Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir kimya öğretmeninin kimyasal bileşiklerin adlandırılması konusunu anlattığı kapsamlı bir eğitim içeriğidir. Öğretmen, öğrencilere hitap ederek konuyu adım adım açıklamaktadır.
- Video, iyonik ve kovalent bağlı bileşiklerin adlandırma kurallarını detaylı şekilde ele almaktadır. İlk olarak iyonik bağlı bileşiklerin adlandırılması, ardından değişken değerlikli metallerin adlandırma kuralları ve son olarak kovalent bağlı bileşiklerin adlandırma kuralları anlatılmaktadır. Her bir adlandırma kuralı için örnekler verilmekte ve günlük hayattan örneklerle konu pekiştirilmektedir.
- Videoda özellikle ametallerin anyon olarak adlandırılmasında "ür" eklemesi, çok atomlu iyonların (hidroksit, nitrit, nitrat, sülfit, sülfat, fosfat, karbonat, siyanür, asetat, manganat, permanganat, klorit, klorat, bromit, bromat, kromat, dikromat, oksalat ve amonyum) adlandırma kuralları ve değişken değerlikli metallerin (demir, civa, kalay, kurşun, bakır, krom, mangan) adlandırma kuralları detaylı olarak açıklanmaktadır. Ayrıca kovalent bağlı bileşiklerin adlandırılmasında latince sayıların kullanımı ve köklerin nasıl birleştirileceği örneklerle gösterilmektedir.
- İyonik Bağlı Bileşiklerin Adlandırılması
- Kimyasal türler arası etkileşimler ünitesinden bileşiklerin sistematik adlandırılması başlığı altında iyonik bağlı ve kovalent bağlı bileşiklerin adlandırılması konusu ele alınacak.
- İyonik bağlı bileşikleri adlandırmak için beş çeşit adlandırma gösterilse de aslında tek bir adlandırma kuralı üzerinden ilerlenir.
- İyonik bağlı bileşikleri adlandırmak için ilk ve tek kural katyonun adını söyleyip, devamında anyonun adını okumaktır.
- 00:51Katyonların Adlandırılması
- Katyon, bir metalin elektron vererek oluşturduğu yapıdır ve üzerinin artı olması onun katyon olduğunu gösterir.
- Katyon formuna geçildiğinde periyodik tablodaki ad değişmez, örneğin L ile gösterilen lityum, Na ile gösterilen sodyum gibi.
- Katyonların adlandırması periyodik tablodaki adlarıyla yapılır.
- 01:41Anyonların Adlandırılması
- Ametallerin adlandırması yapılırken, ametalin peşine "ür" eklemesi yapılır.
- Ametallerin adlandırma örnekleri: karbonür, fosfür, hidrür, sülfür, nitrür, florür, klorür, bromür, iyodür.
- Oksijen, ametaller arasında "ür" ilavesi yapılmadan "oksit" olarak adlandırılır.
- 03:42Katyon ve Anyon Olarak Aynı Elementler
- Aynı element katyon olarak kullanıldığında periyodik tablodaki adıyla adlandırılır.
- Örneğin, CO₂ (karbondioksit) katyon olarak yazıldığında "karbon" olarak adlandırılır.
- Aynı element anyon olarak kullanıldığında "ür" ilavesi yaparak adlandırılır, örneğin S₂ (kükürt) anyon olarak yazıldığında "sülfür" olarak adlandırılır.
- 04:47Çok Atomlu İyonlar (Kökler)
- Çok atomlu iyonlar (kökler), en az iki farklı atomun üzeri artı veya eksi olarak yazılan yapılardır.
- OH⁻ (hidroksit) kökü vardır.
- NO₂⁻ (nitrit) ve NO₃⁻ (nitrat) iki kardeş köktür, küçük olanın sonu "it", büyük olanın sonu "at" olarak adlandırılır.
- 06:53Diğer Kökler
- SO₃²⁻ (sülfit) ve SO₄²⁻ (sülfat) iki kardeş köktür.
- Bu köklerin üstleri aynı değerde (eksi iki) yazılır.
- Küçük olan kök "it", büyük olan kök "at" olarak adlandırılır.
- 07:35Eksi Köklerin Adlandırılması
- Fosforun eksi köklerinde, küçük olan PO₃³⁻ fosfit, büyük olan PO₄³⁻ fosfat olarak adlandırılır.
- Nitit (NO₂⁻) ve nitrat (NO₃⁻), sülfit (SO₃²⁻) ve sülfat (SO₄²⁻) gibi eksi kökler de vardır.
- Karbonat (CO₃²⁻), siyanür (CN⁻) ve asetat (C₂H₄O₂⁻) gibi kökler de bulunmaktadır.
- 09:22Diğer Eksi Kökler
- MnO₄²⁻ permanganat, MnO₄⁻ manganat olarak adlandırılır.
- Cl⁻, ClO₂⁻, ClO₃⁻ ve ClO₄⁻ dört kardeş halojen kökü vardır ve adlandırılması için "hipo-it-it-atperat" kalıbı kullanılır.
- Br⁻, BrO₂⁻, BrO₃⁻ ve BrO₄⁻ de aynı şekilde adlandırılır ve çamaşır suyu (NaClO) sodyum hipoklorit olarak adlandırılır.
- 12:03Özel Eksi Kökler
- CrO₄²⁻ kromat, Cr₂O₇²⁻ dikromat olarak adlandırılır.
- CrO₄²⁻ ile karıştırılmaması gereken C₂O₄²⁻ oksalat olarak adlandırılır.
- NH₄⁺ amonyum olarak adlandırılır ve NH₃ amonyak iyonudur.
- 13:55Değişken Değerlikli Metaller
- Yedi tane değişken değerlikli metal vardır: demir, civa, kalay, kurşun, bakır, krom ve mangan.
- Değişken değerlikli metallerin adlandırılmasında, metalin kaçlık olduğunu belirtmek gerekir, aksi takdirde adlandırma yanlıştır.
- Demir klorür örneğinde, FCl₂ ve FCl₃ olmak üzere iki farklı demir klorür türü vardır, bu nedenle hangi türün kullanıldığını belirtmek önemlidir.
- 15:45Değişken Değerlikli Metallerin Listesi
- Demirin 2 ve 3'ü, civanın 1 ve 2'si, kalayın 2 ve 4'ü, kurşunun 2 ve 4'ü, bakırın 1 ve 2'si vardır.
- Kromun 3 ve 6'sı, manganın 3, 4, 6 ve 7'si vardır.
- Değişken değerlikli metallerin sayısını belirtmezseniz adlandırma kesinlikle yanlıştır.
- 16:36Adlandırma Kuralları
- Adlandırma kuralında beş dallandırma vardır: katyonun adı, anyonun adı ve ür eklemesi.
- Adlandırma yaparken, katyonun adını önce, anyonun adını sonra yazmak gerekir.
- Tabloda verilen bilgileri doğrudan kullanarak adlandırma yapılır, metalin adı, ametalin adı ve ür eki şeklinde.
- 16:56Adlandırma Örnekleri
- Sodyum klorür, magnezyum oksit, potasyum nitrür, kalsiyum sülfür, lityum oksit, alüminyum karbür, sodyum sülfür, kalsiyum hidrür ve gümüş klorür gibi örnekler verilmiştir.
- İkinci çeşit adlandırmada, metalin adıyla kökün adı yazılır ve kök anyonik (çok atomlu) bir anyon olduğu için aynı şekilde adlandırılır.
- Kalsiyum nitrat, sodyum bikarbonat, magnezyum hidroksit, sodyum fosfat, potasyum di-kromat, gümüş sülfat, sodyum siyanür ve potasyum oksalat gibi örnekler verilmiştir.
- 21:07Değişken Değerlikli Metallerin Adlandırılması
- Üçüncü çeşit adlandırmada, metalin adı ve yanında metalin yükseltgenme basamağı ile anyonun adı yazılır.
- Demir, bakır, civa, mangan, kalay, kurşun ve krom gibi değişken değerlikli elementlerin kaçlık olduğunu yazmak gerekir, aksi takdirde adlandırma yanlıştır.
- FeO örneğinde, Fe'nin 2 ve 3'ü olduğu için kaçlık olduğunu belirtmek önemlidir.
- 22:28Bileşiklerin Adlandırılması
- Oksijenin adlandırmalarda genellikle eksi iki olarak alınması gerekir, ancak farklı adlandırmaları da vardır.
- Demir oksit bileşiklerinde demir nötr olması için ikilik seçilir ve "demir oksit" olarak adlandırılır.
- Oksijenin eksi iki olduğu bilindiğinde, diğer elementlerin kaçlık olduğu hesaplanarak bileşiklerin adlandırılması yapılır.
- 23:20Bileşiklerin Adlandırılması Örnekleri
- FCl₃ bileşikinde Cl halojeni eksi bir olarak yazılır, bu nedenle Fe³⁺ (demir) artı üç olarak seçilir ve "demir üç klorür" olarak adlandırılır.
- CuO bileşikinde oksijenin eksi iki olduğu bilindiğinde, Cu'nun bir kaçlık olduğu hesaplanır ve "bakır bir oksit" olarak adlandırılır.
- Çaprazlama yöntemi yerine oksijenin eksi iki olduğu bilinerek işlemler yapılmalıdır, aksi takdirde hata yapılabilir.
- 25:05Farklı Bileşiklerin Adlandırılması
- PbS bileşikinde kurşunun iki'li veya dört'lü olduğu belirtilmelidir, bu nedenle "kurşun iki sülfür" olarak adlandırılır.
- HCCl bileşikinde klor eksi bir olduğu için Hg¹⁺ (civa) artı bir olarak seçilir ve "civa bir klorür" olarak adlandırılır.
- PBO bileşikinde oksijenin eksi iki olduğu bilindiğinde, Pb'nin artı iki olduğu hesaplanır ve "kurşun iki oksit" olarak adlandırılır.
- 26:43Köklü Bileşiklerin Adlandırılması
- CrO₃ bileşikinde oksijenin eksi iki olduğu bilindiğinde, Cr'nin artı altı olduğu hesaplanır ve "krom altı oksit" olarak adlandırılır.
- CS₄₅H₂ bileşikinde kök bağlanmış durumda olduğu için "hidrat" olarak adlandırılır.
- Bakır(II) sülfat penta hidrat bileşikinde bakır iki sülfat penta hidrat olarak adlandırılır.
- 28:05Köklü Bileşiklerin Adlandırılması
- Köklü bileşiklerde katyonun adı ve anyonun adı ayrı ayrı yazılır.
- NH₄⁺ (amonyum) ve NO₃⁻ (nitrat) bileşiklerinde "amonyum nitrat" olarak adlandırılır.
- NH₄⁺ (amonyum) ve SO₄²⁻ (sülfat) bileşiklerinde "amonyum sülfat" olarak adlandırılır.
- 29:22Köklü Bileşiklerin Adlandırılması
- NH₄⁺ (amonyum) ve CN⁻ (siyanür) bileşiklerinde "amonyum siyanür" olarak adlandırılır.
- NH₄⁺ (amonyum) ve MnO₄⁻ (manganat) bileşiklerinde "amonyum permanganat" olarak adlandırılır.
- Köklü bileşiklerde kök ve anyon ayrı ayrı okunur, örneğin NH₄⁺ (amonyum) ve Cl⁻ (klorür) bileşiklerinde "amonyum klorür" olarak adlandırılır.
- 30:33Kovalent Bağlı Bileşiklerin Adlandırılması
- Kovalent bağlı bileşiklerin adlandırması diğer bileşiklerden daha zor olup farklı bir kural içerir.
- Adlandırma kuralı: önce birinci ametalin sayısını (bir hariç) söyler, sonra adını, ikinci ametalin sayısını ve son olarak ikinci ametal iyonunun adını ekleriz.
- Latince sayılar: mono (1), di (2), tri (3), tetra (4), penta (5), hexa (6), octa (8), nona (9), deka (10).
- 31:36Adlandırma Örnekleri
- Azot oksit (NO) adlandırılırken "mono" kullanılmaz, sadece "azot monoksit" olarak yazılır.
- Karbon dioksit (CO₂) ve karbon tetra klorür (CCl₄) gibi bileşiklerde ametalin sayısı ve iyonun adı belirtilir.
- Di azot penta oksit (N₂O₅), fosfor tri klorür (PCl₃) ve hidrojen monoksit (H₂O) gibi bileşiklerde sistematik adlandırma yapılır.
- 33:15Diğer Adlandırma Örnekleri
- Kükürt dioksit (SO₂) ve azot tri bromür (NBr₃) gibi bileşiklerde ametalin sayısı ve iyonun adı belirtilir.
- Dik klor monoksit (Cl₂O) ve dik klor hepta oksit (Cl₇O) gibi bileşiklerde ametalin sayısı ve iyonun adı belirtilir.
- Video sonunda PDF formatında tüm bilgilerin indirilebileceği bir link paylaşılır.