Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Göktürk İmparatorluğu'nun önemli anıtlarının okunuşunu içeren bir anlatım formatındadır. Videoda Kül Tigin Anıtı, Bilge Tonyukuk Anıtı ve Bilge Kağan Anıtı'nın metinleri okunmaktadır.
- Video, Göktürk İmparatorluğu'nun tarihini kronolojik olarak anlatmaktadır. İlk olarak Kül Tigin'in atası İler İşen, amcası Kağan ve kendi hikayesi aktarılmakta, ardından Bilge Tonyukuk'un askeri seferleri ve Türk milletini toplama çabaları, son olarak Bilge Kağan'ın 17 yaşından 50 yaşına kadar olan dönemdeki başarıları ve Türk milletini nasıl toparladığı anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Göktürk İmparatorluğu'nun yükseliş ve düşüşü, Türk milletinin Çin'e karşı tutumu, Ötüken ormanında oturmanın önemi ve Türk ilinin ve töresinin korunması gibi konular ele alınmaktadır. Anıtların sonunda her birinin yeğeni tarafından yazılmış olduğu ve son bölümde Bilge Kağan kitabesinin hazırlanma süreci hakkında bilgi verildiği belirtilmektedir.
- 00:10Kül Tigin Anıtı'nın İçeriği
- Kül Tigin Anıtı, Bilge Kağan'ın tahta oturduğu dönemde yazılmıştır.
- Anıtta, Kağan tüm doğu, güney, batı ve kuzeydeki milletleri düzene soktuğunu ve bunların artık kötü olmadığını belirtmektedir.
- Kağan, doğuda Şantu Kovası, güneyde Dokuz Ersin, batıda Demirkapı ve kuzeyde Yer Bayırku yerine kadar ordular gönderdiğini anlatmaktadır.
- 01:36Çin Milleti Hakkında Uyarılar
- Kağan, Çin milletiyle anlaşarak altın, gümüş ve ipek alındığını, ancak Çin'in tatlı sözleri ve yumuşak ipek kumaşlarıyla uzak milletleri aldatıp sonra kötü işler yaptığını belirtmektedir.
- Çin'in "uzak ise kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir" sözüyle aldatıldığını ve bu nedenle Türk milletinin öleceğini uyarır.
- Ötüken ormanında oturup kervan kafile göndermenin güvenli olduğunu, orada ebediyen il tutarak oturulabileceğini vurgular.
- 03:19Kağan'ın Devlet Kurma Amacı
- Kağan, Tanrı'nın buyurduğu için kaan olarak oturduğunu ve aç fakir milleti topladığını, fakir milleti zengin kıldığını, az milleti çoğalttığını belirtmektedir.
- Anıtta, Türk beylerine ve milletine sözlerini sonsuz taşa kazıdığını, Çin kanundan resimciler getirttiğini ve kendisine türbe yaptırdığını anlatmaktadır.
- Yeğeni Yolluk Tigin'in bu yazıyı yazdığını belirtmektedir.
- 04:45Göktürk İmparatorluğu'nun Tarihi
- Anıtta, Göktürk İmparatorluğu'nun ataları Bumin Kağan ve İstemi Kağan'ın Türk milletinin ilini ve töresini tuttuğu, dört taraftaki milleti tabii kıldıkları anlatılmaktadır.
- Bilgili ve cesur kalmış olan Göktürk, buyruğu da bilgili ve cesur olduğu için ili tutup töreyi düzenlemiştir.
- Bumin Kağan'ın vefatında, doğuda gün doğusundan Bökli Çöllü Halk, Çin, Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Üç Kırıkhan, Otuz Tatar, Kıtay Tatabı gibi milletler gelip yas tutmuştur.
- 06:00Göktürk İmparatorluğu'nun Düşüşü
- Bumin Kağan'ın küçük kardeşi ve oğulları, büyük kardeşi ve babası gibi olamamış, bilgisiz ve kötü kaanlar olmuşlardır.
- Çin milleti'nin hilekar ve sahtekar olduğu için Türk milleti ilini elden çıkarmış, kaan yaptığı kanunu kaybetmiştir.
- Türk beyleri Türk adını bırakıp Çin adını tutup Çin Kağan'a itaat etmiş, elli yıl işi gücü vermişlerdir.
- 07:40Kağan'ın Kurtuluş Hareketi
- Gökte Türk tanrısı ve Türk'ün kutsal yeri suyu, Türk milletinin yok olmaması için tanzim etmiştir.
- Kağan'ın babası İler İskan, on yedi erle dışarı çıkmış, şehirdeki ve dağdaki insanlar toplanıp yetmiş er olmuş, tanrı kuvvet verdiği için düşmanı koyun gibi yendi.
- Kağan'ın babası, yediyüz er olup işsiz, leşmiş, kansızlaşmış milleti, cariye olmuş, kul olmuş milleti, Türk töresini bırakmış milleti ecdadının töresince yaratmış ve yetiştirmiştir.
- 09:09Kağan'ın Devlet Kurma Süreci
- Kağan'ın babası, kırkyedi defa ordu sevk edip yirmi savaş yaparak düşmanı tabi kılmış, dizliye diz çöktürmüş, başlıya baş eğdirmiştir.
- Kağan'ın amcası, babasının ilini töreyi kazanıp uçup gittiğinde, ilkin baskını balbal dikmiş ve kendisi kaan olarak oturmuştur.
- Kağan'ın amcası, Türk milletini tekrar tanzim besleyerek fakiri zengin kıldı, azı çok kıldı; Kağan ise Tartuş milleti üzerinde şadi olarak yirmibeş defa ordu sevk etmiş, onüç defa savaşıp işsizleştirmiştir.
- 10:01Türk Milletinin Durumu
- Türk milleti, kendisini bilmediği için yanlış hareket ederek kanını ve buyruklu beylerini kaybetti, kavmi eziyet gördü.
- Bars Bey, ilini su sahipsiz kalmasın diye Türk milletini düzene sokup geri verdi.
- Doğu'da Kadırgan Ormanı'ndan batıda Kengu Arman'a kadar Türk milletini düzene soktular, ancak küçük kardeş büyük kardeşini, oğul babasını bilmez hale geldi.
- 11:13Türk Milletinin İl ve Töreleri
- Türk Oğuz Beyleri, Türk milletinin ilini ve töreni kim bozabilir sorusunu sordular.
- Türk milleti, disiplinsizlikten dolayı bilgili ve kanunda her türlü müstakil iyi iline karşı hata etti.
- Kutsal Ötüken Ormanı'nın milleti dağıldı, doğuya ve batıya gidenlerin gittiği yerde hayrın olmadı, kanı akıp kemiği yattı.
- 12:12Kağnı'nın Hikayesi
- Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye Tanrı, Kağnı'nın babasını Kağnı, annesini Hatunu yükseltti.
- Kağnı, varlıklı ve zengin millet üzerine değil, aşksız, dışta elbisesi düşkün, perişan milletin üzerine oturdu.
- Küçük kardeşi Kültigin ile iki şad ile kazandı, bütün milleti ateş su kılmadı.
- 13:09Kağnı'nın Devleti
- Kağnı, her yere gitmiş olan milleti yaya ve çıplak olarak dönüp getirdi.
- Kuzeyde Oğuz kavmine, doğuda Kıtay kavmine, güneyde Çin'e doğru on iki defa büyük ordu sevk etti.
- Çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldı, az milleti çoğalttı, değerli ilden daha iyi kıldı.
- 13:53Kültigin'in Hayatı
- Kültigin, babası Kağnı uçtuğunda yedi yaşında kaldı, annesi Hatunun devletine geçti.
- On altı yaşında amcası Kağnı'nın ilini ve töresini kazandı, altı virgül otuz soda doğru ordu sevk etti.
- Yirmi bir yaşındayken Çinli on vali ellibin askerle geldi, Kültigin yaya olarak hücum etti ve on valinin kayınbiraderini silahlı elle tutup Kana takdim etti.
- 14:29Kültigin'in Savaşları
- Yirmi bir yaşındayken Ça Generale karşı savaştı, üç atıyla hücum etti ve her üç atı orada öldü.
- Yirmi altı yaşındayken Kırgız'a doğru ordu sevk etti, mızrak batımı karı söküp Kökmen Ormanını aşarak Kırgız kavmini uykuda bastı.
- Bayırku'nun Akaygırına binip hücum etti, bir ok ile vurdu, iki el kovalayıp mızrakladı ve Kırgız kanını öldürerek ilini aldı.
- 15:50Türk ve Türgiş Savaşları
- Türk'e doğru Altın Ormanını aşarak İrtiş Nehri'ni geçerek yürüdüler, Türgiş kavmini uykuda bastılar.
- Türgiş Kanuni'nin ordusu bolcu da ateş gibi geldi, savaştı.
- Kültigin Alnı Beyaz Boza ata binip hücum etti, ikisini kendisi yakaladı ve Türk İshemi halkı hep tabi oldu.
- 16:26Soğut ve Türk İshemi Savaşları
- Soğut milletini düzene sokmak için İnci Nehri'ni geçerek Demirkapı'ya kadar ordu sevk etti.
- Türk İshemi halkı düşman oldu, askerin atı zayıf, azığı yoktu.
- Pişman olup Kültigin'i Azerle Eriştirip gönderdiler, büyük savaş oldu ve Türk İshemi halkını yenip evini, malını eksiksiz getirdi.
- 17:09Karluk ve Az Savaşları
- Karluk kavmi hür ve müstakilken düşman oldu, ılık başla savaştı.
- Otuz yaşındayken Alp Sal atına binip hücum etti, Karluk'u öldürdü ve yendi.
- Az milleti düşman oldu, Karagöl'de savaştı, Alp Salça atına binip hücum etti, Az İlteberini tuttu ve Az milleti yok oldu.
- 18:07Oğuz Savaşları
- Dokuz Oğuz milleti düşman oldu, bir yılda beş defa savaş yaptılar.
- En önce Togu Balıkla savaştı, Azman atına binip hücum etti, altı eri mızrakladı ve yedi eri kılıçladı.
- İkinci olarak Kuş Algukla Et ile savaştı, Az Yağına binip hücum edip bir eri mızrakladı, dokuz eri çevirip vurdu ve Edis Kami orada öldü.
- 19:45Kültigin'in Vefatı ve Mirası
- Kültigin vefat etti, Kağnı düşüncelere daldı, gözden yaş gelse önleyerek, gönülden ağlamak gelse geri döndürerek düşündü.
- İki şah'ın ve Kültigin'in yeğeninin, oğlunun beylerinin, milletinin gözü kaşı kötü olacak diye endişelendi.
- Kıtay Tatabı milletinden başta Udar General, Tibet Kanundan vezir, Soğut İranlı Buhar Ülkesi halkından Oğul Tarkan, Türgiş Kanından Makkara Mühürdar, Oğuz Bilge Mühürdar, Kırgız Kanundan Targuç İncancı Çor ve Çin Kanundan yeğeni Çan General geldi.
- 21:02Kül Tigin Anıt Taşı
- Kül Tigin 47 yaşında öldü ve onun anıt taşının yapımı 17 günde tamamlandı.
- Kül Tigin'in yeğeni Yolluk Tigin, taşa 20 gün boyunca yazdı.
- Kül Tigin'in küçük kardeşi Bilge Kağan'ı nezaret etmek üzere gözeterek oturdu ve İncan Aa Yargan Tarkan adını verdi.
- 21:58Bilge Tonyukuk Anıt Taşı
- Bilge Tonyukuk Çin ilinde doğdu ve Türk milleti Çin'e tabiydi.
- Türk milleti hanını bulamayınca Çin'den ayrıldı ve sonra tekrar teslim oldu.
- Tanrı, teslim olunca Türk milletini öldürmüş ve yerinde boy kalmamıştır.
- 22:37Bilge Tonyukuk'un Kariyeri
- Bilge Tonyukuk, 700 kişiyi sevk eden büyüklerden biri olarak katıldı.
- Bilge Tonyukuk, İtirish Kaan olunca Çin'i, Kıtayı ve Oğuz'u pek çok öldürdü.
- Bilge Tonyukuk, Çin'in güneyinde, Kıtay'ın doğusunda ve Oğuz'un kuzeyinde oturuyordu.
- 23:23Düşmanların Planı
- Oğuz'dan gelen casus, dokuz Oğuz milletinin üzerine Kaan oturduğunu bildirdi.
- Çin'e Kuyu Generali, Kıtaya Tonga Esimi gönderilmiş ve Türk milletini yok etme planı yapılmıştı.
- Bilge Tonyukuk, bu bilgiyi kaana arz etti ve ordunun sevk edilmesini istedi.
- 24:50İlk Savaşlar
- Kaan, Bilge Tonyukuk'un önerisini kabul edip ordunun sevk etmesini emretti.
- Bilge Tonyukuk, Oğuz'la savaştı ve Tanrı'nın lütfesiyle onları dağıttı.
- Türk milleti, Bilge Tonyukuk'un liderliğinde toplandı ve Şantürk şehrine denize ulaşmaları için ordu gönderildi.
- 25:44Kırgız ve Türgiş Savaşları
- Çin, Kırgız ve Türgiş, Türk milletine karşı birleşip saldırma planı yaptılar.
- Bilge Tonyukuk, önce Kırgız'a saldırarak onları yendi ve Kırgız Kaan'ı öldürdü.
- Türgiş Kanı'nın da Türk milletine karşı ordu sevk etmesi için plan yaptığını öğrenince, ordunun sevk edilmesini istedi.
- 28:35Türgiş Savaşı ve Zafer
- Bilge Tonyukuk, ordunun sevk edilmesini istedi ancak Kaan, hatunun cenaze töreni için eve döndü.
- Bilge Tonyukuk, ordunun sevk edilmesini emretti ve Türgiş ordusuna karşı savaştı.
- Türk ordusu, Türgiş ordusunu yendi ve Kaan'ın yabgusunu ve şadını öldürdü.
- 30:49Demirkapı Seferi
- Bilge Tonyukuk, Ok ordusunu sevk etti ve Anayı, İnci Nehri'ni geçerek Cinsioğlu denilen mukaddes ek dağını aştı.
- Demirkapı'ya kadar geldiler ve oradan döndüler.
- Demirkapı'ya ulaşan ilk Türk milleti olarak, sarı altın, beyaz gümüş, kız, kadın, eğri deve ve mal zahmetsizce getirildi.
- 31:26İleris Kaan'ın Başarıları
- İleris Kaan, Bilge Tonyukuk'un bilgisi ve cesareti sayesinde Çin'e karşı 17 defa, Kıtaya karşı 7 defa ve Oğuz'a karşı 5 defa savaştı.
- İleris Kaan 27 yaşında tahta oturdu ve Bilge Tonyukuk uzun öncü birlikleri her yere gönderdi.
- Bilge Tonyukuk, İleris Kaan'ın kazanması sayesinde Türk milletinin yok olmamasını sağladı.
- 33:12Bilge Kağan Anıt Taşı
- Bilge Kağan, tanrı gibi gökte doğmuş Türk olduğunu belirtti ve sözünü sonuna kadar dinletmesini istedi.
- Bilge Kağan, doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar bütün milletlerin kendisine tabi olduğunu söyledi.
- Bilge Kağan, Ötüken ormanında oturup Çin milletiyle anlaştı ve altın, gümüş ve ipekliyi alabildi.
- 34:46Bilge Kağan'ın Uyarısı
- Bilge Kağan, Çin'in tatlı sözleri ve yumuşak ipek kumaşlarıyla aldatıldığını, Türk milletinin öleceğini söyledi.
- Güneyde çok ay ormanına ve tütün ovasına konulması gerektiğini, orada kötü işler öğretilineceğini belirtti.
- Bilge Kağan, Ötüken ormanında oturup kervan ve kafile göndermenin güvenli olduğunu, orada ebediyen il tutarak oturulabileceğini vurguladı.
- 36:13Bilge Kağan'ın Mirası
- Bilge Kağan, aç fakir milleti topladığını, fakir milleti zengin kıldığını ve az milleti çoğalttığını söyledi.
- Bilge Kağan, sözlerini sonsuz bir taşa kazıttı ve Çin kanundan resimciler getirtti.
- Bilge Kağan'ın yeğeni Yolluk Tigin, anıt taşını yazdırdı.
- 37:39Göktürk İmparatorluğu'nun Kuruluşu
- İnsanoglu, üstte mavi gök ve altta yağız yer arasında kılınmıştır.
- Türk milletinin atası, topraklarını koruyarak ilini ve töresini tutmuş, düzenleyi vermiştir.
- Dört taraf düşman olsa da, ordu sevk ederek doğuda Kadırgan Ormanı'na, batıda Demir Kapı'ya kadar toprak kazanmıştır.
- 38:19Bilgili Kaan'ın Hükümeti
- Bilgili ve cesur kalmış, buyruğu da bilgiliymiş, beyleri ve milleti doğruymuş.
- Vefat ettiğinde, doğuda gün doğusundan, Çin, Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Üç Kırıkkan, Otuz Tatar, Kıtay Tatabı gibi milletler gelip yas tutmuş.
- Ölümden sonra küçük kardeşi ve oğulları da Kaan olmuş, ancak onlar büyük kardeşi gibi kılınmamış.
- 39:06Türk Milletinin Düşüşü
- Bilgisiz ve kötü Kaan oturmuş, buyruğu da bilgisiz ve kötüymiş.
- Çin milleti hilekar ve sahtekar olduğu için, küçük kardeş ve büyük kardeşi birbirine düşürmüş, bey ve milleti çekiştirmiş.
- Türk milleti ilini ve kanunu kaybetmiş, erkek evladı köle, kız evladı cariye olmuş, Türk beyleri adını bırakıp Çin kanuna itaat etmiş.
- 40:31Türk Milletinin Kurtuluşu
- Türk milleti yok olmaya giderken, gökte Türk tanrısı ve Türk'ün kutsal yeri suyu tanzim etmiş.
- Babası İler İskan, annesi İlbilge Hatun göğün tepesinden tutup yukarı kaldırılmış.
- Babası Kaan on yedi erle dışarı çıkmış, şehirdeki ve dağdaki insanlar toplanıp yetmiş er olmuş.
- 41:07Kaan'ın Zaferleri
- Tanrı kuvvet verdiği için babası Kaan'ın askeri kurt gibi, düşmanı ise koyun gibiymiş.
- Doğuya batıya asker sevk edip toplam yedi yüz er olmuş, işsiz, leşmiş, kansızlaşmış milleti Türk töresine geri döndürmüş.
- Babası Kaan kırk yedi defa ordu sevk etmiş, yirmi savaş yapmış, düşmanı tabii kılmış, diziye diz çöktürmüş, başlıya baş eğdirmiş.
- 42:11Amcam Kaan'ın Hükümeti
- Babası Kaan için ilkin baskını balbal dikmiş, amcası Kaan oturarak Türk milletini tekrar tanzim beslemiş.
- Amcası Kaan oturduğunda, kendisi Tartuş milleti üzerinde şadi olmuş.
- Amcası Kaan ile doğuda Yeşil Nehir Şantung Ovası'na, batıda Demir Kapı'ya, Türkmeni aşarak Kırgız ülkesine kadar ordu sevk etmiş, yirmi beş defa ordu sevk etmiş, on üç defa savaştırmış.
- 42:54Türk Milletinin Geçmişi ve Durumu
- Türk milleti, bilmediği için yanlış hareket edenlerin karşısına çıkmış, kanı ve buyruklu beyleri öldürülmüş, kavmi eziyet görmüş.
- Bars Bey, ecdadının tuttuğu yerin su sahipsiz kalmasın diye Türk milletini tanzim ve tertip etmiş, küçük kız kardeşi prensesini vermiş.
- Türk milleti, ölüp çökmenin yeri, suyu sahipsiz kalmasın diye az Kırgız kavmini düzene sokup geri vermiş, doğuda Kadırgan Ormanı'na kadar, batıda Kengu Tarman'a kadar Türk milletini düzene sokmuş.
- 44:07Türk Milletinin Durumu ve Uyarılar
- Türk Oğuz Beyleri, milleti işitmesi için, üstte gök çökmese, altta yer delinmese, Türk milletinin ilini ve törenini kim bozabileceğini sormuş.
- Türk milleti, disiplinsizlikten dolayı pişman olmalı, beslemiş olduğu bilgili kanunda her türlü müstakil iyi iline karşı kendisinin hata ettiğini, kötü hale soktuğunu hatırlamalı.
- Kutsal Ötüken Ormanı'nın milleti dağılmış, doğuya giden gitti, batıya giden gitti, gittiği yerde hayrın olmadı, kanı su gibi aktı, kemiği dağ gibi yattı.
- 45:05Kağan'ın Görevi ve Amacı
- Tanrı, Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye babası Kağnı, annesi Hatunu yükseltmiş ve kendisini Kaan olarak oturttu.
- Varlıklı, zengin millet üzerine oturmadı, aşksız, dışta elbisesi düşkün, perişan milletin üzerine oturdu.
- Küçük kardeşi Kültigin ile konuşarak, babalarının, amcalarının kazanmış olduğu milletin adı sana yok olmasın diye Türk milleti için gece uyumadı, gündüz oturmadı.
- 45:49Kağan'ın Savaşları ve Başarıları
- Küçük kardeşi Kültigin ile iki şad ile kazandı, bütün milleti ateş su kılmadı, Kaan oturduğunda her yere gitmiş olan milleti dönüp getirdi.
- Kuzeyde Oğuz kavmine doğru, doğuda Kıtay kavmine doğru, güneyde Çin'e doğru on iki defa büyük ordu sevk etti ve savaştı.
- Devletin var olduğu için, kısmetinin var olduğu için ölecek milleti diriltip besledi, çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldı, az milleti çoğalttı.
- 46:42Kağan'ın Savaş Kronolojisi
- On yedi yaşında Tangut'a ordu sevk etti, Tangut milletini bozdu, oğlunu, karısını, at sürüsünü, servetini orada aldı.
- On sekiz yaşında altı virgül otuz Soda doğru ordu sevk etti, Çinli vali on ellibin askerle geldi, İduk başta savaştı.
- Yirmi yaşındayken Basmalduk'a ordu sevk etti, kendisine tabii kıldı, malını çevirip getirdi.
- 47:19Kağan'ın Diğer Savaşları
- Yirmi iki yaşında Çin'e doğru ordu sevk etti, general seksen bin askerle savaştı, askerini orada öldürdü.
- Yirmi altı yaşında Çift Kavmi ve Kırgız kavmiyle savaştı, Kırgız kavmini uykuda basarak öldürdü, ilini orada aldı.
- Yirmi yedi yaşında Türk'e doğru Altın Ormanını aşarak İrtiş Nehri'ni geçip yürüdü, Türk kavmini uykuda bastı, Kanuni'nin ordusu ateş gibi geldi, Bolu'da savaştı.
- 48:22Kağan'ın Sonraki Savaşları
- Otuz yaşında Beş Balığa doğru altı defa ordu sevk etti, savaş askerlerini hep öldürdü.
- Otuz bir yaşında Karluk milleti sıkıntısız, hür ve serbestken düşman oldu, Tam Aki Dutta savaştı, Karluk milletini öldürdü, milletini aldım.
- Dokuz Oğuz milleti, gök ve yer bulandığı için, özüne kıskançlık değdiği için düşman oldu, bir yılda dört defa savaş.
- 49:33Kağan'ın Diğer Savaşları ve Başarıları
- Otuz iki yaşında Amca Kalesinde kışlarken kıtlık oldu, ilkbaharında Oğuz'a doğru ordu sevk etti, bir kısım ordusu evi barkı yağma etmek için gitti, bir kısım ordusu savaşmak için geldi.
- Tanrı kuvvet verdiği için mızrakladı, dağıttı, Türk milleti kazanmış.
- Türk beyleri, milleti böyle düşünün, böyle bir Oğuz kavmine büyük bir ordu sevk etti, evini barkını bozdu, Oğuz kavmi dokuz Tatar ile toplanıp geldi, Aguda iki büyük savaş yap, ordusunu bozdu, ilini orada dağıttı.
- 50:34Kağan'ın Yaşamı ve Başarıları
- Tanrı buyurduğu için tüm bunları yaptığımda henüz otuz üç yaşındaydı, kendisi Kaan oturduğum için Türk milletini yoksul kılmadı, ili töreyi çok iyi kazandı.
- Selengadan aşağıya yürüyerek Kargan Vadisi'nde evini barkını bozdu, kaçan ormana kaçtı, Uygur valisi yüz kadar askerle doğuya kaçıp gitti.
- Otuz dört yaşında Oğuz kaçıp Çin'e girdi, seslenip ordu sevk etti, hiddetle savaştı, Oğlunu, karısını orada aldım, Tata milleti için Kana itaat etti.
- 51:29Kağan'ın Sonraki Savaşları
- Güneyde Carlok milletine doğru ordu sevk etti, Carlo valisi yok olmuş, küçük kardeşi bir kaleye saklanmış, gönderdikleri kervanın çıkmasına izin vermedi.
- Gök Öngüç çiğneyerek ordu yürütüp gece ve gündüz yedi zamanda susuzu geçti, Çorak'a ulaşıp yağmacı askeri yok etti, Çin süvarisinin on yedibin askerini ilk gün öldürdü, piyadesi iki gün öldürdü.
- Otuz sekiz yaşında kışın Kitaya doğru ordu sevk etti, savaştı, kazandı, otuz dokuz yaşında ilkbaharda Taa Ya doğru ordu sevk etti, düşmanını öldürdü, oğlunu, karısını, at sürüsünü, servetini aldım.
- 52:42Kağan'ın Son Savaşları ve Vefatı
- Elli yaşında Ta Bu milleti Kıtay'dan ayrıldı, Kugeneral kumandasında kırk bin asker geldi, Sonkez Dağında hücum edip vurdu, otuz bin askeri öldürdü, on binini esir aldı.
- Büyük oğlum hastalanıp yok olunca Kugenerali alıp Balbal yap, ben on dokuz yıl şad olarak oturdu, on dokuz yıl Kaan olarak oturdu.
- Babam Kaan, köpek yılı on ayın yirmi altı'sında uçup gitti, dom
- 59:01Bilge Kağan Kitabesi
- Bilge Kağan kitabesini Yolluk Tigin olarak yazmış.
- Yolluk Tigin, resmi, sanatı ve kanun yeğeni olarak tanımlanmış.
- Kitabeyi bir ay dört gün boyunca yazıp resimlemiş.