Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, California Üniversitesi'nde doktora yapmış ve Paris'te çalışmış bir matematikçi tarafından sunulan kriptoloji dersidir. Eğitimci, Türkçe slaytlar yazarak ve İngilizce terimleri de açıklayarak konuyu anlatmaktadır.
- Videoda kriptolojinin temel kavramları, tarihsel gelişimi ve çeşitli şifreleme algoritmaları detaylı olarak ele alınmaktadır. Ders, kriptolojinin ne olduğu ve önemi ile başlayıp, Sezar şifresi, mod 26 aritmetiği, toplamalı şifreleme ve Hill şifreleme gibi klasik şifreleme tekniklerini açıklamaktadır. Ayrıca, şifre kırma yöntemleri, frekans analizi ve kuantum bilgisayarların kriptolojiye etkisi gibi konular da işlenmektedir.
- Dersin son bölümünde Mustafa Hoca ile öğrenciler arasında soru-cevap bölümü yer almaktadır. Öğrenciler, unutulan şifrelerin nasıl bulunabileceği, kuantum bilgisayarlar ve kuantum şifreleme arasındaki farklar gibi konularda sorular sormakta, eğitimci ise bu sorulara cevap vermektedir.
- 00:02Kriptoloji Dersi Tanıtımı
- Konuşmacı, kriptoloji dersini Türkçe vermek istediğini ve bu dersi denemek için başlattığını belirtiyor.
- Kriptografide farklı şeyler bildiğini ve bu bilgilerin izleyicilerin ilgisini çekebileceğini söylüyor.
- Konuşmacı, mesajları görebileceğini ve izleyicilerin mikrofonlarını açıp konuşabileceklerini, ancak aynı anda iki kişinin konuşmamasını istiyor.
- 01:42Kriptolojinin Tarihi ve Önemi
- Kriptoloji, 1980'lerin ortalarında California Üniversitesi'nde doktora yaparken fark edilen ve 2000'e kadar olağanüstü gelişmeler gösteren bir konu.
- İnternetin ortaya çıkması ve uzaktan konuşma ihtiyacının güvenli olması gerektiğinin anlaşılması, kriptoloji alanında birçok problem ortaya çıkarmış.
- Konuşmacı, fazla matematik kullanmadan kriptoloji konusunu anlatabileceğini düşünüyor.
- 03:01Matematik ve Eğitim Hakkında Düşünceler
- Konuşmacı, İstanbul'dan sonra en çok sevdiği şehrin Santa Barbara olduğunu ve Paris'in dünyada en çok matematik nobeli alan insanın yaşadığı şehir olduğunu belirtiyor.
- Türkiye'de de Boğaziçi Üniversitesi ve ODTÜ'nün matematik bölümlerinde başarılı matematikçiler olduğunu vurguluyor.
- Paris'teki hocaların belli zamanlarda herkese açık konuşmalar hazırlamaları ve sunmaları istendiğini, bu konuda Türkiye'de de benzer şeyler yapılması gerektiğini düşünüyor.
- 05:29Kriptoloji Dersinin Amacı
- Konuşmacı, kriptolojiyi matematik ve bilgisayar mühendisliği eğitimi görmüş kişiler için değil, herkese anlatmayı amaçlıyor.
- Önce problemleri açıklamak, sonra da bu problemlerin nasıl çözüldüğünü anlatmayı planlıyor.
- 06:13Güvenli Haberleşme Problemi
- Güvenli haberleşme problemi, dışişleri bakanlığı gibi kurumların Washington büyükelçisi ile güvenli iletişim kurabilmesi için gerekli olan bir sorundur.
- Bu problem çok eski bir konudur ve çözüm arayışları o zamandan beri devam etmektedir.
- 06:57Anahtar Belirleme Problemi
- Anahtar belirleme problemi, güvenli haberleşme için gerekli olan soyut bir anahtarın güvenli bir şekilde belirlenmesidir.
- Ortam güvensiz olsa bile, güvenli bir şekilde anahtar belirlemek gerekmektedir.
- 07:31Çoklu Güvenli Haberleşme Problemi
- Çoklu güvenli haberleşme problemi, A, B ve C gibi birden fazla kişi arasında güvenli iletişim kurma ihtiyacını ifade eder.
- Bu problem eskiden de vardı ancak iyi bir çözüm bulunmamıştı, ancak 1975-1976 yıllarında iyi bir çözüm ortaya çıkmıştır.
- 08:30Sayısal İmza Problemi
- Sayısal imza problemi, elektronik ofislerde fiziksel ofisler gibi güvenli ve hukuki anlamda kullanılabilir bir imza sistemi oluşturmak için gerekli olan bir sorundur.
- Bu problem daha yeni ortaya çıkmıştır çünkü elektronik ofis kavramı 50 sene önce yoktu.
- 09:36Gizli Bilgiyi Paylaşma Problemi
- Gizli bilgiyi paylaşma problemi, belirli şartlar altında gizli bilgiyi paylaşabilme ihtiyacını ifade eder.
- Örneğin, şirketin kasasını üç kişiye teslim etmek ve sadece üçü bir araya geldiğinde açabilmesi gibi durumlar bu problemi içerir.
- 10:51Sıfır Bilgi Verme Problemi
- Sıfır bilgi verme problemi, bir şifreyi kullanmadan şifreyi ispat etme ihtiyacını ifade eder.
- Örneğin, bir kapıyı açabilmek için şifreye sahip olmak gerekir, ancak şifreyi ispat etmek için şifreyi söylemeden kapıyı açmak istenir.
- 12:45Kuantum Bilgisayar Problemi
- Kuantum bilgisayar problemi, kuantum bilgisayarların kriptolojinin birçok algoritmasını kırabileceği endişesini içerir.
- Kuantum bilgisayarlar teorik olarak yapılabilir, pratik olarak yapılması güç olsa da eninde sonunda yapılacağı düşünülmektedir.
- Kuantum bilgisayarlar geldiğinde, kırılmayacak algoritmalara ihtiyaç duyulacağı için yeni bir güvenlik dünyası kurulması gerekmektedir.
- 13:52Şifreyi Açmadan İşlem Yapma Problemi
- Şifreyi açmadan işlem yapma problemi, bulut hizmetlerinde verilerin güvenli tutulması ihtiyacını ifade eder.
- Bulut hizmetleri, kendi sunucu sistemini kurmak yerine daha ekonomik bir çözüm sunar çünkü merkezileştirilmiş ve uzmanlar tarafından yönetilir.
- Bulutta duran verilere ulaşmak için hem bulut hizmeti veren firmaya hem de başka firmalara güvenmek gerekir.
- 15:43Şifreleme Problemi ve Çözümleri
- Şifreleme algoritmaları çok fazla enerji, zaman ve hesaplama gücü harcıyor, bu nedenle şifrelenmiş haliyle değişiklikleri yapabilme problemi gündeme getirildi.
- 2009'da ilk çözüm, 2012'de daha iyi bir çözüm, 2015'te daha iyi bir çözüm bulunmuş ve şimdi iyi çözümlerin peşinde koşuluyor.
- Şifreli maaş bilgilerini deşifre etmeden bordro hesaplaması gibi işlemler de şifreyi açmadan işlem yapma problemi kapsamında değerlendiriliyor.
- 17:49Güvenli Haberleşme Problemi
- Güvenli haberleşme problemi, Ayşe ile Barış'ın Melahat'ın duyamayacağı şekilde haberleşmesini sağlama ihtiyacıdır.
- Bu problem insanlık yazıyı bulur bulmaz karşılaştığı ve yazmak aslında bir çeşit güvenli haberleşme problemine çözüm olarak görüldüğü bir konudur.
- Gizli haberleşme sadece A ile B arasında bilginin gitmesi değil, aynı zamanda kağıda dökme, okuma veya atlı kuryelerle haberleşme şeklinde de görülebilir.
- 21:30Kriptografinin Tarihçesi ve Gelişimi
- Kriptografinin Fars, Arap ve Türk-Islam tarihinde de bir tarihçesi vardır ve Sezar'ın zamanında kullanılan basit bir şifre vardır.
- Günümüzde de güvenli haberleşme problemi var ve elektronik ticaretin gerektirdiği güvenlik problemi kriptografinin hızlı gelişmesine neden olmuştur.
- 1975 sonrası kriptografiye bol miktarda para aktı, 1985'ten 2000'e kadar bu paraların bir kısmı konuşmacı tarafından da kullanılmıştır.
- 24:52Sezar Şifresi ve Kriptoloji Terminolojisi
- Sezar şifresi, her harfi sistematik bir şekilde başka bir harfle değiştirerek şifreleme yöntemidir (örneğin A yerine D, T yerine T).
- Kriptolojide "şifre" ve "deşifre" terimleri kullanılır, ayrıca "şifreyi kırmak" da düşmanın şifreli mesajdan açık mesaj elde etmesi anlamına gelir.
- Kriptoloji, matematik, bilgisayar mühendisliği teorisi ve uygulaması gerektiren, çetrefil ve zevkli bir konudur.
- 28:38Şifreleme Kavramları
- "Criptografi" kelimesinin kökeni Yunanca "crp"ten geliyor ve "lahitin içine koyup saklamak" anlamına geliyor.
- "Şifre" kelimesinin kökeni Arapça'dan geliyor ve "sıfırlamak" veya "yok etmek" anlamına geliyor.
- Şifreli mesajdan mesaja giden yol kolay kolay görülmemeli, bu nedenle mesaj aslında yok oluyor.
- 29:40Şifreleme Biliminin Temelleri
- Kriptografi, şifre tasarımı; kriptoanaliz ise şifre kırma bilimidir.
- Kriptoloji, hem şifre tasarımı hem de şifre kırma bilimini kapsayan bir terimdir.
- Şifreleme süreci: Açık mesaj alınıp şifreleme algoritması ile şifreli mesaj elde edilir, şifreli mesaj haberleşme kanalına gönderilir ve karşı taraf şifreyi açarak açık mesajı elde eder.
- 31:01Şifreleme Algoritmaları ve Matematik
- Şifreleme algoritmalarının daha iyi tasarlanması ve karşılaştırılabilir bir metodoloji oluşturulması gerekiyor.
- Şifreleme algoritması tasarımcıları sürekli daha iyi, daha kırılamaz, daha ekonomik algoritmalar bulurken, şifre kırıcılar da onları kırmanın yollarını arar.
- Şifre kırıcılar daha çok matematik bilmeli ve süper bilgisayarlar tasarlayabilmelidir.
- 33:47Klasik Şifreleme Algoritmaları
- Klasik şifreleme algoritmaları harfleri veya harf gruplarını aritmetik işlemlerle şifreler.
- Mod 26 aritmetikinde, tüm sayıların 26'dan küçük olması istenir ve harfler bu sayıya göre numaralandırılır.
- Encoding (kodlama) ve decryption (deşifre etme) farklı problemlerdir; encoding bir atama problemidir ve gizlenmesi gerekmez.
- 36:20Sezar Algoritmasının Genelleştirilmesi
- Sezar algoritması üç hane ilerlerken, genelleştirilmiş versiyonda k değeri değiştirilebilir.
- Sezar algoritmasında k değeri her zaman 3'tü, ancak genelleştirilmiş versiyonda k değeri herhangi bir sayı olabilir.
- Şifreleme işlemi sırasında, harflerin sayısal karşılıkları k değerine eklenerek mod 26 aritmetikinde hesaplanır.
- 39:40Şifreleme Algoritmaları ve Anahtar Belirleme Problemi
- Toplamalı şifreleme algoritmasında, şifreleme için 11 eklenir, deşifre etmek için 11 çıkarılır.
- Güvenli haberleşme için gönderici ve alıcı arasında 11 konusunda mutabık kalmaları gerekir, bu "anahtar belirleme problemi" olarak adlandırılır.
- 11'i karşı tarafa güvenli bir şekilde ulaştırmak için farklı yöntemler kullanılmalıdır, çünkü güvensiz kanal üzerinden doğrudan göndermek veya şifreli göndermek sakıncalıdır.
- 42:07Şifreleme Algoritmalarını Kırma Yöntemleri
- Şifreleme algoritmalarını kırmak için anahtarı öğrenmek gerekir, ancak anahtar genellikle yazılı olarak bulunmaz.
- Şifreleme algoritmalarını kırmak için iki yöntem vardır: tüm anahtarları denemek ve frekans analizi kullanmak.
- Tüm anahtarları denemek yöntemi, anahtar sayısı az olduğunda (örneğin 26 değer) uygulanabilir, ancak anahtar sayısı çok fazla olduğunda zaman alır.
- 45:27Frekans Analizi Yöntemi
- Frekans analizi, bir dilde harflerin kullanım yoğunluğunu analiz ederek şifreleme algoritmalarını kırmaya yardımcı olur.
- Her dilde belirli harfler daha çok kullanılır, örneğin İngilizce'de "e" ve "a" harfleri çok kullanılırken "t" ve "z" harfleri daha az kullanılır.
- Şifreli mesajın harf frekanslarını analiz ederek, her harfin şifresini bulabilir ve böylece tüm mesajı deşifre edebilirsiniz.
- 50:14Şifreleme Algoritmalarının Güvenliği
- Tüm anahtarları denemek yöntemi, anahtar sayısı az olduğunda uygulanabilir, ancak anahtar sayısı çok fazla olduğunda zaman alır.
- Frekans analizinde anahtar sayısının önemi yoktur ve şifreleme algoritmasını bilmek bile gerekmez.
- Farklı şifreleme algoritmaları öğrenilmeli ve kullanılmalı, ancak aynı zamanda bu algoritmaları kırmaya çalışmak da önemlidir.
- 52:21Toplamalı Şifreleme Algoritması
- Toplamalı şifreleme algoritması, 25 farklı anahtar kullanarak harflerin sayısal karşılıklarını kabir anahtarı ile çarpıp, ikinci anahtar ekleyerek çalışır.
- Örneğin, "n" harfinin sayısal karşılığı 13 olduğunda, 3 ile çarpılıp 2 eklenerek 39 elde edilir ve mod 26 modülasyonunda 15 (p) olarak bulunur.
- Bu algoritmanın farkı, daha fazla sayıda anahtar kullanmasıdır ve en fazla 676 farklı anahtar olabilir.
- 53:41Deşifre Etme ve Frekans Analizi
- Deşifre etme algoritması matematiksel ilişkiler kullanır; örneğin, 3 ile 2'nin şifrelediği 9 ve 8, 9 ve 8'in deşifre ettiği 3 ve 2'dir.
- Frekans analizi, harf harfe gittiği için bu algoritmada da çalışır ve en sık kullanılan harfleri tespit ederek bilinmeyenleri çözebilir.
- İki bilinmeyenli iki denklem sistemi çözülebilir, ancak her zaman garanti değildir.
- 56:15Hill Şifreleme Algoritması
- Hill şifreleme algoritması, 50 sene önce bir matematikçi tarafından bulunan matrissel bir algoritmadır.
- Anahtar sayısı, matris boyutuna göre değişir; örneğin 2x2 matris 4 farklı anahtar, 3x3 matris 9 farklı anahtar içerir.
- 2x2 matris için yaklaşık 150.000 anahtar, 3x3 matris için 1.634 trilyon anahtar, 5x5 matris için ise 1 trilyon kere 1 trilyon kere 1 trilyon anahtar bulunur.
- 58:33Anahtar Deneme Yönteminin İmkansızlığı
- 4x4 veya 5x5 matris için anahtar deneme yöntemi imkansızdır; 5x5 matris için yaklaşık 1 trilyon kere 1 trilyon kere 1 trilyon anahtar bulunur.
- Bu anahtarları denemek için bir deneme bir mikrosaniye kuralıyla 2 milyar milyar yıl gerekir, bu nedenle anahtar deneme yöntemiyle kırmak söz konusu olamaz.
- Kimliklendirme problemi dijital imzanın bir parçasıdır.
- 1:01:52Şifre Unutma Sorunu
- Konuşmacı, unutulan şifreleri bulma konusunda kriptolojide çözüm olup olmadığını soruyor.
- Unutulan şifreleri bulma, kriptolojide çözebileceğimiz problemler arasında küçük bir problem olarak değerlendiriliyor.
- Parola türü şifreler genellikle şehirler, isimler, doğum yeri ve tarihi gibi kişisel bilgilerden oluşturuluyor.
- 1:03:11Sözlük Metodu
- Unutulan şifreleri bulmak için "sözlük metodu" kullanılıyor.
- Bu metotla Türkçe veya İngilizce sözlükteki kelimeler ve bunların harflerle kombinasyonları kullanılarak şifreler kırılıyor.
- Bu metotla şifrelerin kırılması oldukça hızlı olabiliyor.
- 1:05:27Kuantum Bilgisayar ve Şifreleme
- Kuantum şifreleme ve kuantum bilgisayar farklı konulardır.
- Kuantum bilgisayarlar var olan şifreleme algoritmalarını kırabilirken, kuantum şifreleme algoritmaları ancak fiziksel metotlarla kırılabilir.
- Kuantum kriptografi, kuantum bilgisayarlar ve kuantum şifreleme algoritmalarını kırmak farklı konulardır.
- 1:06:36Kitap Önerileri ve Dersin Sonu
- Konuşmacı, kriptografi konusunda Springer firmasının uzman olduğunu ve bu kitapların çoğunun PDF formatında satın alınabileceğini belirtiyor.
- Türkçe kriptografi kitaplarının yazılmasının zahmetli olduğunu, terimlerin Türkçe olmadığı ve vakit bulamadığını açıklıyor.
- Dersin sonunda slaytların bir server'a konulacağını ve YouTube'daki video sayfasından link paylaşılacağını söylüyor.