Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Karabağ Savaşı'nın tarihsel arka planını ve özellikle Hocalı Katliamı'nı anlatan bir belgeseldir. Belgeselde, 19. yüzyıldan günümüze kadar olan süreçte Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki toprak anlaşmazlıkları kronolojik olarak ele alınmaktadır.
- Video, Karabağ sorununun 200 yıllık tarihini anlatarak başlıyor ve 19. yüzyılda Rusya tarafından Azerbaycan'a göç ettirilen Ermenilerin toprak iddialarını, Birinci Dünya Savaşı sonrası gelişmeleri ve Sovyetler Birliği dönemindeki olayları kronolojik olarak sunuyor. Özellikle 1992 yılında gerçekleşen Hocalı Katliamı detaylı olarak anlatılıyor; 3000 kişilik Azeri nüfusunun 26 Şubat 1992'de Ermeni silahlı birlikler tarafından katledilmesi, sivillerin işkence görmesi ve kasabanın yok edilmesi gibi olaylar aktarılıyor. Belgesel, Hocalı Katliamı'nın soykırım niteliğinde olduğu iddiasıyla sona eriyor.
- 00:10Karabağ Savaşı'nın Tarihi
- 20. yüzyılın sonlarına doğru Kafkasya bölgesinde yaşanan trajik olaylar, Azerbaycan ve Ermenistan sporuna adını koydu, ancak yaşananlar gerçek bir savaştı ve 20 binden fazla insanın yaşamına son verdi.
- Karabağ Savaşı'nın tarihi sanıldığı kadar yeni değildir; Azerbaycan'ın yürek ağrısı olan Karabağ sorunu 200 yıla yaklaşmıştır.
- 19. yüzyılın başlarında Azerbaycan toprakları Rusya ve İran arasında paylaştırıldıktan sonra, Rus İmparatoru Çar, ordu olarak kullanılmaya müsait Ermenilerin bu topraklara götürülmesine karar verdi.
- 01:12Ermenilerin Azerbaycan'a Göçü
- Bu göçte başlıca amaç, Ermeni faktöründen yararlanarak Osmanlıyı ve İrani yıpratmaktı.
- 19. yüzyılın başında komşu devletlerde yaşayan yaklaşık 300 bin Ermeni, Çar Rusyası tarafından Azerbaycan'a göç ettirildi.
- Ermeniler genellikle Türkiye ve Azerbaycan sınırındaki topraklara İrevan, Nahçıvan, Zengezur, Dereye, Ordubat ve Basar ve Dağlık Karabağ'a yerleştirildiler.
- 02:15Ermenilerin Azeri Türklerine Karşı Silah Kullanımı
- Yeni yurt yerlerinde güçlenmeye başlayan ve Rus Çar'ın himayesinde hisseden Ermeniler, bu topraklarda çoğunluğu oluşturan Azeri Türklerine karşı mütemadiyen silah kullanmaya başladılar.
- Ermeni silahlı birliklerinin masum sivilleri katletme girişimleri özellikle 1905-1907 yılları arasında ayyuka çıktı.
- Birinci Dünya Savaşı başladığında Antanta müttefiklerine sıralarında savaşan Ermeniler, Taşnak Sütunun Büyük Ermenistan planını gerçekleştirmek için fırsat koldururlardı.
- 02:51Birinci Dünya Savaşı Sonrası Gelişmeler
- 1917 yılında Rusya'da iktidara gelen Lenin hükümeti de Ermenileri memnun edebilecek vaatlerde bulunur, ancak savaşın sonu onların hayallerini suya düşürdü.
- Brest-Litos Antlaşması'na göre Rus ordusu işgal ettiği Doğu Anadolu'yu terk etmek mecburiyetinde kalarak geri dönmüştü.
- Geri dönen silahlı Ermeni birlikleri silahlarını bırakmayarak Anadolu, Zengezur ve Karabağ'da sivil hali katletmeye başlamış ve Azerbaycanla ilgili toprak iddialarını tekrar dile getirmiştir.
- 03:22Ermeni Devletinin Kurulması
- Birinci Dünya Savaşı'nı kazananların çıkarlarını tespit etmeyi ve yeni sınırlar çizmeye kafalarının karıştığı yıllardı.
- Ermeni gönüllü birliklerinin de katkısının olduğunu, ellerinde bayrak yapan Ermeniler, yeniden toprak taleplerini gündeme getirerek sistematik bir mücadeleye giriştiler.
- 1918 yılında tarihi Azerbaycan toprağı olan İrevan'ın Ermenilere başkent olarak verilmesi de bu siyasi manevraların sonucuydu.
- 04:35Sovyetlerin Kafkasya'daki Rolü
- Kafkasya Cumhuriyetlerinin bağımsızlığı uzun sürmedi; Sovyet Rusyası, Zengezur'da Azerbaycan'dan zorla kopararak Ermenilere peşkeş çekti.
- Ermenilerin istediği Dağlık Karabağ'ın tamamını ele geçirmek için uygun bir zamanı kollamaya başladılar.
- Ermeni lobisi ile İçmeizm, Osmanlı'nın Ermenilere sözde soykırım yapması ile ilgili propagandaya başlayarak dünyadan destek kazanmak için kollara sığındı.
- 05:02Dağlık Karabağ Savaşı'nın Başlangıcı
- 1980'li yılların sonunda Sovyet rejiminin çökmek üzere olduğunu anlayan Ermeniler, slogancılığı bırakıp harekete geçmeye karar verdiler ve Dağlık Karabağ Azerbaycan'dan koparma planını uygulamaya başladılar.
- Azerbaycan'ın bu eski yurdunda başlayan ufak çaplı çatışmalar gitgide kurşun, top ve füze savaşına dönüştü.
- Dağlık Karabağ'daki Sovyet ordusuna güvenen Ermeni silahlı birlikler, Azerbaycan köylerini yakıp yıkıyor, sivil halkı evlerinden sokağa döküldü.
- 05:43Hocalı Katliamı
- Hocalı katliamını yapanların niyeti, uzun vadeli askeri planları hesaplanmıştı; Dağlık Karabağ merkezi Handine yakın bir bölgede bulunan yaklaşık 4 bin Azeri Türkünün yaşadığı Hocalı, çok önemli stratejik bir konuma sahipti.
- Karabağlılar büyüyen ve gelişen Hocalı'yı Karabağ'ın direği, sütunu olarak görüyor, ona güveniyorlardı.
- Ermeniler de bunu biliyor ve bu kasabayı çöktürmenin yollarını arıyorlardı; vatan müdafaasına kalkan halkımızın mücadele azmini sarsıtmak ve insanların gözünü korkutmak için Hocalı'nın bütün ahalisini katletmek istediler.
- 06:42Hocalı Katliamının Gerçekleşmesi
- Yurt dışındaki Ermeni lobisi, ASALA ve Taşnak Sütun gibi dünyaca ünlü terör örgütlerinin desteği ve direk katılımı ile silahlanan Ermeniler, soykırım planlarını gerçekleştirmeye başladılar.
- Ermeniler, BM'nin 9 Aralık 1948 tarihi 2611 no'lu kararı ile onaylanmış ve 1961 yılında yürürlüğe girmiş olan soykırımların önlenmesi ve soykırım suçluların cezalandırılması ile ilgili yasaya da aldırmayarak ve dünyanın seyirci kalmasını fırsat bilerek Azerbaycan halkına karşı soykırımdan bile çekinmemişlerdir.
- 413 gün düşman kuşatması altında kendini savunmaya çalışan Hocalı, 1992 yılına soğuk kış günlerini yaşıyordu; dünya ile irtibatı kesilen Hocalı'ya yalnızca helikopterle ulaşılabiliyordu.
- 07:49Hocalı Katliamının Detayları
- Kasabanın ölüm kararının okunduğu gün Şubat'ın 26'sına geçen gece düşman birlikleri Hocalı yüzük taşı misali kuşatmaya aldı; o sırada kasabada yaklaşık 3 bin kişi yaşıyordu.
- Gece olunca Han kentindeki Sovyet ordusuna ait 366 zırhlı ve ordunun desteği ile başlayan saldırılardan sonra savaş meydanına dönüştü; kasaba büyük bir alev topuna benziyordu.
- O gece kasabayı savunan erler şehit oldular; Hocalı yeryüzünde kimsesiz, tek başına mahalle mahalle ev gezen Ermeniler, karşılarına çıkan sivilleri acımasızca kurşuna diziyor, esir aldıklarını ise akla hayale gelmeyecek işkenceler yapıyordu.
- 08:46Hocalı Sakinlerinin Kaçışı
- Fırsat bulup da canlı kurtarmayı başaran Hocalı sakinleri o gece kasabayı terk etmeye başlamış, yavrusunu bağrına basan analar evlatlarını, evlatlar ise yaşlı ana babalarını düşman kurşunundan kurtarmaya çalışmışlardı.
- Gece saatlerinde ormanda 10 kilometrelik bir mesafeyi yaya yürüyerek Ağdam eline yaklaşan Hocalılar, burada kendilerini bekleyen tuzaktan habersizlerdi.
- Ermeniler pusu kurarak Hocalı sakinlerini bekleyen, açtıkları ateşle çoluk çocuk demeden önlerine çıkan herkesi taradılar; hamile kadınların karınlarını deşiyor, insanların diri diri kafa derilerini soyuyor, kulaklarını kesiyor, bebeklerin gözünü tırnaklarını çıkarıyorlardı.
- 15:49Hocalı Katliamının Sonuçları
- Ermeni alimlerinin Hocalı katliamında 613 insan hayatını kaybetti; onların arasında 106 kadın, 63 çocuk, 70 yaşlı insan bulunuyor.
- Bu soykırım neticesinde onlarca aile bütünlükle yok edildi; yüzlerce çocuk her iki ebeveynini de kaybetti.
- 1275 Hüseyin, 1275 sivil esir alındı; bu esirlerin 150'sinden ise hala bir haber alınamıyor; böylece yeryüzünden Hocalı isimli bir kasaba silindi.