Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir uzmanın kum sinekleri (yakarcılar) hakkında bilgilendirici bir eğitim sunumudur. Konuşmacı, Alanya'da arazi çalışmaları sırasında çektiği fotoğrafları paylaşarak konuyu anlatmaktadır.
- Video, kum sineklerinin biyolojik özellikleri, ekolojik dağılımı ve sağlık açısından önemi ile başlayıp, çeşitli mücadele yöntemlerine geçmektedir. İçerikte kum sineklerinin yaşam döngüsü, üreme ortamları, taşıdıkları hastalıklar (özellikle şark çıbanı) ve bu hastalıkların yayılış mekanizmaları anlatılmaktadır. Ardından kimyasal olmayan ve kimyasal mücadele yöntemleri detaylı olarak ele alınmaktadır.
- Sunumda duvar çatlaklarının onarılması, çimlerin biçilmesi, organik atıkların toplanması, cibinlik kullanımı, insektisit emdirilmiş cibinlikler, sineklikler, kovucu ürünler, yapışkan tuzaklar, UV ışınları ve nemotodlar gibi alternatif mücadele yöntemleri ile Deltametrin ve Rezel gibi insektisit uygulamaları hakkında bilgiler verilmektedir. Ayrıca, Dünya Sağlık Örgütü'nün önerileri doğrultusunda, kum sineklerinin kontrolünde rezil uygulamaların daha etkili olduğu vurgulanmaktadır.
- 00:02Kum Sinekleri Hakkında Genel Bilgiler
- Kum sinekleri (ingilizce san flight), halk arasında tatarcık, yakarca, küp düşen gibi isimlerle bilinen, sivrisineklerin yaklaşık üçte biri büyüklüğünde, kan emen ve hastalık vektörlerini taşıyan sineklerdir.
- Taksonomik olarak sinekler grubu altında nemato sera sporcusu altında bulunurlar ve Türkiye'de kum sinekleri olarak bilinen filobotom cinsi altında yirmi bir tane tür bulunmaktadır.
- Türkiye'de en yaygın görülen türlerden biri filobotom papatya'dır ve hemen hemen her bölgede bulunurken, sergenti, similis ve tobi türleri ağırlıklı olarak Ege, Akdeniz kıyılarında ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yayılış göstermektedir.
- 03:23Kum Sinekleri ve Hastalıklar
- Kum sinekleri çok sayıda enfeksiyon hastalığına sebep olabilen parazit ve virüsü taşıyabilmektedir, Türkiye açısından en önemli olanı şark çıbanı (kutanöz lejmaniası) olarak bilinmektedir.
- Kum sinekleri kaynaklı hastalıklara örnek olarak şark çıbanı (özdeş mani ya), kan lejmaniasi ve tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilen bir lejmaniasi bulunmaktadır.
- Dünya genelinde yaklaşık bin tür kum sineği bulunmakta olup, bunların yaklaşık seksen tanesi değişik hastalıkların vektörü olarak bilinmektedir.
- 07:30Kum Sineklerinin Fiziksel Özellikleri
- Kum sineklerinin en karakteristik özellikleri istirahat halindeyken kanatlarının yaklaşık kırk beş derece açıyla durmasıdır ve yaklaşık iki-üç milimetre büyüklüğündedirler.
- Erkek ve dişi sinekler dışarıdan baktığınızda rahatlıkla ayırt edilebilir, erkeklerde abdomenin son kısmında bulunan klasper (yarım ay şeklindeki yapı) dişilerde bulunmamaktadır.
- Kum sineklerinin yaşam döngüsü yumurta, dört adet larva evresi, pupa evresi ve ergin dönemi olmak üzere tam başkalaşım göstermektedir.
- 08:56Kum Sineklerinin Yaşam Döngüsü
- Kum sinekleri doğada yaklaşık iki-üç ay sürede gelişebilen hayvanlardır ve nemli, organik madde yüksek alanlarda yaşamayı severler.
- Yumurtalarını genellikle organik maddece zengin toprak gibi nemli ortamlara bırakırlar ve uygun şartlarda yumurtalar açıldığında dört tane larva evresi geçirirler.
- Gelişimleri ideal koşullarda otuz altı- yetmiş dört gün arasında olur, yumurta evresi altı-on üç gün, larva yirmi bir-elli bir gün, pupa yedi-otuz iki gün, ergin dört-on beş gün gibi değişik sürelerde yaşarlar.
- 11:03Kum Sineklerinin Doğal Yaşam Ortamları
- Dünya Sağlık Örgütü ve diğer bilimsel kuruluşlar, kum sineklerinin larva mücadelesi çalışmalarını önermektedir.
- Kum sinekleri sadece suda değil, organik maddece zengin ve nemli ortamlarda da gelişirler.
- Doğada kum sineklerinin larvalarını bulmak neredeyse imkansızdır, arazi koşullarında çok sayıda üreme ortamı araştırıldığında bile sadece birkaç birey bulunabilmektedir.
- 12:27Kum Sineklerinin Yaşam Döngüsü ve Hastalık Taşıyıcılığı
- Kum sinekleri yaklaşık 20-25 santigrat derecede ve uzun gün periyodunda, nemli ortamlarda 7-8 hafta (yaklaşık 2 ay) sürede yumurtadan erginliğe ulaşır.
- Kum sinekleri değişik hastalıkları taşıyan canlı gruplarından biridir ve ülkemizde her yıl 2000'den fazla lejmaniasis vakaları son yıllara kadar görülmüştür.
- Kum sinekleri sivrisineklerin üçte biri büyüklüğünde olan canlılardır.
- 13:21Kimyasal Olmayan Mücadele Yöntemleri
- Kum sineklerinin üreyip gelişebileceği ortamları (duvar çatlakları, toprak yarıkları, hayvan dışkıları, ağaç kovukları, mağaralar, çamur duvarları, yaprak yığınları, gübre yığınları, çim, kompost malzemeleri, kemirgen yuvaları) onarmak ve örtmek önemlidir.
- Çimleri düzenli olarak biçmek, organik atıkları toplamak ve depolamak, gelişigüzel harfiyat dökümü yaptırmamak gerekir.
- Ağaçların ve duvarların kireçle badana yapılması, bu böceğin gelişimini engellemektedir.
- 14:32Cibinlik Kullanımı
- Kum sinekleriyle mücadelede özellikle ulaşılamayan yerlerde cibinlik kullanımı yaygındır.
- Kum sinekleri sivrisineklere karşı kullanılan cibinliklerden dolayı etkilenmezler, bu nedenle 4-5 milimetreden küçük gözenekli cibinlikler kullanılmalıdır.
- Kum sinekleri sadece uyku saatlerinde değil, loş ortamlarda ve güneş ışınları azaldığında gölgelik alanlarda da kan emebilirler.
- 16:15Insektisit Emdirilmiş Cibinlikler
- Dünyanın farklı bölgelerinde insektisit emdirilmiş cibinlikler kullanılmaktadır, ancak Türkiye'de henüz bu tür cibinlikler ruhsatsızdır.
- Insektisit emdirilmiş cibinlikler temas yoluyla sinekleri öldürmektedir, örneğin Landa sipermetre kısa bir süre (30 saniye-3 dakika) temasla kum sineklerini öldürür.
- Adana'da yapılan bir çalışmada, insektisit emdirilmiş cibinliklerin kullanılmasıyla lejmaniasis vakalarında belirgin azalış görülmüştür.
- 18:30Diğer Mücadele Yöntemleri
- Kenya'da perdelerin pestisit uygulanması, kum sineklerinin uçma davranışlarını değiştirerek onları öldürmektedir.
- Konutların kapı ve pencerelerinde kullanılan sineklikler, gözeneklerin çapı küçük olması şartıyla kum sineklerinin içeri girmesini engellemektedir.
- Cildimizin açıkta kalan bölgelerinde kullanılan kovucu ürünler, iki ila dört saate kadar yakarcılara karşı koruma sağlayabilir.
- 21:45Yapışkan Tuzaklar ve Diğer Yöntemler
- Yapışkan tuzaklar genellikle bilimsel araştırmalarda hangi türlerin hangi saatlerde aktif olduğunu tespit etmek için kullanılmaktadır.
- Yapışkan tuzakların açık renkli (sarı veya mavi) olması, yakalama oranında belirgin fark sağlar.
- Kovucu özelliği bilinen malzemelerin muma emdirilmesi ve tütsü şeklinde ortama yayılması kum sineklerini uzaklaştırmaktadır.
- 22:54Kum Sineklerinin Özellikleri ve Hayvanlara Etkisi
- Kum sinekleri, sivrisinekler gibi insanları çıkardıkları karbondioksitten bulup yakalarlar.
- Sadece insanlardan değil, inekler, köpekler gibi birçok hayvandan da kan emerler.
- Köpekler özellikle bu hayvanların en çok sevdiği konaklardan biridir ve köpeklerde görülen lejman türü "kalemlejmaniye sistemi"dir.
- 23:35Hayvanlara Kum Sineklerini Koruma Yöntemleri
- Köpekleri korumak için veteriner hekimlerin yardımıyla antiparazit ilaçlar kullanılmalı ve korunma tedbirleri alınmalıdır.
- Kovucu tasmalar veya sistemik etkili ürünler kullanılarak hayvanlar parazitlerden korunabilir.
- Klorofit gibi ürünler köpeklere damla şeklinde uygulandığında bir ay kadar koruma sağlar, Fullmetrenin damlatma yoluyla uygulandığında ise iki buçuk aya kadar yüzde 90-100 arası ölüm kaydedilmiştir.
- 24:42Kemirgen Mücadelesi ve Kum Sinekleri İlişkisi
- Kemirgen mücadelesi kum sinekleri ile mücadelede büyük öneme sahiptir çünkü sinekler kemirgen yuvalarındaki dışkılara yumurtlar ve larvalar gelişir.
- Konutların etrafındaki kemirgenlerin yuvaları, sineklerin mağaraları, küçük ayı yarıkları ve çatlakları tercih ederler.
- Nemli dışkılar içerisinde larvalar gelişebilmekte ve bu nedenle konutların etrafında kemirgen mücadele yapılması gerekmektedir.
- 25:56Zor Profilaksi Yöntemi
- Zor profilaksi, konağa farklı yere yönlendirme olarak adlandırılır ve sineklerin insanlardan farklı bir konağa yönelmesini sağlar.
- Konutların etrafında keçi, inek, koyun, tavşan gibi hayvanların bulunması, sineklerin insanlardan kan emme olasılığını azaltır.
- Bilimsel çalışmalarda, nehirlerde yaşayan sineklerin sırlardan beslenmeyi tercih ettiği ve bu nedenle insanlarda daha az beslenmesi görülmüştür.
- 27:45Tavşanların Kum Sineklerine Etkisi
- Tavşan yuvaları kum sineklerinin tercih ettiği bir konaktır ve bu yuvaların olduğu yerlerdeki konutlara sinekler çok tercih etmez.
- Tavşanlar lejman yama için rezervuarda değiller, bu nedenle tavşanların kullanabileceği küçük delikler ortamları oluşturulabilir.
- Hayvanlara verilen kum sineklerini öldürücü kimyasallar, sindirim sistemleri ile kana geçerek uzun süre koruyucu etki gösterir.
- 28:55Larvalar Uygulamasının Etkinliği
- Dünya Sağlık Örgütü, kum sineklerine karşı larvalar uygulamalarını önermemektedir çünkü larvalar suda yaşamaz, nemli ortamlarda gelişir ve bu hayvanın mücadelesi oldukça zor, hemen hemen imkansızdır.
- Laboratuvarda bile yüz yumurtanın sadece 57 tanesi ergin hale gelebilmekte, geri kalanların çoğu gelişim süreci içerisinde ölüyor.
- Bilimsel olarak da larvalarla ilgili test yapmak imkansızdır ve Türkiye'de bazı ürünlerin larvalar olarak ruhsatlandırılması yanlış bir uygulamadır.
- 30:28Larvalar Uygulamasının Bilimsel Çalışmaları
- Dünya Sağlık Örgütü ve diğer kuruluşlar, kum sineklerinin kontrolünde larvaların imkansız olduğunu belirtmektedir.
- Laboratuvarda kültüre edilmiş canlılarda, hayvanların gelişme ortamına darbesi verilmez, hayvanlara içirilir.
- Hamsterlara hormon sentez inhibitörleri verildiğinde, dışkılarında kum sineklerin larvaları gelişmediği görülmüştür.
- 33:01Kum Sineklerine Karşı En Etkili Yöntemler
- En çok uygulanan ve en basit yöntem, pestisit uygulamasıdır, özellikle konutların iç ve dış mekanlarında rezil uygulamalar oldukça başarılıdır.
- Türkiye'de Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen şap çıbanı vakalarının kontrolü için ortalama üç ile altı ayda bir kum sineklerinin yaşadığı ortamlara pestisit püskürtülür.
- Karasinekleri ve sivrisinekleri esneklerine karşı kullanılan neoniler, kum sineklerine karşı da etkili olmaktadır.
- 34:46Kum Sinekleri Karşıtı Mücadele Yöntemleri
- Deltametrin sivrisineklere karşı çok kullanılan bir üründür ve 25 miligram dozunda uygulandığında hayvan barınaklarının iç ve dış duvarlarına uygulandığında kum sinekleri yakarcaların dokuz-on ay ortadan kalktığı bildirildi.
- Rezel insekti uygulamaları özellikle duvarlara ve zeminden yukarıya doğru yapılan uygulamalarda kum sineklerini etkiler çünkü bu sinekler kısa sıçramalar şeklinde uçarak yüzeylere temas etme olasılıkları yüksek.
- Türkiye'de sentetik bir tiroid grubu ve et grubu birçok insektisit bulunmakta olup, yüzeylere uygulandığında ortalama bir-üç ay sizi rahatlıkla koruyacaktır.
- 36:08Uygulama Alanları ve Etkinlik Faktörleri
- Konutların etrafında bitkilerin üstüne veya duvarlara yapılacak bariyer uygulamalarının, kum sineği problemi olan konutun yaklaşık 50 ile 100 metre çapındaki bir alanda yapılmasını öneriyoruz.
- Uygulamanın etkinliği, yüzeyin güneş görüp görmesi, yağıştan etkilenip etkilenmesi, ortamdaki nem gibi faktörlerden etkilenir.
- Soğuk sistem uygulaması (UV) bazı çalışmalarda kum sineklerine karşı etkili olabilir, ancak açık alanlarda kullanılamaz, sadece kapalı mekanlarda veya gelişme ortamına yakın yerlerde uygulanabilir.
- 38:49Doğal Düşmanlar ve Mücadele Stratejileri
- Kum sinekleri toprakta nem oranı yüksek ortamlarda gelişir ve doğada yumurtalarını ve larvalarını enfekte edebilen nemotodlar bulunmaktadır.
- Türkiye'de yapılmış bir araştırmada Aydın bölgesinde toplanan ergin kum sineklerinin midelerinde bir et entomopatojen nemotod olduğu tespit edilmiştir.
- Sivrisineklerde ideal bir ortamda 7-10 gün içerisinde gelişme söz konusu iken, bu nematodların gelişimi yaklaşık iki ay sürer ve çok hassas hayvanlardır.
- 40:11Genel Mücadele Önerileri
- Dünya Sağlık Örgütü ve diğer kuruluşlar erginlere yapılacak mücadeleyi önermektedir.
- Sokak hayvanları ve evcil hayvanlarımızı korumak, kemirgen mücadelesi yapmak kum sineklerine karşı mücadelede önemlidir.
- Yeterli, doğru ve etkin bir şekilde sivrisinek ve ev mücadele çalışmaları yapıldığında zaten kum sineklerine karşı da başarılı olunur.