Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan klimatoloji ve meteoroloji dersinin üçüncü haftasını içeren eğitim içeriğidir.
- Ders, basınç dağılışından başlayarak rüzgar kavramlarına geçiş yapmaktadır. İlk bölümde küresel basınç dağılışı, termik ve dinamik faktörlerin etkisi, kara-deniz farklılıkları ve mevsimsel değişimler anlatılırken, ikinci bölümde rüzgarın tanımı, yönleri, hızı ve esme sıklığı gibi temel kavramlar açıklanmaktadır. Son bölümde ise rüzgar frekanslarının hesaplanması, rüzgar gülü diyagramlarının oluşturulması ve mevsimsel rüzgar dağılımları ele alınmaktadır.
- Ders, Türkiye'deki yaz musonlarının oluşumuna etki eden basınç yapılarını, Ankara ve Adana gibi şehirlerdeki hakim rüzgar yönlerini örnek olarak vererek konuyu somutlaştırmaktadır. Dersin sonunda, bir sonraki derste basınç farklılıklarından kaynaklanan genel atmosfer sirkülasyonuna geçileceği belirtilmektedir.
- 00:02Klimatoloji Dersinin Üçüncü Haftası
- Bu hafta basınç konusuna devam edilecek ve basıncın küresel ve genel anlamdaki dağılışı ele alınacak.
- Basınç farklılıklarının oluşturduğu rüzgar hareketleri ve rüzgar oluşumu ile genel sirkülasyon hakkında ön bilgi paylaşılacak.
- Önceki derslerde yüksek basınç, alçak basınç ve oluşum koşulları (termik ve derinlik oluşumları) konuşulmuştu.
- 01:24Basıncın Dünya Üzerindeki Dağılımı
- Ekvatorun kuzey ve güneyinde (ekvator civarında) yıl boyunca yüksek sıcaklık nedeniyle termik anlamda alçak basınç alanı bulunur.
- Her iki yarım kürede sub-tropikal kuşağın 30 derece enlemlerine doğru okyanus üzerinde ve karaların iç kısımlarında yüksek basınç alanı oluşur.
- Kutuplara doğru ilerledikçe, özellikle 60 derece enlemlere geldiğimizde dinamik bir alçak basınç kuşağı yer alır.
- 03:06Termik ve Dinamik Basınç Alanları
- Kutuplara yaklaştıkça termik koşullarla (soğumanın etkisiyle) yüksek basınçlar oluşur.
- Ekvatorda termik nedenlerle ısınma nedeniyle alçak basınç alanı, kutuplarda ise soğuma nedeniyle yüksek basınç alanı oluşur.
- Orta enlemlere yaklaştıkça (30 derecelere) dinamik koşullar oluşmuş yüksek basınç, 60 derece enlemlere yaklaştığımızda ise dinamik koşullar oluşmuş alçak basınç oluşur.
- 04:14Basınç Dağılışını Etkileyen Faktörler
- Basınç dağılışında kara ve denizlerin varlığı önemli bir etkendir.
- Karaların içerisinde alçak kesimler, yüksek kesimler, dağlık alanlar ve kıyı alanları arasında yükselti farklılıkları nedeniyle basınç farklılıkları oluşur.
- İndirgenmiş (deniz seviyesine indirgenmiş) yıllık basınç dağılışında enlem etkisi görülür; kutuplara doğru gidildikçe basıncın düştüğü, sıcaklığın önemli bir faktör olduğu görülür.
- 06:22Mevsimsel Basınç Değişiklikleri
- Ekvatordan uzaklaştıkça, özellikle orta enlemlerde mevsimlik özellikler ortaya çıkmaya başlar.
- Yaz ve kış farklı basınç yapıları oluşur; bir dönem alçak basınç sahası haline gelirken, yaz döneminde subtropikal yüksek basınç kuşağının genişlemesiyle yüksek basınç alanı haline gelir.
- Sibirya'da termik anlamda yüksek basınç sahası oluşurken, aynı enlemi taşıyan Kuzey Atlantik'te aşırı soğumanın etkisiyle alçak basınç alanı oluşabilir.
- 08:19Ocak ve Temmuz Ayı Basınç Dağılışları
- Ocak ayı (kuzey yarımküre için soğuk dönem, güney yarımküre için sıcak dönem) haritasında Sibirya'nın iç kesimlerinde ve Kuzey Amerika'nın denizden uzak kesimlerinde 120-125 milibar ve üzerindeki yüksek basınç değerleri görülür.
- Denizlere yaklaştıkça basınç seviyelerinin daha da alçaldığı, kuzey yarımkürede alçak basınçların daha yaygın bir alana sahip olduğu görülür.
- Temmuz ayı (kuzey yarımküre için sıcak dönem, güney yarımküre için soğuk dönem) haritasında 120 milibar ve üzerindeki basınçların daha çok güney yarım küre'de ve güney kutbu'na yakın alanlarda yoğunlaştığı görülür.
- 10:20Türkiye'de Yaz Mevsiminde Basınç Yapıları
- Kuzey yarımküredeki yaz musonlarının oluşmasına sebep olan kuvvetli yağışlar, Türkiye'yi ilgilendiren yaz koşullarında önemli bir rol oynar.
- Türkiye'yi büyük ölçüde ilgilendiren basınç yapısı, 30 derece Azor yüksek basınç merkezi ve Bassa civarı oluşan alçak basınç merkezidir.
- Basınç merkezlerinin kuvvetlenmesi, zayıflaması veya yer değişiklikleri, rüzgar sistemlerini etkiler ve rüzgar hareketi basınçla çok alakalı bir süreçtir.
- 12:06Rüzgarın Tanımı ve Özellikleri
- Rüzgar, havanın yönlü hareketi olarak tanımlanır ve nereden hangi yönden geldiğine göre isimlendirilir (kuzeybatı, lodos, poyraz, karayel).
- Rüzgar, yatay yönlü hareket ve adrektif (adreksiyon) bir hareket olarak tanımlanır.
- Klimatolojide dört ana yön (kuzey, güney, doğu, batı) ve dört ara yön (kuzeybatı, kuzeydoğu, güneybatı, güneydoğu) olmak üzere toplam sekiz yön üzerinden konuşulur.
- 13:56Rüzgarın Ölçümü ve Etkileri
- Rüzgar yönü meteorolojide rüzgar gülleri ve rüzgar okları ile, rüzgar hızı ise anemometre ile ölçülür.
- Rüzgar hızı metre/saniye veya kilometre/saat olarak ifade edilir ve klimatolojide daha çok kilometre/saat kullanılır.
- Rüzgar hızı 17 metre/saniyeyi geçtiğinde fırtına olarak isimlendirilir ve rüzgar hızı arttıkça yüzeye yaptığı basınç da artar.
- 16:41Rüzgarın Fiziksel Etkileri
- Bir metre/saniye hızla esen bir rüzgarın bir metrekarelik yüzeye yaptığı basınç yaklaşık 7-8 gram civarındadır.
- Rüzgar hızı iki metre/saniye çıktığında bu etki katlanarak artar ve yaklaşık 300 grama kadar çıkabilir.
- Rüzgarın esme sıklığı ve frekansı meteorolojik anlamda takip edilmesi gereken önemli konulardan biridir.
- 18:45Rüzgar Frekansları ve Rüzgar Gülleri
- Rüzgar frekansları, dakikada veya saatte kaç defa estiği gibi rakamlarla ifade edilebilir ve mevsimlik, yıllık veya aylık rakamlar şeklinde rüzgar gülleri oluşturulabilir.
- Ankara'da hakim rüzgar yönü kuzeybatı, Adana'da ise kuzeydoğu olarak belirtilir ve bu yönler mevsimsel olarak farklılık gösterebilir.
- Rüzgar gülleri diyagramları, meteoroloji istasyonları bazında her alanın hakim rüzgar yönlerini ortaya çıkarmak için kullanılır.
- 20:29Basınç ve Rüzgar İlişkisi
- Basıncın yıllık ve mevsimlik dağılışı, küresel sıcaklık dağılışıyla ilişkilidir ve basınç merkezden oluşur.
- Basınç dağılımı termik ve dinamik faktörlerle oluşur ve küresel sirkülasyon ile küresel rüzgar sistemleri bu dağılışa bağlı olarak farklı özellikler gösterir.
- Rüzgar, basınç farklılıkları ortaya çıkan havanın yönlü hareketidir ve bundan sonraki derslerde genel atmosfer sirkülasyonu konusu ele alınacaktır.