Barzani ile görüş ayrılığı içinde olsa da Kürtlere bazı haklar vermiş, ancak Barzani'nin gücünü kırmak için Celal Talabani liderliğindeki muhalif grubu güçlendirmiştir.
- 11 Mart 1970'te yapılan özerklik anlaşması, Kürtlerin eşit haklardan yararlanması, ekonomik gelişimi, Kürtçe eğitim ve resmi görevlerde temsil edilmesi gibi maddeleri içermişti.
- 12:46Özerklik Sürecinin Zorlukları
- Anlaşma sonrası Kürt isyancılar dağlardan inerek özerklik yönetimlerini kurmaya başlamış, ancak 1972'de Baas rejimi özerklik konusunu tekrar gündeme getirerek Kerkük'ü özerk yönetimin dışında tutmuştur.
- 1974'te Barzani, Amerika'nın desteğiyle Bağdat yönetimine karşı ayaklanmaya başlamış, ancak 1979'da Mustafa Barzani'nin ölümüyle bu ayaklanma sonuçsuz kalmıştır.
- Mustafa Barzani'nin ölümünün ardından KDP'yi Mesut Barzani ve İdris Barzani ortak olarak yönetmeye başlamıştır.
- 14:08İran-Irak Savaşı ve Kürtler
- 1980'de başlayan İran-Irak savaşı Kürtler için fırsat olmuş, Tahran yönetiminin desteğiyle Irak Kürtleri Saddam'a karşı başarılı saldırılar düzenlemişlerdir.
- 1986-1988 yılları arasında Saddam, Kürtlere karşı kimyasal gaz saldırılarına başlamış, bu saldırıda yaklaşık 5 bin kişi hayatını kaybetmiş, 7 bin kişi yaralanmıştır.
- 1987'de İdris Barzani'nin ölümüyle Mesut Barzani KDP'yi tek başına yönetmeye başlamıştır.
- 15:02Körfez Savaşı ve Kürt İsyanı
- 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle uluslararası bir koalisyon kurulmuş, Saddam Hüseyin askerlerini güneye çekince Kürtler kuzey Irak'taki kontrolünü genişletmiştir.
- 5 Mart 1991'de Barzani ve Talabani güçleri Bağdat'a karşı isyan başlattı, ancak Saddam rejiminin müdahaleyle Kürt grupların elindeki kentler geri alınmıştır.
- Bölgeye giren Saddam güçlerinin acımasız saldırılarından korkan yarım milyon Kürt, sınırı geçerek Türkiye'ye sığınmak zorunda kalmıştır.
- 16:44Kuzey Irak'ın Merkezi Irak'tan Ayrışması
- 1991 Nisan ayında BM Güvenlik Konseyi, 688 sayılı kararla 36. paralelin kuzeyine Baas rejim güçlerinin geçişini yasaklayarak uçuşa yasak bir alan oluşturmuştur.
- Irak ordusunun kuzey Irak'tan çekilmesi Ekim 1991 yılında gerçekleşmiş, bu tarihten sonra bölge fiilen Bağdat'ın kontrolünden çıkmıştır.
- Amerika, merkezi Irak hükümetini ambargolarla zayıflatırken, kuzey Irak'taki Kürt gruplarını hem ekonomik hem de askeri yönden güçlendirmeye başlamıştır.
- 17:25Irak Özgürleştirme Operasyonu ve Kürt Yönetimi
- 11 Eylül 2001 saldırıları sonrası Başkan Bush, Irak'ın parmağı olduğunu öne sürerek 20 Mart 2003'te Irak Özgürleştirme Operasyonu başlamıştır.
- Amerikan ordusu güneyden kuzeye ilerlerken, Mesut Barzani'ye bağlı Peşmerge kuvvetleri de güneye doğru harekete geçmiştir.
- Saddam Hüseyin devrildikten sonra hazırlanan yeni anayasa ile Mesut Barzani Bağımsız bir federatif yapı olan Irak Kürt bölgesel yönetimi başkanı seçilirken, Celal Talabani de Irak'ın Arap olmayan ilk cumhurbaşkanı olmuştur.
- 18:29Kürt Bağımsızlık Referandumu
- Ülkenin federal bölgelere bölünmesi, Kuzey Irak Kürtlerinin yıllardır hayalini kurdukları bağımsız bir devlet için atılan ilk adım olmuştur.
- 25 Eylül 2017'de Mesut Barzani tarafından düzenlenen referandumda seçmenlerin %92'si Kürdistan bölgesinin bağımsız bir devlet olmasını istiyorlar şeklinde evet yanıtını vermiştir.
- Bu referandum sonucu merkezi Irak yönetimi tarafından tanınmamış, Irak Kürt bölgesel yönetiminin siyasi durumunda da bir değişiklik yaratmamıştır.
- 19:53Günümüzde Kürt Sorunu
- 1926 yılında imzalanan Ankara Antlaşması, Irak'ın toprak bütünlüğünün bozulması halinde Türkiye'nin otomatik olarak Musul ve Kerkük üzerinde hak iddia etmesine neden olmaktadır.
- Bugün, Daesh terör örgütü ile mücadele kapsamında Amerika ve Batılı devletlerin piyonu olan PYD-YPG-PKK oluşumu, Suriye'nin kuzeyinde Türkiye sınırında devlet kurma çabaları içerisinde.
- Türk ordusu Suriye'ye birçok kez sınır ötesi harekat yaparken, Suriye'nin kuzeyinde yeni bir devletin kurulmasına asla müsaade edilmeyeceğini her fırsatta dile getirmektedir.