Buradasın
Kenan Rifai Hazretleri'ne Müntesip Osmanlı Şeyhülislamları ve İslam Birliği Anlayışları
youtube.com/watch?v=MBO1jctJfvEYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademik tebliğ formatında olup, konuşmacı Hacı Bayram Veli Sempozyumu'nda Kenan Rifai Hazretleri'ne müntesip Osmanlı şeyhülislamları hakkında bilgi vermektedir.
- Tebliğ, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Kenan Rifai Hazretleri'ne biat eden üç şeyhülislam (Haydarizade İbrahim Efendi, Dürrizade Abdullah Efendi ve Şeyhülislam Nesimi Efendi) hakkında bilgiler sunulmakta, Osmanlı şeyhülislamlık kurumunun tarihçesi ve görevleri anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise Şeyhülislam Haydarizade ve Kenan Rifai'nin İslam birliği (ittihad-ı islamiye) anlayışları karşılaştırılmaktadır.
- Konuşmacı, Haydarizade'nin "İslam Mezhepleri ve Tarikatları Tarihi" adlı eserini ve Kenan Rifai'nin tasavvuf anlayışını detaylı şekilde ele almaktadır. Ayrıca, İslam birliğinin gerçekleşmesi için ahlaki tefessühten kurtulmanın önemi vurgulanmakta ve iki düşünürün fikirlerinin benzerlikleri üzerinde durulmaktadır.
- 00:07Kenan Rifai Hazretleri'ne Müntesip Osmanlı Şeyhülislamları
- Konuşmacı, Kenan Rifai Hazretleri'ne müntesip Osmanlı şeyhülislamları konusunda Bahattinzade Efendi'yi tebliğ konusu olarak seçmiştir.
- Bahattinzade, Sofu Cemal lakaplı Zembilli Cemali Ali Efendi'nin şeyhülislam vekili ve Şeyhülislam Ebu Suud Efendi'nin babası Muhyiddin Yavsi Hazretleri'nin halifelerinden biridir.
- Konuşmacı, Kenan Rifai Hazretleri sempozyumuna davet edildiğinde bu konuyu aklına getirmiştir.
- 01:48Kenan Rifai Hazretleri'ne Biat Eden Şeyhülislamlar
- Kenan Rifai Hazretleri'nin müntesip Osmanlı şeyhülislamları hakkında iki hatırat bulunmaktadır: "Kerrifai ve Yirminci Asrın Işığında Müslümanlık" adlı kitapta ve Kenan Efendi Hazretleri'nin "Sohbetler" adlı kitabında.
- Sabiha Hanımefendi'nin hatıralarında, Semahane'nin açık olduğu senelerde birçok şeyhülislam, çelebi, alim, şair, papaz ve patrik efendi ömürlerinin sonuna doğru gelip biat ettikleri belirtilmektedir.
- Kenan Rifai Hazretleri'nin müritleri halkasına girmek kararını verdiği zaman, bazı dostları tarafından "niçin Esad Efendi gibi yaşlı başlı bir şeyhe değil de böyle sivil bir kimseye intisap etmek istiyorsun?" diye sorgulanmış, Hayderizade İbrahim Efendi "beni teskir eden zattaki hal ilmi ne Esad Efendi de var ne de bende var" diyerek cevap vermiştir.
- 06:20Şeyhülislamlık Kurumu
- Osmanlılarda ilmiye teşkilatının başındaki alimin ünvanıdır ve Fatih Sultan Mehmet'in teşkilat kanunnamesinde şeyhülislam ulemanın reisi kabul edilmiştir.
- 16. asrın başında Zeyni tarikatı müntesibi olan Zembilli Cemalli Ali Efendi'nin ikinci Beyazıt ve Yavuz Sultan Selim devrindeki 23 yıllık İslam'ın yetki ve sorumlulukları açısından bir dönüm noktası olmuştur.
- Şeyhülislamlar protokolde sadrazamla beraber yer almış, yargı ve ilmiye kurumunun sorumluluğunu üstlenmiş, bürokrasinin mühim mevkilerine tayin yetkisini elinde bulundurmuş ve son dönemlerde kabine üyeliği yapmışlardır.
- 08:16Şeyhülislamlar ve Tasavvuf
- Şeyhülislamlar gerek entelektüel ilgileri gerek intisapları açısından tasavvuf disiplini ile daima yakın münasebet içinde olmuşlardır.
- İlk şeyhülislam kabul edilen Molla Fenari'nin diğer dört tarikat nispetiyle birlikte Rifaiye de kol piri olması, bu vakanın tezahürlerinin başlangıcını teşkil ettiği ileri sürülebilir.
- Son şeyhülislamlardan Hayderizade ile Dürrizade'nin Kenan Rifai müntesibi olarak Rifai olmaları ilginç bir tevafuk olarak değerlendirilebilir.
- 10:15Kenan Rifai'nin Ümmü Kenan Dergahı ve Şeyhülislamlar
- Kenan Rifai'nin Ümmü Kenan dergahında postnişin olduğu 1908-1925 yılları arasında Pirizade Mehmet Sahip Molla (Mevlevi müntesibi), Çelebizade Hüseyin Hüsn Efendi (Mevlevi), Musa Kazım Efendi (Nakşibendi), Abdurrahman Nesi Efendi (Celveti Rifai ve Halveti tarikatlarıyla müntesiptir), Mustafa Hayri Efendi (Kadiridir) ve Kenan Rifai müntesibi Haydarizade İbrahim Efendi ile Dürrizade Abdullah Beyefendi (Ehl-i Talik şeyhülislamlardır) bulunmaktadır.
- Şeyhülislam Nesimi Efendi ismine literatürde rastlanmamaktadır, bu zatın ya Meşat Kurumu'nda çalışan üst düzey bir yetkili olması muhtemeldir.
- Hayderizade İbrahim Efendi ve Dürrizade Abdullah Efendi'nin Kenan Rifai Hazretleri'ne intisap tarihi ve dervişliklerinin boyutları belli değildir, ancak intisap tarihleri şeyhülislamlıklarından sonra olması kuvvetle muhtemeldir.
- 12:44Haydarizade İbrahim Efendi
- Haydarizade İbrahim Efendi, Musul'un Erbil kazasında dünyaya gelmiş Kürt bir aşirete mensuptur ve Kenan Rifai Hazretleri gibi Osmanlı Maarif Teşkilatının pek çok kademesinde ve vilayetlerde görev ifa etmiştir.
- Şeyhülislamlığından önce 1918-1919 yıllarında Tevfik Paşa, Ali Rıza Paşa ve Salih Paşa'nın hükümetleri döneminde dört defa şeyhülislamlık yapmıştır.
- Haydarizade, Kenan Rifai'nin mürşidi Azizi Reisü'l-Meşai Hamza Rifai'den tarikatı azzettiği Medine-i Münevvere'de 1933 senesinde vefat etmiştir.
- 13:59Şeyhülislam Hayderizade'nin Hayatı ve Eserleri
- Şeyhülislam Hayderizade, fukahadan olmamakla birlikte İslam ilimlerine ve Doğu edebiyatına vakıf, şair ve şuaradır.
- 1916'da Medresetü'l-Vaizinde verdiği ders notları "Mezahib ve Turukku İslamiyet Tarihi" adıyla basılmış, Rekin Ertem tarafından sadeleştirilerek "İslam Mezhepleri ve Tarikatları Tarihi" adıyla yayınlanmıştır.
- Rüya, Terkib-i Bend ve Irak Ordusuna Hitap gibi manzum eserleri vardır ve bu eserlerinde Batı dünyası karşısında Osmanlı'nın ve İslam aleminin içinde bulunduğu zafiyeti anlatır.
- 14:55Hayderizade'nin Fikri Dünyası
- Hayderizade'nin makalelerinde iki unsur ön plana çıkmıştır: İslam birliği ve ahlak, hilafetin Osmanlı hanedanı elinde olmasının şer'an sıhhatinin her türlü şüphe ve tereddütten uzak olduğuna dair kanaat.
- Buhranlı yıllarda mezhep tefrikalarının ayrılıklarının sakıncalarını vurgulaması ve Müslümanların uyanışının ancak ahlaklarını düzeltmeleriyle mümkün olacağını söylemesi, fikri dünyasının mahiyetini gösterir.
- İslam mezhepleri ve tarikatları tarihi adlı eserini kaleme almasına sebep olan fikir, İslam fırkalarının çok olmasının Müslümanlar arasında tefrikaya yol açmaması gerektiğidir.
- 15:54Sufilerin İslam Birliği Anlayışı
- Hayderizade kitabında sufilerin İslam birliği anlayışına müstakil bir yer verir ve İbn Arabi, Ali el-Havvas ile Mevlana'dan alıntılarda bulunur.
- Ali el-Havvas'tan alıntısı, marifet makamı iddia eden bir kimse İslam fırkalarının birine ait bir akideyi çürütmeye kalkarsa iddiasında yalan üzeredir.
- Şeyhülislam Hayderizade, sufiyye'nin İslam fırkaları hakkındaki bakışlarının Müslümanlar arasında tefrika ve nifakın izalesi ile İslam birliğine hizmetçi olduğu nokta-i nazardan şayan olduğunu belirtir.
- 17:02Kenan Rifai'nin Marifet Anlayışı
- Kenan Rifai'ye göre mesele sadece fırkaları tecviz meselesi değildir, asıl mesele irfan meselesidir ve herkesin kendi esmasının hükmü dairesinde berhayat oluşudur.
- Kenan Efendi Hazretleri marifet makamından, bütün mevcudatın kafir, mümin, sufli, ali olmak üzere hiçbir zerre olmadığını, Cenab-ı Hakk'ın cuz'i ve külli esmasıyla tecelli ettiğini söyler.
- Her mahluk kendi rabbına, kendi terbiyecisine müncezip olur ve peygamberlerin davetinin maksatının mudil dalalete erdirici isminden hadi hidayete erdirici ismine davettir.
- 18:30Hayderizade'nin Meşrutiyet Anlayışı
- Şeyhülislam Hayderizade, İslam birliğinin gerçekleşmesi için siyasi ve sosyal meselelerin halinin yanında Müslümanların ahlaken bir tefessühten bozulmadan kurtulmasını öngörür.
- 1911'li yıllarda Şeyh Saffet'in çıkardığı Tasavvuf Mecmuasında altı makalesini yayınlamıştır.
- Hayderizade, meşrutiyetin teyit ve tahkimi için tasavvufu himaye eylemekten daha nüfuzlu bir vasıta bulunamaz der.
- 21:06Hayderizade'nin Tasavvuf Anlayışı
- Şeyhülislam Hayderizade, tasavvufun derin mesaine yelken açmaz ve 1911'li yıllarda bir tarikat müntesibi olmadığını söyler.
- Tasavvufun insan hayatını nefsin hayatı ve ruhun hayatı olarak ikiye ayırdığını belirtir.
- Nefsin hayatı yaratıcıya ibadet, mahlukuna merhamet, şeriatın hükümlerine itaat gibi salih amellerle meşgul olmaktır, ruhun hayatı ise esma ilmine vakıf olmaktır.
- 23:02Kenan Rifai'nin Kurtuluş Reçetesi
- Kenan Rifai Hazretleri'nin kurtuluş reçetesi, Nuh'un gemisinden maksat kamil insanın nefh ettiği cezbe, izafi ruhtur.
- Bu hasıl olmadıktan sonra insanın kendi cüz'i aklı ile ruh deryasına ve hakikat alemine sefer kılmasına imkan yoktur.
- Bu yolda emniyet ve aman yani kurtuluş, o aşk ve cezbe gemisine sığınmaktan ibarettir.