Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Karabağ sorununun tarihsel gelişimini anlatan bir belgeseldir. Belgesel, Karabağ topraklarının coğrafi konumu ile başlayıp, 1980'lerden günümüze kadar olan süreci kronolojik olarak ele almaktadır.
- Video, Karabağ sorununun kökenlerini, 1805 Kürekçay Antlaşması sonrası Rusya'nın nüfus politikalarını, 1920'lerdeki çatışmaları, 1948'deki zorunlu göçleri ve 1990'lardaki işgal sürecini detaylı şekilde anlatmaktadır. Ayrıca Hocalı Katliamı, AGİT Minsk Grubu'nun kurulması ve 1994 Bişkek Protokolü gibi önemli olaylar da ele alınmaktadır. Belgesel, Azerbaycan'ın işgal altındaki topraklarındaki kayıpları ve maddi zararları da istatistiksel verilerle sunmaktadır.
- 00:51Karabağ Sorunu ve Tarihsel Arka Plan
- Karabağ toprakları, Azerbaycan'daki Kür ve Ara ırmakları arasında kalan bölgenin adıdır.
- İsgal altındaki Azerbaycan toprakları Dağlık Karabağ bölgesi ve çevresindeki yedi rayondan oluşur.
- 1980'lerde Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Karabağ sorunu gündeme geldi ve Ermenistan'ın Azerbaycan'a ait Dağlık Karabağ bölgesinde hak iddia etmesiyle başladı.
- 01:31Karabağ'ın Demografik Yapısı ve Nüfus Politikası
- 14 Mayıs 1805 tarihinde imzalanan Kürekçay Antlaşması ile Karabağ Hanlığını ele geçiren Rusya, demografik yapıyı bozmak amacıyla bölgeye Ermenileri yerleştirme politikası izledi.
- 1832 yılında yapılan resmi nüfus sayımı, Karabağ nüfusunun %91'inin Azerbaycanlılardan, %8,40'unun ise Ermenilerden oluştuğunu gösteriyordu.
- 1826-1829 yılları arasında yaşanan İran-Rus ve Osmanlı-Rus savaşları sırasında İran'dan ve Anadolu'dan bölgeye hızlı bir Ermeni göçü yaşandı.
- 03:14Çatışmaların Başlangıcı ve Sovyet müdahalesi
- Rusların desteğiyle suni bir şekilde oluşturulan Ermeni nüfusunun yoğunluğu bahanesiyle 1905 yılında ilk çatışmalar başladı.
- Bolşevik ihtilali sonucunda silahlanan Ermenistan, Azerbaycan'a ait olan bölgelere saldırmaya başladı.
- 20 Nisan 1920 tarihinde ilan edilen Azerbaycan Sosyalist Cumhuriyeti topraklarına Karabağ ve Zengezur da dahil olmasına rağmen Ermeniler bölge üzerindeki iddialarını artırdı.
- 04:11Azerbaycan'ın İşgal Edilmesi ve Zorunlu Göçler
- Azerbaycan ordusunun Karabağ'da çıkan Ermeni ayaklanmalarını önlemeye çalıştığı sırada 11. Kızıl Ordu birlikleri 27 Nisan 1920 tarihinde Bakü'yü işgal etti.
- 1921 yılında Rusya Komünist Bolşevik Partisi Kafkas Bürosu, Karabağ bölgesinin Azerbaycan'dan koparılamayacağı kararını aldı.
- Ermenistan'ın nüfus politikası yıllar içinde daha da şiddetlendi ve 1953 yılında Azerbaycanlıların Azerbaycan'a zorla göç ettirilmeleri devam etti.
- 05:451988 Olayları ve Bakü Katliamı
- 1988 yılında Azerbaycan'dan ayrılarak Ermenistan'la birleşmek isteyen Dağlık Karabağ Özerk bölgesinde yaşayan Ermeniler olayların fitilini ateşledi.
- Ermenistan'da yaşayan 250 bin Azerbaycanlı göçe zorlandı ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin tepkisiz kalması Azerbaycan'daki bağımsızlık ateşini alevlendirdi.
- 20 Ocak'ta gerçekleşen katliamda resmi açıklamalara göre 131 kişi öldü, 744 kişi yaralandı, 400 kişi gözaltına alındı ve bir çok kişi kayboldu.
- 07:25Ermenistan'ın Bağımsızlığı ve Hocalı Katliamı
- 1 Aralık 1989 tarihinde Dağlık Karabağ Özerk Bölgesinin kendi toprağı olduğunu duyuran Ermenistan, 21 Eylül 1991'de bağımsızlığını ilan etti.
- 26 Şubat 1992 tarihinde Hocalı'da 63 çocuk, 106 kadın, 70'ten fazla yaşlı olmak üzere 613 kişi katledildi, 1275 kişi rehin alındı.
- Hocalı katliamının hemen ardından AGİT'in Bakanlar Kurulu 24 Mart 1992'de sorunun çözümü için Minsk kentinde toplantı yapılması kararını aldı.
- 09:29İşgallerin Devamı ve Barış Çabaları
- 7 Mayıs 1992'de İran'ın arabuluculuğu ile imzalanan anlaşmaya rağmen Ermenistan 8 Mayıs'ta Şuşa'yı, 18 Mayıs'ta Laçını ve 2 Nisan 1993 tarihinde Kelbecer'i işgal etti.
- Birleşmiş Milletler 30 Nisan 1993'te Ermenistan'ın Kelbecer'i işgalini görüşerek oybirliği ile 822 sayılı kararı aldı.
- 23 Temmuz 1993 tarihinde Ağdam rayonunun Ermenistan güçleri tarafından işgal edilmesi üzerine Birleşmiş Milletler 29 Temmuz'da 853 sayılı kararı aldı.
- 12:01Savaşın Sonuçları ve Kayıplar
- 12 Mayıs 1994 Bişkek Protokolü ile iki ülke arasında ateşkes antlaşması sağlandı ancak halen nihai barışa ulaşılamadı.
- Savaş sırasında 20 bin Azerbaycanlı şehit oldu, 100 bin kişi yaralandı, 50 bin kişi sakat kaldı ve mülteci ve göçmen sayısı bir milyonu aştı.
- İşgal sırasında 7 bin devlet dairesi, 700 okul, 655 tıp merkezi, 800 kilometre yol, 160 köprü, 23 bin kilometre su hattı ve 15 bin kilometre elektrik hattı, 1 milyon hektar tarım alanı tahrip edildi.
- 13:11Kültürel Kayıplar ve Sonuç
- Ermenistan'ın işgali kültürel varlıkları da hiçe saydığı ve 927 kütüphane, 44 mabet ve 9 mescit tahrip edildi.
- 9 tarihi saray yağmalanarak yıkıldı, 464 tarihi anıt ve müze, 40 bin 100 eşya, 4,59 milyon kitap kayboldu.
- Maddi kaybın yaklaşık değeri 320 milyar dolar civarında oldu ve isgal ve çözümsüzlük sürüyor.