Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Aydın Yüce tarafından Hoca Web platformunda sunulan bir KPSS tarih dersidir. Eğitimci, öğrencilere tarih konularını ezberci mantıktan kurtarmaya çalışarak anlatmaktadır.
- Ders, İslam öncesi Türk tarihi ünitesini kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte Türk adının anlamları, Orta Asya'daki ilk uygarlık merkezleri, İskitler, Asya Hunları, Kavimler Göçü, Avrupa'nın Ortaçağ'dan Yeniçağ'a geçiş süreci, Göktürk Devleti ve Orhun Abideleri gibi konular kronolojik olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Metehan döneminde Türk siyasi birliğinin sağlanması, Hunların parçalanması, Avrupa'nın etnik yapısının değişmesi, Katolik Kilisesi'nin güçlenmesi, skolastik düşünce, Abbasiler dönemi, Haçlı seferleri, Göktürk Devleti'nin ikili yönetim anlayışı, Bumin Kağan ve Bilge Kağan dönemleri, Göktürk alfabesinin oluşumu ve oniki hayvanlı Türk takvimi gibi önemli tarihsel olaylar ve bilgiler de sunulmaktadır. Video, bir sonraki derste Uygur Devleti'nin ele alınacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- KPSS Tarih Branşı Hakkında Genel Bilgi
- Aydın Yüce, Hoca Web'de tarih dersleri vermeye başlamıştır.
- KPSS'de tarih branşında toplam 27 soru çıkmaktadır: Osmanlı öncesi dönemden 3, Osmanlı tarihinden 9, İnkılap tarihinden 12, Çağdaş Türk ve Dünya tarihinden 3 soru.
- Osmanlı öncesi dönem, İslam öncesi Türk tarihi, Türk İslam tarihi ve Türkiye tarihi ile ilgili soruları içerir.
- 01:02Ders Anlatım Yöntemi
- Derslerde konular verilecek, çıkması muhtemel sorularla ilişkilendirilecek ve geçmiş sınav sorularından örnekler verilecektir.
- KPSS'de güncel gelişmelerin tarihsel arka planı ile ilgili sorular da çıkmaktadır.
- İlk ünite İslam öncesi Türk tarihi olup, Türk adının anlamları incelenecektir.
- 01:55Türk Adının Anlamları
- Türk adının anlamları arasında güçlü, kuvvetli, töreli, türeyen, hukuk ve nizam sahibi, olgunluk çağı, miğfer gibi anlamlar bulunmaktadır.
- Kaşgarlı Mahmut'un "olgunluk ve olgunluk çağı", Ziya Gökalp'in "hukuk ve nizam sahibi" ifadeleri sorulabilir.
- Vambery türeyen veya türemek anlamlarında, Çin kaynaklarında miğfer olarak geçmektedir.
- 03:04Türklerin Ana Yurdu ve Göçleri
- Türklerin ana yurdu Orta Asya'dır ve sınırları kuzeyinde Sibirya, batısında Hazar Denizi, doğusunda Kingan Dağları, güneyinde Hindi, Kuş ve Karanlık Dağları ile çevrilidir.
- Türkler kuraklık, kıtlık, salgın hastalık, otlak yetersizliği, boylar arasındaki mücadeleler ve Çin baskısı gibi nedenlerle göç etmişlerdir.
- Türklerin kısa sürede devlet kurmasındaki en önemli etken teşkilatçı yapıya sahip olmalarıdır.
- 03:51Orta Asya'daki İlk Uygarlık Merkezleri
- Orta Asya'daki ilk uygarlık merkezleri arasında Anav, Afanesyevo, Andronova, Tagar, Karasut, Altay ve Kelteminar bulunmaktadır.
- Kültepe Kayseri'de bulunmakta ve ilk çağ uygarlıklarından Asurlulara ait bir ticaret kolonisidir.
- Anav Orta Asya'nın en eski kültürüdür, Afanesyevo Türklerin en eski kültürüdür, Andronova en geniş alana yayılan kültür bölgesidir.
- 05:02Türklerin Anadolu'ya Akınları
- İslam öncesi dönemde Türkler için Anadolu büyük önem arz etmektedir ve Türkler Anadolu'ya akınlar düzenlemişlerdir.
- Anadolu'ya düzenlenen akınlardan hiçbiri Anadolu'yu yurt edinme amaçlı değildir.
- Tarihte bilinen ilk Türk topluluğu olan İskitler Anadolu'ya akınlar düzenlemiş, ardından Sibirler, Peçenekler ve Oğuzlar da Anadolu'ya akınlar düzenlemiştir.
- 05:42İskitler
- İlk Türk topluluğu İskitler (Sakalar) olup, atlı göçebeliğin ilk temsilcileri ve atı ilk evcilleştiren topluluklardır.
- Orta Asya Türklerinde ölümden sonra yaşam inancı vardır ve kurgan denilen mezarlarını oda biçiminde yapmışlardır.
- İskitler'de ilk kadın savaşçılar (Amazon) vardır ve ilk kadın hükümdar olan Tomris Haf'ın da bir İskit hükümdarıdır.
- 06:54İskitler'in Sanatı ve Buluntuları
- İskitler "bozkırın kuyumcuları" olarak bilinmektedir ve altın işlemeciliğinde çok ileri gittiklerinden dolayı.
- Pazarı Kurganı'nda yapılan kazı çalışmaları sonucunda dünyanın en eski halısı olan Pazarı Halısı bulunmuştur.
- Esik Kurganından çıkan Altın Elbiseli Adam Zırhı akademik kaynakların geneline göre İskitler'e aittir, ancak ÖSYM daha önce Asya Hunlarına ait olduğunu belirtmiştir.
- 08:10Asya Hunları
- Tarihte bilinen ilk Türk devleti olan Asya Hunları'nın bilinen ilk hükümdarı Teoman'dır (asıl adı Tuman).
- Teoman Ötüken merkezli devlet teşkilatını oluşturmaya başlamış ve Çin'le yapılan ilk anlaşma olan Kuzey Şansi Antlaşması'nı imzalamıştır.
- Teoman döneminde Çinliler Türk ve Moğol saldırılarını önleyebilmek için Tarihi Çin Seddi'ni yapmışlardır.
- 09:56Mete Han Dönemi
- Teoman tahtının varisi olan Mete Han'ı en büyük düşmanları olan Orta Asya'daki Yüeçilere esir olarak vermiştir.
- Mete Han esaretten kurtulup Ötüken'e gelmiş, kendisine sadık adamları yanında toparlayıp babasına karşı taht mücadelesine girişip tahtı almıştır.
- Mete Han tahta geçtiğinde Asya Hunları en parlak sürecini yaşamış ve tahta geçtiği MÖ 209 yılında onlu ordu sistemini kurmuştur.
- 10:41Göktürkler ve Türk Siyasi Birliği
- Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın kuruluşu olarak kabul edilen Göktürkler, MÖ 209 yılında kurulmuş ve Metehan döneminde tüm Türk boyları tek bir çatı altında toplanmıştır.
- Metehan, ıslıklı okun mucidi olup, bu oklar rüzgarda uğultu çıkartarak düşmanlarına korku vermiştir.
- Metehan Çin üzerine seferler düzenleyerek Çin'i vergiye bağlamış, ancak Türklerin asimile olmasını önlemek için Çin'i uzaktan yönetmiştir.
- 13:09Hunların Parçalanması ve Kavimler Göçü
- Metehan'dan sonra gelen hükümdarların basiretsizliği sonucunda Çin entrikaları ve taht kavgaları sonucu Hunlar kuzey ve güney Hunları olarak ikiye ayrılmıştır.
- Kuzey Hunları Balamir komutasında Karadeniz'in kuzeyinden batıya doğru ilerleyerek 375 yılında Avrupa'ya ulaşmış ve Kavimler Göçü başlamıştır.
- Kavimler Göçü sonucunda Roma İmparatorluğu batı ve doğu Roma olmak üzere ikiye ayrılmış, batı Roma 476 yılında yıkılmış, doğu Roma (Bizans) 1453 yılına kadar varlığını sürdürmüştür.
- 16:05Feodalite Sistemi ve Avrupa'nın Etnik Yapısı
- Kavimler Göçü sonucunda Avrupa'da lordlar ve senyörler tarafından oluşturulan derebeylik (feodalite) sistemi ortaya çıkmış, bu sistemde sınıflar arası eşitlik yoktur.
- Balamir komutasındaki Türkler Macaristan dolaylarında Avrupa Hun Devleti'ni kurmuş, Türk kültürü Avrupa'da yayılma alanı bulmuştur.
- Karadeniz'in kuzeyindeki kavimler (Franklar, Angıllar, Saksonlar, Vizigotlar, Germenler) Avrupa'ya gelip Latinlerle karışarak günümüz Avrupa uluslarının temelini oluşturmuştur.
- 18:16Katolik Kilisesi ve Skolastik Düşünce
- Batı Roma İmparatorluğu yıkılınca oluşan siyasi otorite boşluğunu Katolik Kilisesi ve skolastik düşünce avantaja dönüştürmüştür.
- Katolik Kilisesi halk üzerinde yoğun baskı kurmuş, kilise ne diyorsa o doğru kabul edilmiştir.
- Aforoz (dinden çıkarma), enter (siyasi baskı) ve endüljans (günahların para karşılığında affedilmesi ve cennetten toprak satılması) olayları sayesinde Katolik Kilisesi dini, siyasi ve ekonomik açıdan güçlenmiştir.
- 20:28İslam Dünyası ve Abbasiler Dönemi
- Ortaçağ Avrupası karanlık bir süreç yaşarken, İslam dünyasında Abbasiler dönemi yaşanmış ve bu dönemde bilim, kültür ve sanatta ilerleme olmuştur.
- 751 yılında Talas Savaşı'nda Abbasiler Çin'i yenilgiye uğratmış, Karluk, Yağma, Çiğ, Tusi gibi Türk boylarının yardımıyla birçok Çinli esir geçirilmiştir.
- Çinli esirler aracılığıyla Abbasiler kağıt, matbaa, barut ve pusula gibi buluşları öğrenmiş ve her geçen gün daha da ilerlemiştir.
- 21:31Abbasiler Dönemi ve Haçlı Seferleri
- Abbasiler döneminde Bağdat'ta Beyt'ül Hikme bilgelik evleri, rasathaneler ve kütüphaneler kurulmuş, antik çağ eserleri Arapçaya tercüme edilmiştir.
- İpek Yolu ve Baharat Yolu'nun güzergahları Abbasi ülkesinden geçerek ekonomik ilerleme sağlanmıştır.
- Ortaçağ'da Avrupa'daki papalık kurumu ve Katolik Kilisesi, Müslümanların refah içinde yaşadığını iddia ederek Haçlı seferleri düzenlemiştir.
- 22:51Haçlı Seferlerinin Etkileri
- Haçlı seferleri sonucunda Avrupalılar Abbasilerin Çin'den öğrendiği kağıt, matbaa, barut ve pusula gibi buluşları öğrenip Avrupa'ya taşımışlardır.
- Barut'u öğrenen Avrupalılar ateşli silahlar kullanarak derebeylerinin aşılması güç sanılan surları yıkarak siyasi açıdan ilerleme yaşamışlardır.
- Pusulayı öğrenen Avrupalılar sapma açısını geliştirerek coğrafi keşiflere çıkarak Amerika kıtasını bulmuş ve Hindistan'a kadar ulaşmışlardır.
- 23:42Rönesans ve Reform Hareketleri
- Kağıt ve matbaanın etkisiyle Avrupa Rönesans ve Reform hareketlerini yaşamıştır.
- Rönesans, 16. yüzyılda Avrupa'da bilim, kültür, sanat ve edebiyat anlamında meydana gelen gelişmedir.
- Reform, 16. yüzyılda Hıristiyanlığın Katolik Kilisesi'nde yapılan yenilik ve düzenlemelerdir.
- 24:12Avrupa'nın Gelişimi ve Aydınlanma Çağının Başlangıcı
- Barutla merkezi krallıklar güçlendi, coğrafi keşiflerle Avrupalılar ekonomik anlamda güçlendi, Rönesans'ta bilim, kültür ve sanatta ilerledi.
- Reformla bilim ve kültürün önündeki dini engeller ortadan kaldırıldı.
- Bu gelişmeler 17. yüzyılda Avrupa'da Aydınlanma Çağının yaşanmasına ortam hazırladı ve 18. yüzyılda Sanayi Devrimi'nin yaşanmasına neden oldu.
- 25:32Kavimler Göçü ve Sonuçları
- Balamir komutasındaki Türkler Karadeniz'in kuzeyinden batıya doğru ilerleyerek Kavimler Göçü'nü başlattı.
- Kavimler Göçü ile İlk Çağ kapanıp Ortaçağ başladı, Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı ve 476'da Batı Roma yıkıldı.
- Avrupa'nın etnik yapısı değişti, Germenler, Franklar, Angıllar, Saksonlar gibi topluluklar batıya gitti ve Latinlerle karışarak günümüz Avrupa uluslarını oluşturdular.
- 26:37Avrupa Hun Devleti
- Balamir komutasındaki Türkler günümüzdeki Macaristan'ın başkenti Budapeşte dolaylarına giderek Avrupa Hun Devleti'nin temellerini attılar.
- Avrupa Hunları Uldız döneminde Anadolu'ya akınlar düzenlediler ve Uldız Bizans'ın Trakya valisine tehditte bulundu.
- Atilla, Avrupa Hunlarına en parlak sürecini yaşattı ve birçok ünvanla anılmaktadır: Savaş Tanrısı Ares'in Kılıcına Sahip Hükümdar, Tanrının Kamçısı veya Kırbacı Etzel, Cesur Kavimlerin Efendisi.
- 27:52Atilla'nın Seferleri ve Avrupa Hunları'nın Sonu
- Atilla, Batı Roma yıkılmadan önce İtalya ve Galya (Fransızlar) üzerine sefer düzenlemiş, Vatikan üzerine de sefer düzenlemiş ancak papa piskoposları ve kardinallerin yalvarmalarından dolayı seferden vazgeçmiştir.
- Atilla, Doğu Roma (Bizans İmparatorluğu) üzerine birinci ve ikinci Balkan seferlerini düzenlemiş, Margus ve Anatolius Antlaşmaları ile Bizans'ı vergiye bağlamıştır.
- Atilla'dan sonra başaoğulları geçti ancak başarısız oldular ve Avrupa Hunları Avrupalılar içerisinde azınlıkta kalarak tarih sahnesinden silinip gittiler.
- 30:13Atilla'nın Mezarı
- Macar arkeologlar geçen sene Atilla'nın mezarını bulduklarını açıklamışlardır.
- Efsaneye göre Atilla, kendisine sadakat yemini eden adamlarına mezarını kimse bilmesin diye zehir vermiş ve onlar da Atilla'yı Tins Nehri'nin yatağına gömmüşlerdir.
- Mezarın içine savaş tanrısı Ares'in kılıcı, çaputlar, hazine ve Atilla'nın sevdiği eşyalar konulmuş, köprü yapımına başlanırken bu eşyalar bulunmuştur.
- 32:28Göktürk Devleti'nin Kuruluşu
- Avrupa Hun Devleti'nden sonra tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlet Bir Göktürk Devleti'dir.
- Göktürklerin asıl adı Köktürkler olup, Çin kaynaklarından yapılan çevirilerde ismin yanlış çevrildiği belirtilmektedir.
- Köktürklerin kuruluşu, Orta Asya'da Asya Hunlarının varlığının sona erdiği süreçte Avar hakimiyeti altında yaşayan ve dağınık yaşayan Türk boylarına "tölesler" denilmesiyle başlamıştır.
- 33:30Bumin Kağan'ın Yönetimi
- Avar hakanı, töleslerin isyanını bastırmak için demirci ustası Bumin'den yardım istemiş, Bumin ise Avar hakanın kızını istemiş ancak reddedilince Avarları yıkıp Ötüken merkezli kendi devletini kurmuştur.
- Bumin Kağan ve kardeşi İstemi Yabgu, ikili yönetim anlayışını benimsemişlerdir; Bumin Kağan ülkenin doğusunu, İstemi Yabgu ise ülkenin batısını yönetmiştir.
- Göktürkler, ipek yoluna hakim olmak için Akhunlarla mücadeleye girişmiş ve İran'daki Sasanilerle birleşerek Akhun Devleti'ni yıkmışlardır.
- 35:58Göktürklerin İttifakları ve Sasanilerle Mücadelesi
- Göktürkler, Sasanileri yıpratmak için Bizans'la ittifak kurmuşlardır.
- Sasanilerin yıpranması, Hz. Ömer'in İran'ı fethine ve İslam'ın İran'da yayılmasına ortam hazırlamıştır.
- Göktürkler, Bizans'a elçi gönderen ilk Türk devletidir ve Soğuklu Tüccah Mania'ı Bizans'a elçi olarak göndermişlerdir.
- 38:07Göktürklerin Çin Esareti ve İkinci Göktürk Devleti
- Çin entrikaları ve taht kavgaları sonucu Göktürklerin elli yıl kadar sürecek Çin esareti başlamıştır.
- Türklerin ilk bağımsızlık ayaklanması olan Kürşat ayaklanması başarısızlıkla sonuçlanmış, ancak Kutluk yanındaki atlılarla birlikte Ötüken'e gelerek kendi adıyla anılan Kutluk Devleti'ni (İkinci Göktürk Devleti) kurmuştur.
- İkinci Göktürk Devleti, bağımsızlık mücadelesi vererek kurulan bir devlettir ve Türkiye Cumhuriyeti ile benzerlik göstermektedir.
- 39:58İkinci Göktürk Devleti'nin En Parlak Dönemi
- İkinci Göktürk Devleti'ne en parlak dönemini yaşatan Bilge Kağan (veya bazı kaynaklara göre Kapgan Kağan) olmuştur.
- Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve ünlü vezir Tonyukukla birlikte devlete en parlak sürecini yaşatmıştır.
- Bu üçlüye Türk tarihinin muhteşem üçlüsü denir ve adlarına Orhun Abideleri dikilmiştir.
- 41:41Orhun Abideleri
- Orhun Abideleri, Türk tarihinin ve edebiyatın ilk yazılı örnekleri kabul edilmektedir.
- Günümüzde Moğolistan'da bulunmaktadır.
- Moğolistan'da günümüzde Orhun Müzesi'nin yapılmasında etkili olan Türkiye'deki kuruluş TİKA (Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı) olmuştur.
- 42:11TİKA ve Orhun Abideleri
- TİKA, yurtdışındaki kültürel varlıklarımızın korunması için yoğun çaba harcamaktadır ve Bosna Savaşı sırasında yıkılan Mostar Köprüsünün yapımında da büyük rol oynamıştır.
- Orhun Abideleri kısmen siyasetname içeriklidir; siyasetname, devlet adamlarında bulunması gereken özellikler ve devlet yönetimi hakkında bilgiler içeren eserlerdir.
- Orhun Abidelerinde sosyal devlet anlayışı işlenmiştir; "aç milleti doyurdum, çıplak milleti giydirdim" gibi ifadeler bu anlayışı göstermektedir.
- 43:26Orhun Abidelerinin Keşfi ve Yazılışı
- Orhun Abidelerini bulanlar Rus tarihçi Yadrinse ve İsveçli subay Strenberg'tir, ancak bunları ilk okuyan Danimarkalı bilim adamı William Thompson'dur.
- Vikinglerin anavatanı Danimarka'dır ve Vikingler runik denilen bir yazı sistemi kullanmıştır; Orhun Abidelerinde de kısmen runik yazı sistemi kullanıldığı için Danimarkalı bilim adamının okuması daha basit olmuştur.
- Ünlü İslam müellifi Cüveyni, "Tarihi Cihangüşa" adlı eserinde Orhun Abidelerinden ilk kez bahsetmiştir ve bunların Türkler'e ait olduğuna tereddüt olmadığını belirtmiştir.
- 44:41Orhun Abidelerinin Yazarları ve Türklerin Yazılışı
- MEB kitaplarına göre Orhun Abideleri Yulug Tigin tarafından yazılmıştır; Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarını Yulug Tigin yazmıştır.
- Vezir Tonyukuk kendi anıtını kendi yazmıştır ve bu doğrultuda Vezir Tonyukuk ilk Türk tarihçi ve yazar olarak kabul edilmektedir.
- Türkler elli yıl Çin esareti altında kaldılar ve Çin'den öğrendikleri yazıyı kendi dil karakterlerine uydurup otuzsekiz harflik Göktürk alfabesini oluşturdular; Orhun Abidelerinin bir yüzü Çincedir, bir yüzü Göktürkçedir.
- 45:35Türklerin İlk Milli Alfabesi ve Takvimi
- Türklerin Orta Asya'da kullandığı ilk takvim oniki hayvanlı Türk takvimidir ve bu takvimini ilk kez kullanan ikinci Göktürklerdir.
- İkinci Göktürkler iyice güçlenince Karluk, Basmil ve Uygurlar üç Türk boyu bir araya gelerek ikinci Göktürk Devleti'nin varlığına son vermişlerdir.
- Bu olayla Orta Asya'da Uygur Devleti dönemi başlamıştır.