Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin öğrencilere Köktürk Türkçesi'ndeki çekim ekleri hakkında verdiği eğitim dersidir. Öğretmen, Orhun Türkçesi'ndeki çekim eklerini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, isim çekimi ve fiil çekimi olarak ikiye ayrılan çekim eklerini ele almaktadır. İlk olarak isim çekim eklerinin çokluk, iyelik ve hal ekleri kategorileri incelenmekte, ardından hal eklerinin ilgi, belirtme, yönelme, bulunma, eşitlik, vasıta ve yön gösterme ekleri detaylı şekilde açıklanmaktadır. Her bir ek için örnekler verilmekte ve eklerin nasıl ayırt edileceği anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca çekim eklerinin Türkçe'den farklılıkları vurgulanmakta ve bir sonraki derste isim sözcük türlerinin işleneceği bilgisi verilmektedir.
- 00:07Çekim Ekleri ve Türleri
- Çekim ekleri isim çekimi ve fiil çekimi olarak ikiye ayrılır.
- İsim çekim ekleri isme, fiil çekim ekleri fiile gelir.
- ÖSYM sınavlarında "yana yana" ifadesinin yönelme eki olduğu belirtilmiştir.
- 01:03İsim Çekiminin Kategorileri
- Türkçe'de isim çekimi üç kategoride incelenir: çokluk, iyelik ve hal kategorileri.
- İsim çekiminde üç ek arka arkaya gelebilir: çokluk, iyelik ve hal ekleri.
- Hal ekleri arasında yönelme, eşitlik ve vasıta ekleri bulunmaktadır.
- 02:11Çokluk Kategorisi
- Günümüzde Türkçe'de "lar" eki çokluk için kullanılırken, Köktürk Türkçesinde birden fazla ek kullanılır.
- Türkçe'de tekil ifadelerde de çoğul anlamı verilebilir, örneğin "orman" topluluk adı olarak çoğul anlamına gelebilir.
- Köktürk Türkçesinde çokluk için kullanılan ekler: "lar", "an", "n", "t" ve "gun" ekleridir.
- 05:50İyelik Kategorisi
- İyelik kategorisi sahiplik bildiren eklerdir.
- Köktürk Türkçesinde iyelik ekleri: "ı", "ık" (nazallı), "eb", "ebimiz", "egz" (nazallı) şeklindedir.
- Köktürk Türkçesinde üçüncü çoğul iyelik ifadesi yoktur, "onların evi" şeklinde kullanılır.
- 08:19Hal Ekleri Kategorisi
- Üçüncü kategori hal ekleri (durum ekleri) kategorisidir.
- Diğer ekler hal eklerine dahil olup, ilgi eki de hal eklerine dahildir.
- "Evlerimizin" örneğinde "ler" ve "ımız" son gelen hal ekleridir.
- 08:53Orhun Türkçesinde İlgi Eki
- Orhun Türkçesinde ilgi eki tamlayan eki, iyelikler ise tamlanan eki oluşturur.
- Orhun Türkçesinde ilgi eki "ink" ve "nk" olarak iki çeşit olarak karşımıza çıkar.
- Kelime eb ünsüzle biterse "ink", a ünlüyle biterse "nk" şeklinde gelir.
- İlgi hal eki Orhun Türkçesinde daima nazallıdır.
- 09:57Belirtme Hal Eki
- Orhun Türkçesinde belirtme hal eki (yükleme hal eki, nesne durumu) için "in", "ı" ve "g" ekleri kullanılır.
- "In" eki iyelik ifadelerine gelir ve zamirlere gelmez.
- "I" eki sadece zamirlere gelir.
- "G" eki iyelik eki almamış olan isimlere gelir.
- Orhun Türkçesinde belirtme hal eki seçicidir: "in" eki iyelik ekli olanlara, "ı" eki zamirlere, "g" eki iyelik eki almamış olan isimlere gelir.
- 12:15Belirtme Eki
- Belirtme eki, ismin üstüne gelerek belirtme yapar ve "ı" harfi ile ifade edilir.
- "ı" harfi birinci tekil iyelik olarak kullanılır, ikinci tekil iyelik için "ın" eki eklenir.
- Üçüncü tekil iyelikte "ı" harfi belirtme eki olarak kullanılır ve "ı" ifadesinin ısısı iyelik olarak düşünülür.
- 13:51Diğer Belirtme Eki
- Diğer belirtme eki "n" harfi ile ifade edilir ve sadece zamirlere gelir.
- 14:16Yönelme Hal Eki
- Yönelme hal eki üç farklı biçimde karşımıza çıkar: "a", "kana" ve "kanna" (nazallı şeklinde).
- Yönelme hal eki doğrudan "kaganıma", "a" veya "eine" şeklinde de gelebilir.
- 14:55Bulunma ve Çıkma Hal Eki
- Bulunma hal eki aynı zamanda ayrılma anlamı da taşır.
- "da" eki hem bulunma hem de ayrılma anlamı taşıyabilir, bu durum cümle anlamından anlaşılır.
- 16:05Eşitlik Hal Eki
- Orhun Türkçesinde "c" harfi yoktur, sadece "ç" ve "ç" şekliyle karşımıza çıkar.
- Eşitlik hal eki "ç" ve "ç" şeklinde kullanılır, örneğin "otça", "borça", "örtçe" gibi.
- 16:36Vasıta Hal Eki
- Vasıta hal eki "ı" harfi ile ifade edilir ve belirtme hal eki ile karıştırılabilir.
- Vasıta hal eki ile belirtme hal eki arasındaki ayrım cümle anlamından ve yüklemden yapılır.
- Vasıta hal eki günümüzde "yazın", "kışın", "ilk" gibi ifadelerde kalıplaşmış olarak kullanılır.
- 18:48Yön Hal Eki
- Yön hal eki "garudur", "inguau'dur", "audur" ve "radır" olmak üzere dört tipten oluşur.
- Yön hal eki isimlerin üstüne gelerek yön anlamını verir ve yer yön zarfı yapar.
- Günümüzde bile kullanılan "dışarı", "iç", "ileri" gibi ifadeler aslında yön hal ekinin kalıntılarıdır.
- 20:35Soru Eki
- Soru eki tek başına anlamı olmayıp cümle içerisinde anlamı katan yardımcı bir ifadedir.
- Orhun Türkçesinde soru eki için "mı" ve "go" ekleri kullanılır.