Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, modern ekonomi, kapitalizm ve kredi sisteminin tarihsel gelişimini anlatan eğitici bir içeriktir. Ahmet Açgözlü, AAA Kiremit ve Ayşe Özfırıncı gibi karakterler üzerinden örnekler verilerek konular açıklanmaktadır.
- Video, modern ekonominin nasıl geliştiğini, kredi sisteminin önemini ve kapitalizmin ortaya çıkışını kronolojik olarak anlatmaktadır. İlk bölümde kredi sisteminin çalışma prensipleri ve ekonomik büyümenin temelleri ele alınırken, sonraki bölümlerde İspanya, Hollanda, Fransa ve İngiltere gibi ülkelerin ekonomik mücadeleleri, serbest piyasa ekonomisi prensipleri ve devlet müdahalesinin gerekliliği incelenmektedir.
- Video ayrıca Atlantik köle ticareti, Afrika sömürgecilik ve Kongo'daki Belçika sömürgecilik örneği gibi kapitalizmin olumsuz yönlerini de ele almaktadır. Kapitalizmin ekonomik büyüme sağladığı iddiasıyla eşitsizlik yarattığı eleştirisi arasında dengede bir bakış açısı sunulmaktadır.
- 00:06Modern Ekonomi ve Büyüme
- Kapitalist ekonomi, modern ordular ve üniversite laboratuvarları olmadan yürütülemez.
- Modern ekonomi, iyi ve kötü günde, hastalıkta ve sağlıkta, hormon verilmiş bir ergen gibi önüne çıkan her şeyi yiyerek ve ölçemeyeceğimiz kadar hızlı boy atarak büyümektedir.
- Tarihin büyük bölümünde ekonomi genellikle aynı büyüklükte kalmış, küresel üretim yeni toprakların yerleşime açılması ve nüfusun artışının sonucuydu, kişi başına düşen üretim ise sabit kalmıştır.
- 01:04Modern Çağdaki Ekonomik Büyüme
- Modern çağda kişi başına düşen üretim 1500'de ortalama 550 dolardı, bugün ise ortalama yılda 8800 dolarlık üretim yapıyorlar.
- Bu muazzam büyümenin tetikleyicisi ne olabilir?
- Ekonomi karmaşık bir konudur, basitleştirmek için bir örnek verilebilir.
- 01:39Bankacılık ve Kredi Sistemi
- Açıkgöz finansçı Ahmet Açıgözlü, İzmir'de bir banka kurar ve müteahhit Kiremit'in 1 milyon dolarlık ödemesini bankasına yatırır.
- Deneyimli ama parasız olan Ayşe Özfırıncı, yeni bir fırın işi için bankadan 1 milyon dolarlık kredi alır ve müteahhit Kiremit'e fırını inşa etmesini verir.
- Kiremit'in banka hesabında 2 milyon dolar olurken, bankanın kasasında hala sadece 1 milyon dolar nakit vardır.
- 03:00Kredi Sisteminin Çalışma Prensibi
- Fırın inşaatı masraflar nedeniyle 2 milyon dolara yükseldiğinde, Özfırıncı bankadan 1 milyon dolar daha kredi alır ve Kiremit'in hesabında 3 milyon dolar olur.
- Günümüzde ABD bankacılık yasaları bankanın bu işlemi yedi kez daha yapmasına izin verir, böylece Kiremit'in hesabında 10 milyon dolar olabilir.
- Bankalar ellerinde mevcut olan her bir dolar için on dolara kadar kredi verebilirler, bu da banka hesabınızdaki paranın %90'ının gerçek banknot ve madeni para olarak karşılığı olmadığını gösterir.
- 04:19Kredi Sisteminin Temelindeki Güven
- Bu sistem bir aldatmaca veya dolandırıcılıktan çok, insanın hayal gücünün muazzam kapasitesine yapılmış bir övgüdür.
- Bankaların ve tüm ekonominin hayatta kalabilmesini ve büyümesini sağlayan şey, geleceğe olan güvenimizdir.
- Fırın örneğinde, müteahhitin hesabındaki parayla bankada gerçekten bulunan para miktarı arasındaki fark, Özfırıncı'nın fırınıdır ve gelecekteki gelirle ödenmesi beklenir.
- 05:43Geçmişteki Ekonomik Düşünceler
- Daha önce para sadece o anda mevcut olan şeyleri temsil edebiliyordu, bu durum büyümeyi ciddi biçimde sınırlıyordu.
- Öz Fırıncı gibi girişimciler, somut kaynakları olmaması nedeniyle fırını yaptırmanın zorluğuyla karşı karşıyaydı.
- İnsanlık bu tür bir zorluk içinde bin yıllarını geçirmiştir ve ekonomiler de bunun sonucu olarak sabit kalmıştır.
- 06:53Kredi Sisteminin Doğuşu
- Bu tuzaktan çıkmanın yolu ancak modern çağda geleceğe dair güvene dayalı bir sistemin ortaya çıkışıyla bulunabilmiştir.
- Bu sistemde insanlar hayali malları kredi dedikleri özel bir tür parayla sunmayı kabul etmişlerdir.
- Kredi, gelecek kaynaklarımızın bugünkü kaynaklardan çok daha fazla olacağı varsayımının üstüne kuruludur.
- 07:40Geçmişteki Kredi Algısı
- Kredi anlaşmaları bilinen tüm kültürlerde vardı, en azından eski Sümer dönemine kadar uzanıyordu.
- Önceki çağlarda mesele kimsenin bu fikri düşünmemesi veya nasıl kullanılacağını bilmemesi değildi, mesele insanların geleceğin bugünden daha iyi olacağını düşünmemesi ve bu yüzden kredi vermeye istekli olmamasıydı.
- Genellikle geçmişin şimdiki zamandan daha iyi olduğuna, bu yüzden de geleceğin daha kötü veya en iyi ihtimalle şimdiki zaman kadar iyi olacağına inanılırdı.
- 08:37Sıfır Toplamlı Düşünce
- İş dünyası sıfır toplamlı bir oyun gibi görülüyordu; bir fırının gelirleri artabilirdi ama bu ancak diğer fırının gelirlerinin azalmasıyla mümkün olurdu.
- Pek çok kültür çok para kazanmanın günah olduğuna ikna olmuştu.
- Küresel pasta aynı kalıyorsa krediye yer yoktur çünkü kredi bugünün pastasıyla yarının pastası arasındaki farktır.
- 09:56Durağanlık ve İlerleme Fikri
- Modern öncesi çağda kredi almak zordu ve genellikle alındığında küçük, kısa vadeli ve çok yüksek faizli olurdu.
- Girişimciler yeni iş kurmakta zorlandılar, krallar ise yüksek gümrük tarifeleri ve vergilerle bu sorunu aştılar.
- Büyüyen bir pasta, sonra bilimsel devrim ve ilerleme fikri ortaya çıktı; ilerleme fikri, cehaletimizi kabullenip araştırmalara kaynak ayırırsak bir şeylerin iyileşebileceğine inanmaya dayanır.
- 11:10Gelişme ve İlerleme Fikri
- Gelişmeye inananlar, coğrafi keşifler, teknolojik icatlar ve örgütsel gelişmelerin toplam üretim, ticaret ve zenginliği artıracağını düşünürler.
- Yeni ticaret yolları ve ürünler, eski yolları ve ürünleri yok etmeden gelişebilir; örneğin, ekmek üreten fırınların işini bozmadan çikolata ve kruvasan üreten yeni fırınlar açılabilir.
- İlerleme fikri, insanların geleceğe giderek daha fazla güvenmesini sağlayarak kredi mekanizmasını ve ekonomik büyümeyi desteklemiştir.
- 12:47Adam Smith'in İddiası
- 1776'da İskoç iktisatçı Adam Smith, "Uluslararası Zenginlik" kitabında, bireysel girişimcilerin karındaki artışın tüm toplumun zenginliğini ve refahını artırdığını iddia etmiştir.
- Smith'in fikri, insanların bencil bir şekilde kari artırma dürtüsünün kolektif zenginliğin temeli olduğu iddiası, ekonomik, ahlaki ve siyasi anlamda devrimci bir fikirdi.
- Smith, ekonominin bir kazan-kazan durumu olduğunu, birinin karının diğerinin de karı olduğunu ve zenginlikle ahlak arasındaki geleneksel karşıtlığı yıktığını savunmuştur.
- 15:42Kapitalizmin Etik Yapısı
- Modern kapitalist ekonominin önemli bir bölümü, karın yeniden üretime yatırılmasını salık veren bu yeni etiğin ortaya çıkmasına dayanır.
- Kapitalizm, kapital (sermaye) ile zenginlik arasında ayrım yapar; sermaye üretime adanmış para, ürün ve kaynak, zenginlik ise toprağa gömülmüş veya üretken olmayan faaliyetlere harcanır.
- Üretimin kari üretimi artırmaya yatırılmalıdır fikri, modern öncesi zamanlarda yaygın olan sabit üretim inancından farklıdır.
- 17:51Kapitalizmin Etkileri
- Modern çağda asiller, tamamı kapitalist itikata gönülden bağlı yeni seçkinler tarafından alt edildiler; bu yeni seçkinler yönetim kurulu üyelerinden, borsacılardan ve sanayicilerden oluşuyordu.
- Ortalama girişimci bir kapitalist, sermayesinin nereye yatırılması gerektiğine karar vermeye çalışırken, borsaları takip eder ve üretime yatırım yapar.
- Kapitalizm, ekonomik büyümenin en iyisi olduğu veya en azından en iyinin bir aracı olduğu öğretisini benimsemiştir.
- 21:08Kapitalizm ve Bilim
- Kapitalizmin yeni dininin modern bilimin gelişiminde belirleyici bir rolü oldu; bilimsel araştırmalar genellikle devletler veya özel şirketler tarafından finanse edilir.
- Kapitalist yönetimler ve şirketler, bir bilimsel projeye yatırım yapmak istediklerinde ilk soruları "Bu proje üretimi ve karı artıracak mı?" şeklinde olmaktadır.
- Kapitalizmin sürekli ekonomik büyümeye olan inancı, evrende bildiğimiz hemen her şeyin tersten olduğu gerçeğini göz ardı etmektedir.
- 22:02Bilim ve Ekonomik Büyüme
- İnsan ekonomisi modern çağ boyunca logaritmik olarak büyümüş, bu sadece bilim insanlarının yeni keşifler ve teknolojiler üretmesiyle mümkün olmuştur.
- Bankalar ve devletler para basarlar ancak nihayetinde ekonomik gelişmeyi sağlayanlar bilim insanlarıdır.
- Son yıllarda bankalar ve devletler çok para basıyor, ekonomik krizi gidermek için bilim insanlarının yeni teknolojiler geliştirmesi bekleniyor.
- 23:17Kapitalizmin Doğuşu ve Avrupa İmparyalizmi
- Kapitalizm sadece modern bilimin doğuşunda değil, Avrupa emperyalizminin ortaya çıkışında da belirleyici rol oynadı.
- Erken modern çağda Asya'nın dünyanın ekonomi merkeziydi ve Avrupalıların elinde Çinlilerden, Müslümanlardan veya Hintlilerden çok daha az sermaye vardı.
- Avrupa'da krallar ve generaller giderek ticari bakış açısını benimsediler ve sonunda tüccarlar ve bankerler yönetici seçkinler haline geldi.
- 25:38Kristof Kolomb ve Keşifler
- 1492'de Kristof Kolomb, Batıya doğru seyahat ederek Doğu Asya'ya giden yeni bir ticaret yolu bulacağını umarak filosunun finanse etmesi için Portekiz Kralı'na başvurdu.
- Keşifler çok masraflı ve riskliydi, gemileri inşa etmek, ikmal malzemesi depolamak ve denizcilere ödeme yapmak için çok para gerekiyordu.
- Kolomb'un keşifleri İspanyolların Amerika'yı fethetmesini sağladı ve orada kralı, bankerleri ve tüccarları hayal bile edemeyecekleri kadar zenginleştiren altın ve gümüş madenleri, şeker ve tütün çiftlikleri kurdular.
- 27:19Emperyal Kapitalizmin Sihirli Döngüsü
- Emperyal kapitalizmin sihirli döngüsü: kredi yeni keşifleri finanse ediyordu, keşifler kolonilerin kurulmasını sağlıyordu, kolonilerde kar getiriyordu, kar güven sağlıyordu ve güven daha fazla kredi anlamına geliyordu.
- Keşifler riskli olmaya devam etti, birçok sefer Avrupa'ya eli boş döndü veya geri dönemedi.
- Avrupalılar sınırlı sorumlu anonim şirketlere yöneldiler, böylece risk azalmıştı fakat edilebilecek karın sınırı yoktu.
- 29:06İspanya ve Hollanda Arasındaki Mücadele
- 16. yüzyılda İspanya, Avrupa'daki en güçlü devletti ve geniş bir küresel imparatorluğa hükmediyordu.
- Hollanda, doğal kaynakları olmayan küçük ve rüzgarlı bir bataklıktı, 1568'de Katolik İspanyol efendilerine karşı ayaklandı.
- Hollandalılar sekiz yıl içinde İspanya'dan bağımsızlıklarını kazandılar ve okyanus yollarının hakimi olarak İspanyolların ve Portekizlilerin yerini aldılar.
- 30:22Hollandalıların Başarısı
- Karada savaşmayı pek bilmeyen Hollanda burjuvazisi, kendileri adına İspanyollarla savaşmaları için paralı askerler tuttular.
- Hollandalılar askeri girişimlerini İspanyol İmparatorluğu'ndan daha kolay finanse edebildiler çünkü büyüyen Avrupa finansal sisteminin güveni İspanyol Kralı'na azalmakta, Hollandalılara artmaktaydı.
- Hollandalıların başarısı krediydi; kredilerini zamanında ve tam olarak ödeme konusunda titiz olmaları ve ülkenin hukuk sisteminin bağımsız olması, bireysel hakları özellikle bireysel mülkiyet haklarını sıkı koruması sayesinde finans sisteminin güvenini kazandılar.
- 32:34Kredi İşlemleri ve Sonuçları
- Bir babanın iki oğlu, biri Madrid'de İspanyol kralına, diğeri Amsterdam'da Hollandalı tüccarlara kredi veriyor.
- Hollandalı tüccar zamanında krediyi geri ödedi, ancak İspanyol kralı borçlarını ödemek yerine savaşa harcadı ve borçlu kaldı.
- İspanyol kral, borçlu olan kardeşten tekrar ödeme istedi ve babanın ikna edilerek gönderdiği para da kayboldu.
- 34:32Hukuk Sisteminin Farklılıkları
- Amsterdam'da bir tüccar krediyi geri ödemeyince, mahkeme onun varlıklarına ipotek koyarak ödeme yapılmasını sağladı.
- İspanya'da ise mahkemeler kralın emrindeydi ve kardeş dışarı atıldı.
- Babanın dersi: krallar yerine tüccarlarla, Madrid yerine Hollanda ile iş yapmak daha iyi.
- 35:53İspanya ve Hollanda'nın Ekonomik Durumları
- İspanyol kral, ordusunu beslemek için babadan uydurma ihanet suçlamasıyle 20 bin altın daha istedi ve babanın sabrı taşıdı.
- Babanın Madrid şubesini kapatarak kardeşini Rotterdam'a göndermesi, Hollanda'da ikinci bir şube açması fikriyle.
- İspanyol kapitalistler de paralarını korumak için Hollanda gibi hukukun üstünlüğüne sahip yerlere yatırım yapmaya başladı.
- 37:00İmparatorlukların Finansmanı
- İspanyol kralı mutsuz halka ağır vergilerle fetihlerini finanse etmeyi sürdürürken, Hollandalı tüccarlar fetihleri kredilerle finanse etti.
- Hollandalı tüccarlar şirketlerinin hisselerini satarak kredilerini finanse etti ve karının bir kısmını ortaklarına dağıttı.
- Şirket hisselerinin alım satımıyla oluşan ticaret ağı, Avrupa'da borsaların oluşmasına yol açtı.
- 38:03VOC ve Endonezya'nın Fethi
- VOC (Vereenigde Oostindische Compagnie) 1602'de kuruldu ve hisse satışından elde ettiği gelirleri gemiler inşa edip Asya'ya yolladı.
- VOC, ticaret gemilerinin rakiplere ve korsanlara karşı giriştiği askeri faaliyetleri de finanse etti.
- VOC, Endonezya'nın binlerce adasını ele geçirdi ve 200 yıl boyunca yönetti.
- 40:17VOC'un Diğer Faaliyetleri
- VOC Hint Okyanusu'nda faaliyet gösterirken, VIG (Vereenigde Westindische Compagnie) Atlantik'i yağmalıyordu.
- VIG Hudson Nehri'ndeki ticareti kontrol etmek için New Amsterdam adında bir yerleşim kurdu (sonradan New York).
- Kızılderililere ve İngilizlere karşı VIG tarafından yaptırılan savunma duvarlarının kalıntıları bugün Wall Street olarak bilinir.
- 41:14Fransa'nın Ekonomik Krizi
- İlk başta Fransa İngiltere'den daha güçlüyken, İngiltere finansal sistemin güvenini kazanırken Fransa bunu yapamadı.
- 1717'de Fransa'da kurulan Mississippi Şirketi, Mississippi Vadisi'ni kolonileştirdi ve New Orleans şehri kurdu.
- Mississippi Şirketi, timsah dolu bataklıklarla kaplı bölge hakkında sonsuz fırsatlar ve zenginliklerle dolu bir efsane yayarak hisse fiyatları uçurdu.
- 42:39Mississippi Krizi
- İlk başta 500 livre'den satılan Mississippi hisseleri, 1719 Ağustos ayında 2750 livre'ye, 30 Ağustos'ta 4400 livre'ye, 4 Eylül'de 5000 livre'ye ulaştı.
- 2 Aralık'ta Mississippi hissesi 10.000 livre barajını aştı.
- Paris sokakları coşku içindeydi, insanlar tüm mal varlıklarını satıp devasa krediler alarak Mississippi hisseleri almaya çalışıyordu.
- 43:13Mississippi Balonu ve Sonuçları
- Spekülatörler hisselerin gerçekçi olmadığını fark ederek satışa geçince, hisse arzı yükselip fiyat düştü.
- Fransız Merkez Bankası hisseleri satın alarak fiyatları sabitlemeye çalıştı ancak bu durumun sürdürülebilir olmadığı ortaya çıktı.
- Mississippi hisselerinin fiyatı 10.000 litreden 1.000 litreye düştü ve tüm değerini yitirdi; küçük yatırımcılar tüm paralarını kaybederken, büyük spekülatörler hasarsız kurtuldu.
- 44:33Mississippi Balonunun Tarihi Etkileri
- Mississippi balonu tarihteki en büyük finansal çöküşlerden biri olup, Fransa Krallığı'nın finansal sistemi bu çöküşten sonra tam anlamıyla toparlanamadı.
- Fransız Kralı giderek daha fazla yüksek faizli krediler almaya başladı ve 1789'da Fransa Parlamentosunu toplayarak krizi çözmeye çalıştı, böylece Fransız Devrimi başladı.
- Fransa'nın denizaşırı imparatorluğu çökürken, İngiliz İmparatorluğu büyük hızla genişliyordu.
- 45:57İngiliz İmparatorluğu ve Anonim Şirketler
- İngiliz İmparatorluğu, Londra Borsası'na bağlı özel anonim şirketler aracılığıyla yönetiliyordu.
- Amerika'daki ilk İngiliz yerleşimleri anonim şirketler tarafından kurulmuş, Hindistan ise İngiliz Doğu Hindistan Şirketi'nin ordusu tarafından fethedilmişti.
- İngilizler, Napolyon'u mağlup ettikleri gibi, imparatorlukları da tarihteki en büyük imparatorluk haline getirdiler.
- 47:13Kapitalizm ve İmparatorluk Arasındaki İlişki
- 19. yüzyılda anonim şirketler artık koloniler kurmak zorunda kalmadı, yöneticileri ve büyük hissedarları Londra, Amsterdam ve Paris'te işi bitirebiliyordu.
- Batılı yönetimler bir kapitalist birlik olmaya doğru ilerliyordu.
- İngiltere ile Çin arasındaki Afyon Savaşı (1840-1842), yöneticilerin büyük sermayenin çıkarları için nasıl çabaladıklarının en meşhur örneğidir.
- 47:52Afyon Savaşı ve Sonuçları
- 19. yüzyılın ilk yarısında British East India Company ve İngiliz iş adamları Çin'e afyon ihraç ederek servet kazandılar, milyonlarca Çinli afyon bağımlısı oldu.
- Çin hükümeti uyuşturucu ticaretini yasakladığında, İngiliz tüccarlar yasağı yok saydılar ve Çin devleti uyuşturuculara el koymaya başladı.
- İngiltere, Çin'e serbest ticaret bahanesiyle savaş açtı ve barış antlaşmasıyla Çin, İngiliz uyuşturucu tüccarlarının faaliyetlerine karışmamayı kabul etti.
- 49:22Mısır ve İngiliz Kapitalizmi
- 19. yüzyılda Fransız ve İngiliz yatırımcılar Mısır yöneticilerine büyük miktarlarda kredi verdi, önce Süveyş Kanalı projesini finanse etmek için, sonra da başarısız girişimler için.
- Borcu aşırı şişen Mısır'a kredi veren Avrupalılar giderek Mısır'ın iç işlerine daha fazla karıştılar.
- Mısırlı milliyetçiler 1881'de isyan etti, tüm dış borçlarını sildiklerini ilan ettiler ve Kraliçe Victoria bir yıl sonra Mısır'a ordusunu gönderdi.
- 50:17Yunan İsyanı Senetleri
- 1821'de Yunanlılar Osmanlı İmparatorluğu'na karşı ayaklandılar ve İngiltere'nin liberal ve romantik çevrelerinde büyük sempati topladı.
- Londralı finansçılar isyanın liderlerine Londra Borsasında işlem görebilecek Yunan İsyanı senetleri teklif ettiler.
- Yunan İsyanı senetlerinin Londra Borsasındaki değeri, Yunanistan'ın savaş meydanındaki başarılarına ve başarısızlıklarına göre inip çıktı.
- 51:51Sermaye ve Siyaset Arasındaki İlişki
- Bir ekonomideki kredi miktarı sadece ekonomik etkenler değil, aynı zamanda rejim değişikliği ve dış politika gibi siyasi etkenler tarafından da belirlenir.
- Günümüzde bir ülkenin kredi derecelendirme notu, o ülkenin ekonomik refahından ve doğal kaynaklarından çok daha önemlidir.
- Kredi notları, bir ülkenin borçlarını ödeyebilme olasılığını gösterir ve siyasi, toplumsal hatta kültürel etmenler de dikkate alınır.
- 54:31Serbest Piyasa Ekonomisi Anlayışı
- En akıllı ekonomi politikası, siyaseti ekonominin dışında tutmak, vergileri düşürmek ve devlet müdahalesini asgariye indirerek piyasa güçlerinin kendi yolunu bulmasına izin vermedir.
- Siyasi çıkarlardan etkilenmeyen bireysel yatırımcılar paralarını en çok kar edecekleri yere yatıracağından, en yüksek ekonomik büyümeyi sağlamak için devletin mümkün olduğunca az müdahalede bulunması gerekir.
- Serbest piyasa doktrini, günümüzdeki kapitalist itikatın en yaygın ve etkili olanıdır.
- 55:31Serbest Piyasa Eleştirisi
- Serbest piyasaya duyulan inanç, Noel Baba'ya duyulan inanç kadar naiftir çünkü siyasi çıkarlardan ve eğilimlerden arınmış bir serbest piyasa söz konusu değildir.
- En önemli ekonomik kaynak olan geleceğe olan inanç, hırsızlar ve şarlatanların sürekli tehdidi altındadır ve piyasalar kendi başlarına dolandırıcılık, hırsızlık ve şiddete karşı koruma sağlayamaz.
- Piyasaları düzenleyip denetlemek, dolandırıcılığa karşı yasal yaptırımlar, güvenlik güçleri, mahkemeler ve hapishaneler aracılığıyla yasaları uygulayacak olan siyasi sistemlerin görevidir.
- 56:36Kapitalizmin Tehlikeleri
- Kapitalist piyasanın tamamen istediği gibi davranmasına izin vermenin tehlikeli sonuçları vardır; örneğin, ayakkabıcı karını artırmak için çalışanlarına daha az maaş ödemek ve daha uzun saatler çalıştırabilir.
- Standart cevap olarak serbest piyasanın işçileri koruduğu, ancak bu açıklama kağıt üzerinde iyi durmakla birlikte pratikte olaylar bu şekilde gerçekleşmemektedir.
- Krallar ve rahipler tarafından denetlenmeyen bir piyasada cimri kapitalistler tekel oluşturabilir veya kendi işçilerine karşı birlik olabilirler.
- 58:25Kölelik ve Kapitalizm
- Ortaçağ'ın sonlarında kölelik Hristiyan Avrupa'da neredeyse hiç yoktu, ancak erken modern çağda Avrupa kapitalizminin yükselişi Atlantik köle ticareti ile paralel olarak ilerledi.
- Bu belanın sebebi ırkçı ideologlar veya tiran krallardan çok kısıtlanmış piyasa dengeleriydi.
- Avrupalılar Amerika'yı fethettiğinde altın ve gümüş madenleri açtılar.
- 58:51Şeker Çiftlikleri ve Köle Ticareti
- Amerika'da şeker, tütün ve pamuk çiftlikleri kuruldu ve bu madenler temel üretim ve ihracat ürünleri haline geldi.
- Ortaçağda şeker Avrupa'da nadir bulunan lüks bir üründü, ancak Amerika'da kurulan şeker çiftlikleri sayesinde Avrupa'ya giderek daha fazla şeker ulaştı.
- Şekerin fiyatı düştü ve insanlar şekerli ürünlere karşı büyük ilgi gösterdi, girişimciler ise büyük miktarlarda tatlılar üretti.
- 59:52Köle Ticareti ve Ekonomik Dinamikler
- Şeker kamışı yetiştirmek ve şeker üretmek emek yoğun bir işti, bu nedenle Avrupalı çiftlik sahipleri kölelere yöneldi.
- 16. yüzyıldan 19. yüzyıla 10 milyon Afrikalı köle Amerika'ya getirildi ve bunların %70'i şeker çiftliklerinde çalıştırıldı.
- Köle ticareti herhangi bir devlet tarafından kontrol edilmedi, tamamen ekonomik bir girişim olarak serbest piyasa tarafından örgütlenip finanse edildi.
- 1:01:11Köle Ticareti Ekonomisi
- Özel köle ticareti şirketleri Amsterdam, Londra ve Paris borsalarında işlem gördü, orta sınıf Avrupalılar da bu hisselerden satın aldı.
- Şirketler gemiler üretip denizciler ve askerler istihdam ederek Afrika'dan köleleri Amerika'ya taşıdı ve çiftlik sahiplerine sattı.
- 18. yüzyıl boyunca köle ticareti yatırımının getirisi yıllık %6 civarındaydı ve hisse sahipleri bu durumdan çok memnundu.
- 1:02:09Serbest Piyasa Kapitalizminin Pürüzü
- Serbest piyasa kapitalizminin pürüzü, karların adil elde edildiğini veya dağıtıldığını garantileyememesidir.
- Büyüme, hiçbir ahlaki değerle sınırlandırılamayan bir değer olunca felakete sürükleyebilir.
- Kapitalizm milyonlarca insanı açgözlülükle ve umursamazlıkla öldürdü, Atlantik'teki köle ticareti Afrikalılara yönelik ırkçı bir nefretle değil, sadece ekonomik çıkarlarla ortaya çıktı.
- 1:03:11Modern Ekonomi ve Sömürgecilik
- Atlantik köle ticaretinin olumsuzluğu tek değildir, Büyük Bengal Kıtlığı ve Endonezya'daki askeri operasyonlar da benzer dinamiklerin sonucudur.
- 19. yüzyıl kapitalist etikte yeniliğe yol açmadı, Avrupa'yı kasıp kavuran sanayi devrimi bankerleri ve sermayedarları zenginleştirdi ama milyonlarca işçiyi sefalet içinde fakirliğe mahkum etti.
- Avrupa kolonilerindeki durum daha da kötüydü, özellikle Belçika Kralı II. Leopold'un Kongo'daki sömürgecilik politikaları.
- 1:04:16Kongo Sömürgecilik ve Modern Ekonomi
- 1876'da Belçika Kralı II. Leopold bir sivil toplum kuruluşu kurarak Orta Afrika'yı keşfetme ve köle ticaretiyle savaşma amaçlarını duyurdu.
- 1885'te Avrupalı güçler bu kuruluşu Kongo havzasındaki 2,29 milyon kilometrekarelik toprağa verdi, bölgede yaşayan insanların fikrini sorulmamıştı.
- Bu insani yardım örgütü kısa süre içinde gerçek amacı büyüme ve kar olan bir şirkete dönüştü, Kongo havzası madenlerle ve çiftliklerle dolduruldu.
- 1:05:18Kongo'daki Vahşet
- Kauçuk endüstrisi özellikle çok vahşiydi, kauçuk toplayan Afrikalı köylülere giderek daha yüksek hedefler konuldu.
- Bu hedeflere ulaşamayanlar tembelliklerinden dolayı vahşice cezalandırılıp kolları kesiliyordu, zaman zaman köylerin tamamı katlediliyordu.
- 1885 ile 1908 yılları arasında büyüme ve kar sevdası en ılımlı tahminlere göre yaklaşık 6 milyon insanın yaşamına mal oldu, bazı tahminler bu rakamı 10 milyona kadar çıkarıyor.
- 1:05:59Modern Ekonomi ve Eşitsizlik
- Son birkaç on yıl içerisinde ve özellikle 1945'ten sonra kapitalist açgözlülük kısmen geriledi, bunun komünizm korkusunun da payı vardı.
- 2013'teki ekonomik pasta 1500'dekinden çok daha büyük olsa da, eşitsiz dağılıyor ve pek çok Afrikalı köylü ve Endonezyalı işçi yoksulluk içinde yaşayıyor.
- Modern ekonominin büyümesi dev bir aldatmaca olabilir, insan türü ve küresel ekonomi büyümeye devam edecek ama giderek daha fazla sayıda insan açlık ve yoksulluk içinde yaşayacaktır.
- 1:06:45Kapitalizmin Savunması
- Kapitalizmin ilk savunuşu, kapitalizmün kapitalistler dışında kimsenin yönetemeyeceği bir dünya yaratmış olmasıdır.
- İkinci savunuş ise biraz daha sabırlı olmamız gerektiğidir, kapitalistlerin söz verdiği cennete ulaşmamıza çok az kalmıştır.
- 2013 yılındaki ortalama bir insanın yaşam koşulları, nüfus artışıyla birlikte bile 1913 yılındakinden çok daha iyi durumdadır.
- 1:08:09Ekonomik Pasta ve Sınırlar
- Her pastanın hammaddeye ve enerjiye ihtiyacı vardır.
- Felaket tellalları er ya da geç Homo sapiens'in dünya gezegenindeki hammadde ve enerjiyi tüketeceğini söylüyor.
- Ekonomik pasta sonsuza dek sürekli büyüyebilir mi sorusuyla video sonlanıyor.