Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Karabağ Savaşı'nın tarihsel gelişimini anlatan bir belgesel formatındadır.
- Video, 200 yıl öncesine kadar uzanan temel sebepleri ele alarak, Rusların bölgedeki demografik yapıyı değiştirmek için Ermenileri yerleştirmesi ve 1918'deki bağımsızlık sonrası yaşanan olayları kronolojik olarak anlatmaktadır. Ardından 1988'den 1993'e kadar olan çatışmalar, Hocalı Katliamı, Şuşa'nın ele geçirilmesi ve Azerbaycan'ın topraklarının yaklaşık %20'sini kaybetmesi detaylandırılmaktadır.
- Videoda ayrıca 1992'deki Azerbaycan taarruzu, 1994'te Moskova'da imzalanan ateşkes anlaşması, savaşın sonunda her iki tarafın verdiği kayıplar ve 2020 Kasım'ında Azerbaycan'ın 44 günlük taarruzla Karabağ'ı ele geçirmesi gibi önemli olaylar da aktarılmaktadır.
- 00:16Karabağ Savaşı'nın Tarihi Kökenleri
- Karabağ Savaşı'nın temel sebepleri ikiyüz yıl öncesine dayanmaktadır.
- Çarlık ve Sovyet dönemlerinde Ruslar bölgedeki demografik yapıyı değiştirmek için yüz binlerce Ermeni yerleştirmiştir.
- 1822'de %76 olan Türk nüfusu 1990'da %30'a kadar düşmüştür.
- 00:37Karabağ'ın Tarihi Durumu
- Karabağ, hem tarihi hem kültürel olarak Azerbaycan'ın doğal bir parçası olarak kabul edilmiştir.
- 1920 Paris Barış Konferansı'nda bağımsız Azerbaycan tanındığında, Karabağ onun bir parçası olarak sayılmıştır.
- 1923 Temmuz ayında Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi'nin kurulmasına karar verilmiştir.
- 01:431980'lerde Olaylar
- 1980'lerde Ermeniler çeşitli yöntemlerle Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan'dan ayrılarak Ermenistan'a bağlanması gerektiğini dile getirmeye devam ettiler.
- Şubat 1988'de %75'i Ermeni vekillerden oluşan Dağlık Karabağ Özerk Bölge Sovyeti, bölgenin Azerbaycan'dan ayrılarak Ermenistan'a bağlanması talep etti.
- Sovyet Anayasası'na göre herhangi bir Sovyet Cumhuriyeti'nin sınırları onun rızası olmadan değiştirilemezdi.
- 02:38Çatışmaların Başlangıcı
- Karşılıklı sokak gösterileri ve çatışmalarda yüzün üzerinde insan hayatını kaybederken, 141 bin Müslüman Ermenistan'dan, 158 bin Ermeni Azerbaycan'dan ayrıldı.
- Aralık 1989'da Ermenistan Dağlık Karabağ ile birleşme kararı aldı, Moskova bu kararı tanımazken Azerbaycan doğrudan egemenlik ilan etti.
- Ocak 1990'da Ermenistan Parlamentosu bütçe tasarısına Dağlık Karabağ dahil etti, bu olay birçok kentte sokak çatışmalarına neden oldu.
- 03:45Sovyetler Birliği'nin Çöküşü ve Savaşın Başlangıcı
- 1991 yılında Sovyetler Birliği dağılma sürecine girdiğinde önce Azerbaycan sonra Ermenistan bağımsızlıklarını ilan ettiler.
- Ağustos 1991'de Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin ve Kazakistan Devlet Başkanı Nazarbayev, ateşkes anlaşmasına öncülük ettiler.
- Kasım 1991'de Azerbaycan hükümet üyeleri ve güvenlik yetkilileri taşıyan helikopter Ermeniler tarafından düşürüldü, olayda kurtulan olmadı.
- 04:33Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin Kuruluşu
- Aralık 1991'de Dağlık Karabağ Ermenileri, Azerbaycan tarafından kabul edilmemesiyle bir referandum düzenlediler.
- Ocak 1992'de "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti"ni kurduklarını duyurdular, bu cumhuriyet hiçbir uluslararası devlet tarafından kabul edilmedi.
- Sovyetlerin tamamen dağılmasıyla hem Ermenistan hem Azerbaycan daha rahat hareket eder hale geldi.
- 05:36Savaşın İlk Aşamaları
- Azerbaycan nizami bir ordusu olmadan milis ve gönüllülerden oluşan birliklerle savaşıyordu.
- Ermenistan'ın ise Sovyet döneminde kurulan düzenli birlikleri vardı.
- Ermeni güçlerin elinde 173 tank, 186 top, 360 zırhlı personel taşıyıcı bulunurken, Azerbaycan kuvvetlerinde sadece 30 top, 21 tank, 39 zırhlı personel taşıyıcı vardı.
- 06:01Hocalı Katliamı
- Hocalı, bölgenin tek havaalanına sahip ve stratejik öneme sahipti.
- Ermeniler 25 Şubat 1992 gecesi, 150 kadar Azerbaycan polis gücü tarafından korunan Hocalı'ya düzenledikleri saldırıda sivillerin çoğu tarif edilemez acılar içerisinde hayatını kaybetti.
- İnsan Hakları İzleme Örgütüne göre bu olay dönemin en kapsamlı sivil katliamı olarak nitelendirildi.
- 07:02Şuşa'nın Ele geçirilmesi
- Stratejik öneme sahip Şuşa şehri Ermenilerce ele geçirildi, bu Hankendi'ye ulaşabilmelerinin ilk kapısıydı.
- Ermenistan ordusu dört tankı, iki M-24 helikopter ve bin askerle düzenlediği saldırıdan sonra 8 Mayıs'ta Şuşa'yı ele geçirdi.
- Azerbaycan birlikleri Şuşa'yı tekrar alabilmek için dört ay içerisinde altı operasyon gerçekleştirdi fakat bir başarı elde edemedi.
- 07:53Azerbaycan'ın Taarruzları
- 1 Haziran 1992'de Ebulfez Elçibey Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçildi.
- Azerbaycan silahlı kuvvetleri taarruzunu başlattı, 12 Haziran'da Askeran, 7 Temmuz'da Ağdere'yi tekrar geri aldı.
- 1992 yılının yaz döneminde tarafların antlaşma sağladığı Almatı ve Soçi ateşkesleri de bir işe yaramadı.
- 08:27Savaşın Son Aşamaları
- 23 Eylül'de Azerbaycan birlikleri tekrar bir taarruzu başlattılar, amaç Ermenistan ile Karabağ arasında ulaşımın sağlandığı Laçin koridorunu ele geçirmekti.
- Şubat 1993'te Ermeni güçler Askeran'a girdi, Nisan başında da Kelbecer rayonunu ele geçirdiler.
- 30 Nisan'da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi işgal edilen yerlerden Ermenilerin çekilmesi için bir uyarıda bulundu.
- 09:51Savaşın Sonucu
- Ermeniler 11 Ağustos'tan sonra saldırılarını Fuzuli ve Cebrail reyonlarında artırdılar.
- Ermeni birlikler İran sınırından ilerleyerek 23 Ağustos'ta Fuzuli'yi, 26 Ağustos'ta Cebrail'i, 30 Eylül'de de Kubat'ı ele geçirdiler.
- Sonuç olarak Ermenistan işgali, iç karışıklıklar ve yeterli dış askeri desteği sağlayamayan Azerbaycan'ın topraklarının yaklaşık %20'sini kaybetmesi ve toprak bütünlüğünün ciddi bir biçimde tehdit altında kalmasıyla sonuçlandı.
- 11:06Ermenistan-Azerbaycan Savaşı ve Ateşkes
- Son Azerbaycan taarruzun başarısızlıkla sonuçlanması ardından 5 Mayıs'ta Biskek'te düzenlenen görüşmeler sonunda 16 Mayıs 1994'te Moskova'da iki ülke arasında ateşkes imzalandı.
- Savaş sonuna kadar resmi olarak Azerbaycan 16.000 şehit, 22.000 yaralı, Ermenistan ise 6.000 ölü, 25.000 yaralı vermişti.
- Bölgedeki çatışmalar 2020 yılına kadar dönem dönem devam etti ve 2020 Kasım'ında Azerbaycan 44 günlük büyük bir taarruzla Karabağ'ı ele geçirerek Ermenistan ordusunun geri çekilmesiyle büyük bir coşku ve sevinç yarattı.