Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tarih öğretmeninin KPSS sınavına hazırlanan öğrencilere yönelik verdiği dersin son ünitesini içermektedir. Öğretmen, öğrencilere soru-cevap şeklinde ders anlatmaktadır.
- Video, "Küreselleşen Dünya" ünitesi kapsamında Sovyetler Birliği'nin dağılması sürecini, Mihail Gorbaçov'un Perestroya ve Glasnost politikalarını, Bağımsız Devletler Topluluğu'nun kuruluşunu ve sonrasında oluşan siyasi yapıları ele almaktadır. Ardından Türk Cumhuriyetleri'nin tarihsel gelişimi, Karabağ Savaşı, Hatay meselesi ve Türkiye'nin Avrupa Birliği süreci kronolojik olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Bosna Savaşı, Arnavutluk'un demokratikleşme süreci, Şangay İşbirliği Örgütü ve Türk Cumhuriyetleri'nin Batı ile entegrasyon süreçleri gibi önemli tarihsel olaylar da detaylı şekilde açıklanmaktadır. Türkiye'nin AB sürecindeki MASTİK ve Kopenhag kriterleri, 1959'dan başlayarak 1999 Helsinki Zirvesi'ne kadar olan sürecin kronolojik anlatımı da dersin önemli bölümlerinden biridir.
- YKS Hazırlık Süreci
- Son ünite olan "Küreselleşen Dünya" konusuna 18 Ağustos'tan beri çekimler devam ediyor.
- YKS sınavında çoğunluk dershaneye gittiğinden dershane takvimine uyanakken, bu eğitim takvime bağlı değil çünkü her kişinin yaşama şartları ve koşulları farklı.
- Günde 3 video izlendiğinde bir ayda tarih dersi tamamlanabilir, günde 2 video izlendiğinde ise 45 günde tamamlanabilir.
- 02:23Küreselleşme Kavramı
- Küreselleşme, Hollywood'daki bir filmin aynı anda Türkiye'de yansıması, Türkiye'deki haberin Amerika'ya gidebilmesi ve dünyadaki halkların birbirleriyle iletişimin artmasıdır.
- Küreselleşmenin geniş tanımı, halkların ve devletlerin birbirlerine yakınlaşması ve aynı duyguyu aynı anda binlerce insanın hissetmesidir.
- Küreselleşme, iletişim araçlarıyla ve kapalı olmayan devletlerde gerçekleşir.
- 03:53Soğuk Savaş ve SSCB'nin Çöküşü
- Soğuk savaşta dehşet dengesi vardı, iki blok varken biri yıkılacak ve küreselleşme olacaktı.
- Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin liderliğinde Stalin, Kruşçev, Brejnev ve sonunda Mihail Gorbaçov geldi.
- Gorbaçov, Rusya'nın 15 devletten oluştuğunu ve bunların birlikten ayrılması gerektiğini açıkladı.
- 04:49SSCB'nin Çöküşünün Nedenleri
- 1947-48 tarihlerinde Yugoslavya komfo'dan ayrılmış, Çin ile araları bozulmuş, Küba ile ilişkileri bozulmuştu.
- Polonya, Çekoslovakya, Macaristan gibi ülkelerde ayaklanmalar yaşanmış, parasızlık ve baskı vardı.
- Baltık ülkeleri olan Litvanya, Estonya ve Letonya'da ayaklanmalar başladı ve Litvanya SSCB'den ayrılan ilk devlet oldu.
- 05:47Gorbaçov'un Politikaları
- Gorbaçov, sosyalizmi güçlendirmek için "Perestroya" (yeniden yapılanma) ve "Glastos" (açıklık) politikalarını uyguladı.
- Perestroya, devlette ve kamuda yeniden yapılanma dönemiydi, Glastos ise yolsuzluğa karışan milletvekilleri ve bakanların yargılanabilmesi anlamına geliyordu.
- Bu politikaların yanı sıra Rusya'nın Afganistan'dan çekilmesi ve ABD'nin yıldız savaşları projesiyle uzay egemenliğini ele geçirmesi SSCB'yi zayıflatmış, ancak bu politikalar SSCB'yi kurtaramamıştır.
- 07:49SSCB'nin Dağılması
- Mihail Gorbaçov'un "Egemen Devletler Birliği Antlaşması" imzaladığı dönemde, Boris Yeltsin Rusya Federasyonu'nun bağımsızlığını ilan etti.
- Gorbaçov'a darbe yapmak isteyen KGB ajanları ve ordunun içindeki partizanlar darbeyi engelledi, Gorbaçov istifa etti ve Boris Yeltsin başa geçti.
- SSCB dağılınca on beş devlet ortaya çıktı ve Rusya, ekonomik bağımlılıklar nedeniyle diğer devletlerle ilişkilerini sürdürmek için Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) kuruldu.
- 10:43SSCB'nin Dağılma Hikayesi
- Litvanya, Estonya, Letonya ve diğer Baltık ülkelerinde ayaklanmalar başladı, Egemen Devletler Birliği Antlaşması yapılmasına rağmen.
- SSCB dağılınca, Rusya'nın Avrupa'yı kontrol edemeyeceği ve Berlin Duvarı'nın yıkılması gibi olaylar yaşandı.
- Çekoslovakya Kadife Devrimi ile Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak ikiye ayrıldı, Polonya'da milliyetçiler Rusya komünistlerine galip geldi.
- 13:22SSCB'nin Dağılmasının Etkileri
- SSCB dağılınca güçler dünyasında dehşet dengesi sona erdi ve ABD dünya lideri oldu.
- Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan "Şangay Beşlisi" adlı bir örgüt kurdu, daha sonra Özbekistan katılarak Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) adını aldı.
- Günümüzde ŞİÖ'ye İran, Hindistan ve Pakistan devletleri katılmış, Türkiye'nin ileride katılması düşünülmektedir.
- 16:00Yumuşama Dönemindeki Bir Nükleer Tehlike
- Yumuşama döneminin sonlarına doğru, Rusya'da çalışan asker Stanislav Petro, erken uyarı sisteminden bir uyarı aldı.
- Sistem, Amerika Birleşik Devletleri'nden Rusya'ya doğru gelen bir balistik füze olduğunu gösterince, Petro düğmeye basmadı.
- Petro'nun kararlılığı sayesinde dünya nükleer savaş tehlikesinden kurtuldu, ancak Rusya onu görevden aldı.
- 17:57Stanislav Petrov ve SSCB'nin Dağılması
- Stanislav Petrov, dünya nükleer bir savaştan kurtaran kişi olarak "Dünya vatandaşı" ödülüne layık görülmüştür.
- Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması hikayesi ve Stanislav Petrov'un rolü anlatılmaktadır.
- Azerbaycan tarihinde iki defa kurulmuştur; birinci kez 1918 tarihinde Bolşevik ihtilalinden sonra Mehmet Emin Resulzade tarafından kurulmuş, ancak Ruslar tarafından işgal edilmiştir.
- 19:19Azerbaycan'ın Kuruluşu ve Cumhurbaşkanları
- SSCB'nin dağılma hikayesinde Azerbaycan'ın yeri çok büyüktür, Ebulfeyz Elçibey Halk Cephesi'ni kurdu ve Ruslara karşı diplomatik ve askeri mücadeleyi sürdü.
- Azerbaycan'ın ilk cumhurbaşkanı Ayaz Mutalibov, ikinci cumhurbaşkanı ise Haydar Aliyev olmuştur.
- Haydar Aliyev'in "Biz bir millet iki devletiz" sözü önemlidir ve sınavlarda sorulabilir.
- 20:24Karabağ Savaşı ve Hocalı Katliamı
- 1880'li yıllarda Karabağ'daki nüfusun %75'i Müslüman ve Türk, %25'i ise çoğunlukla Ermeniler'di.
- 1991'de Azerbaycan Cumhuriyeti ilan edildiğinde, Karabağ Parlamentosu Ermenistan'a katılma kararı aldı ve Azerbaycan karşı çıktı.
- 26 Şubat 1992'de Hocalı'da 613 kişi şehit edildi, bunların 103'ü kadın ve çocuktu.
- 23:12Ermeni Katliamları ve Bağırgan Dağı
- 1904-1905 yıllarında Karabağ bölgesinde Müslümanlara karşı büyük bir nefret başladı.
- Yakalanan Azerbaycan askerleri veya vatandaşları, Bağırgan Dağı'na götürülerek derilerinden iki delik açılıp ağaç dalları geçirilerek yukarı doğru çekilerek öldürülmüştü.
- Bu dağın adı, insanların bağırışları yüzünden "Bağırgan Dağı" olarak konmuştur.
- 25:13Azerbaycan ve Dağlık Karabağ Meselesi
- İlham Aliyev, Türkiye'nin desteğiyle Dağlık Karabağ bölgesindeki işgal olunan bölgelere girdi ve operasyon 44 gün sürdü.
- Savaşla %38, masada %62 alınarak Dağlık Karabağ Azerbaycan'ın eline geçti.
- Azerbaycan, oradaki Ermenilere karşı sadece askerle savaştı ve askeri askerle savaşarak ders almayan milletlerin aynı hataları tekrarlayacağı vurgulandı.
- 25:53Hatay Sorunu
- Esad, Hatay'ı canımız pahasına alacağımızı söyledi ve parlamento kararı sonrasında BM'ye başvurulacak.
- BM, Hatay'da Suriyeli Türklerden daha fazla olup olmadığı için plebisit yapılmasını isteyecek.
- Hatay'daki Suriyelilerin Suriye'ye gönderilmesi veya başka şehirlere dağıtılması önerildi.
- 27:56Azerbaycan'ın Tarihi
- Azerbaycan 1918'de Mehmet Emin Resulzade ve 1991'de Ebulfeyz Elçibey'in gayretleriyle iki defa kuruldu.
- İlk cumhurbaşkanı Ayaz Mutallibov, ardından Ebulfeyz Elçibey ve Haydar Aliyev geldi.
- Haydar Aliyev'in "Biz bir millet iki devletiz" sözüyle tanındığı ve şu an görevdeki oğlu İlham Aliyev belirtildi.
- 29:16Türk Dünyası Ülkeleri
- Kazakistan'ın kurucusu Nur Sultan Nazarbayev ve Semey nükleer testlerini kapatarak ilk gönüllü devlet olduğu belirtildi.
- Kırgızistan'ın kurucusu Askar Akayev ve Kırgız yazarı Cengiz Aytmatov'un "Cemile" ve "Selvi Boylum Al Yazma" romanlarıyla ünlenmesi anlatıldı.
- Özbekistan'ın kurucusu İslam Kerimov ve Türkmenistan'ın kurucusu Saparmurat Niyazov'dan bahsedildi.
- 32:33Bağımsız Devletler Topluluğu ve TİKA
- Bağımsız Devletler Topluluğu Rusya'da 11 ülke ile imzalandı, ancak Ukrayna, Türkmenistan ve Gürcistan ayrıldı.
- Türkiye İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA) Ankara merkezli kuruldu ve SSCB'den ayrılan devletlerin Batı ile entegrasyonunu koordine etmek için faaliyet gösteriyor.
- Berlin Duvarı'nın yıkılmasıyla iki Almanya birleşerek tek Almanya oldu ve bu süreçte Batı'ya göç eden Türk işçiler de etkili oldu.
- 34:59Avrupa Birliği'nin Tarihi
- Avrupa Birliği, SHU planı, Paris Antlaşması ve Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'ndan başladı.
- 1957'de Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu kuruldu ve 1965'te Brüksel Antlaşması ile Avrupa Topluluğu oldu.
- 1993'te Avrupa Birliği Ülkeleri Matrik Anlaşması ile AB ismini aldı ve 1999'da Amsterdam Anlaşması ile Avrupa Parlamentosu'nun hakları genişletildi.
- 36:16Avrupa Birliği Kriterleri
- Avrupa Birliği'ne başvuran ülkelerin iki kriteri tutturması gerekiyor: MASTİK kriterleri ve Kopenhag kriterleri.
- MASTİK kriterleri ekonomik kriterlerdir ve ekonomik terimler ve yüzde işaretleri içerir.
- Kopenhag kriterleri ise insan hakları, demokrasi, hapishane şartlarının iyileştirilmesi gibi alanları kapsar.
- 39:29Kriterlerin Ayırımı
- Kopenhag kriterlerinde ekonomik terimler yerine insan hakları, kadın hakları, çocuk hakları, hayvan hakları ve gıda gibi alanlar bulunur.
- Sınavlarda bu kriterleri ayırt etmek için formüller kullanılır: ekonomik terim ve yüzde işareti varsa MASTİK, insan hakları gibi alanlar varsa Kopenhag kriteridir.
- Türkiye 1952'de AB'ye (o zamanlar AYT) başvuru yapmıştır.
- 41:10Türkiye'nin AB Süreci
- Türkiye'nin AB'ye ilk başvurusu 1959'da yapıldı, ancak 1963'te Ankara Antlaşması imzalandı ve bu antlaşma Türkiye'nin AB sürecinin resmi başlangıcı olarak kabul edilir.
- Türkiye, Kopenhag kriterlerini tam olarak sağlamadığı için AB'ye tam üye olamamıştır.
- 1973'te Katma Protokolü imzalandı, ancak 1974 Kıbrıs Barış Harekatı, 1975-1978 Amerikan ambargosu ve 1980 darbesi nedeniyle süreç aksamıştır.
- 43:34AB Sürecinin Devamı
- Türkiye 1983'te AB üyeliği başvurusunu kaldırmış, ancak 1987'de tekrar başvuru yaparak süreci sıfırdan başlatmıştır.
- 1996'da Gümrük Birliği Antlaşması imzalandı, bu anlaşma Türkiye'ye AB piyasasına erişim sağladı ve teknolojik gelişime katkı sağladı.
- 1999 Helsinki Zirvesi'nde Türkiye aday ülke statüsüne sahip ilan edildi, bu statü "gerekli prosedürlerden sonra kesinlikle üye olacak" anlamına gelir.
- 46:21Türkiye'nin AB İlişkilerindeki Zorluklar
- Türkiye'nin AB ilişkilerindeki en büyük zorluk Schengen vizesinin kaldırılmasıdır.
- AB ülkeleri, vizesiz seyahat imkanı verilirse Türkiye'den büyük göçlerin yaşanacağından endişe duymaktadır.
- Türkiye AB üyesi olsaydı, Schengen vizesi vermek zorunda kalacağından ve bu durumun göç sorunlarına yol açabileceği endişesi vardır.
- 47:31Yugoslavya'nın Dağılması
- Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan Yugoslavya, Sırbistan, Hırvatistan, Bosna, Karadağ, Slovenya ve iki özerk bölge (Kosova ve Voyvodina)dan oluşmaktadır.
- Yugoslavya komünist rejimin idaresi altındaydı, ancak Joseph Tito döneminde kalkındırmıştır.
- SSCB'nin dağılmasından sonra Yugoslavya da dağılmaya başlamış, önce Slovenya bağımsızlığını ilan etmiş, ardından Makedonya ve Hırvatistan da bağımsızlık ilan etmiştir.
- 50:11Yugoslavya'nın Çöküşü ve Bosna Savaşı
- Hırvat-Sırp savaşı başladıktan sonra Bosnalılar bağımsızlık ilan etti.
- Bosna'da nüfusun yaklaşık %52'si Boşnak (Müslüman) ve %45'i Bosnalı Sırp'tı.
- Yugoslavya'da başkanlık sırasıyla Sırp, Boşnak, Karadağlı, Sloven ve Hırvat arasında dolaşırken, Sırp lider Slobodan Miloseviç başkanlık değişimini engelledi.
- 51:46Bosna Savaşı'nın Başlangıcı ve Ölçüleri
- Sırp ve Karadağlılar Hırvatlarla mücadeleyi sonlandırdıktan sonra Bosna'ya saldırdı.
- 1992-1995 arasında Avrupa'nın gözü önünde büyük zulümler yaşandı ve 3.122 bin insan hayatını kaybetti.
- NATO ve Türkiye'nin müdahalesi olmadan Bosna haritadan silinecekti.
- 52:17Srebrenica Katliamı
- Hollandalı BM askerleri güvenli bölge olarak ilan ettiği Srebrenica'ya girdiler.
- Ratko Mladiç liderliğindeki Sırp güçleri 8.000'den fazla kişiyi öldürdü, değerlerini aldı ve toplu mezarlara gömdürdü.
- Toplu mezarlar bulunmasın diye uydu resimlerinin çekilmemesi için manyetik şeyler yerleştirildi.
- 53:11Toplu Mezarların Keşfi
- Artemis adlı, cesetlerden ve kanından beslenen yeşil bir çiçek ve mavi kanatlı kelebekler toplu mezarların üzerinde açtı.
- İnsanlar kelebeklerin izini takip ederek toplu mezarları keşfettiler.
- İş makinaları günlerce çalıştırdılar ve toplu bir katliam olduğu anlaşıldı.
- 54:21Dayton Barış Anlaşması ve Sonuçlar
- Dayton Barış Anlaşması imzalandı ve Bosna Hersek'i temsil eden Aliya İzzetbegoviç "bilge kral" olarak anıldı.
- Sırp ve Hırvat güçleri Bosna'nın bağımsızlığını tanımak zorunda kaldı.
- Bosna topraklarında Bosna Sırp Cumhuriyeti kuruldu ve Sırp zulmü Kosova'ya da yayıldı.
- 56:10Savaşın Sonuçları
- Bosna topraklarında Bosna Sırp Devleti kuruldu.
- Savaşta 3.122 bin insan hayatını kaybetti.
- NATO'nun müdahalesiyle savaş sona erdi ve Hırvatistan, Sırbistan ve Bosna Hersek arasında Dayton Barış Anlaşması imzalandı.
- 58:15Bosna Savaşı ve Arnavutluk
- Konuşmacı, Bosna Savaşı sırasında Türkiye'den, İran'dan, Pakistan'dan ve Endonezya'dan binlerce Müslümanın mücahit olarak Bosna'ya gittiğini anlatıyor.
- Arnavutluk, Enver Hoca ve Ramiz Aliyev'in liderliğinde demokratikleşmiş ve dünyanın ilk resmi ateist devleti olmuştur.
- Ateist devlet olarak Arnavutluk'ta tüm dinler yasaklanmış, ancak sonradan serbest bırakılmıştır.
- 59:52Küreselleşen Dünya ve Son Videoda Konular
- Konuşmacı, son videoda küreselleşen dünya ünitesinin son konularını ele alacağını belirtiyor.
- SSCB'deki iki politika olarak Perestroya ve Glasnost'u hatırlatıyor.
- Dünyayı olası bir nükleer savaştan kurtaran kişi, Çek Cumhuriyeti'nin ikiye ayrılmasında Kadife Devrimi'nin rolü ve Şangay İşbirliği Örgütü'nün kuruluşu hakkında bilgiler veriyor.
- 1:00:32Azerbaycan ve Diğer Türk Devletleri
- Azerbaycan'ın 1918'deki kurucusu Mehmet Emin Resulzade, ilk cumhurbaşkanı ise Ayaz Mutalibov olmuştur.
- Haydar Aliyev'in "Biz bir millet iki devlet" sözü ve Hocalı Katliamı'nın Karabağ bölgesinde gerçekleştiği belirtiliyor.
- Kazakistan'ın Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan'ın Asgar Akayev, Özbekistan'ın Islam Kerimov ve Türkmenistan'ın Saparmurat Niyazov'un kurucuları olduğu söyleniyor.
- 1:01:16AB ve Balkanlar
- TİA'nın özellikle yeni kurulan devletlerle entegrasyonu amaçladığını belirtiyor.
- AB'nin Roma Antlaşması ile kurulduğunu ve MÜŞK kriterlerinin ekonomik olduğunu vurguluyor.
- Türkiye'nin 1959'da ilk başvuru yapmış, resmi olarak 1963'te Ankara Antlaşması ile AB aday ülkesi olmuştur.
- Dayton Barış Antlaşması ve Srebrenitsa Katliamı'nın önemliliği, Bosna Hersek'in "Bilge Lider" lakaplı Aliya İzzetbegoviç'i anlatılıyor.