Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, arkeolog Murat Salla ile yapılan bir röportaj ve rehber eşliğinde gerçekleştirilen bir gezi belgeseli formatındadır.
- Video, Kapalıçarşı'nın Osmanlı dönemindeki kökenlerinden başlayarak, mimari yapısı, esnaf grupları ve tarihsel gelişimini anlatmaktadır. İçerikte Kapalıçarşı'nın 22 kapısı, etrafındaki hanlar ve mescitler, iç bedesteni (Cevahir Bedesteni), önemli sokaklar (Kalpakçılar Caddesi, Yağlıkçılar Sokağı) ve Osmanlı dönemindeki güvenlik sistemi hakkında detaylı bilgiler sunulmaktadır.
- Ayrıca videoda, Kapalıçarşı'nın Bizans döneminden kalma özellikleri, 1751 yılında yaşanan yangın ve yağmalanma olayı, Hollywood ve Türk filmlerindeki kullanımı gibi konular da ele alınmaktadır. Çarşıdaki dükkanların yapısı, iç mekanlarının kullanımı ve Osmanlı dönemindeki ticaret sistemi hakkında da bilgiler verilmektedir.
- Kapalıçarşı'nın Tarihi ve Yapısı
- Ali Paşa Çarşısı ve Bedesten, Bursa'da da benzer yapılar bulunmaktadır ve bu geleneksel Osmanlı ticaret yapılanmasının bir modelidir.
- Kapalıçarşı'nın taştan imal edilmiş kubbeleri ve tuğladan yapılmış geçiş sistemleri sayesinde yangınlardan pek az etkilenmiştir.
- Kapalıçarşı'nın tarihi ve gizemli geçitleri hakkında bilgi vermek için arkeolog Murat Salla ile görüşme yapılıyor.
- 01:10Kapalıçarşı'nın Çekirdek Yapısı
- Cevahir Bedesteni veya Ecza-ı Atik'in güney kapısı, Kapalıçarşı'nın çekirdek yapısını oluşturur.
- Çarşıların merkezi ve destenler orijinal olarak bezzazistan (bez satılan yerler) olarak bilinirdi.
- Bedestenler değerli malzemeleri depolar, banka görevi görür ve hacca gidenlerin paralarını işletirdi.
- 03:13Kapalıçarşı'nın İşlevleri
- Kapalıçarşı aynı zamanda Osmanlı'nın borsası görevini üstlenmiş, güney tarafta Keseciler Sokağı, kuzey tarafta ise kitap satan sahaflar bulunuyordu.
- 1954 yılında yaşanan büyük yangında çarşının yaklaşık beşte ikisi yandı ve tarih boyunca yaklaşık on tane yangın yaşandı.
- 1660'lı yıllarda yaşanan yangında sadece İç Bedesten ve Sandal Bedesteni ciddi zarara uğramadı çünkü dükkanların çoğu ahşaptı.
- 04:44Kapalıçarşı'nın Tarihsel Gelişimi
- 1760'lı yıllarda Sandal Bedesteni büyük oranda yenilenmiş, 1766 depremi büyük zarar vermemiş ancak 1894 depremi çarşının çehresinin değişmesine sebep olmuştur.
- 1894 depreminden sonra Kapalıçarşı'nın alanı daha büyük olmasına rağmen küçültüldü.
- 1943 ve 1954 yıllarında Cumhuriyet döneminde de yangınlar yaşandı ve her defasında o dönemki kurallar çerçevesinde tamir edildi.
- 06:00Kapalıçarşı'nın Mimari Özellikleri
- Kapalıçarşı'nın son kalem işlerinin uygulandığı dönem Sultan II. Abdülhamid dönemiydi.
- Dükkanlar küçük yapılmıştı çünkü yerden kazanmak için daha fazla dükkan olsun ve müşteriler genellikle dıştaki sergilerden seçim yaparak alırdı.
- Dükkanın içi genellikle imalat yeri olarak kullanılırdı.
- 07:14Kapalıçarşı'nın Tarihi Konumu
- Bizans döneminde Kapalıçarşı yedi bölge içerisinde yer almaktaydı ve bugünkü mahalle düzeni bu bölge içerisinde kalıyordu.
- Divan Yolu ile Haliç tarafında, bugün Eminönü Yeni Camii ve Mısır Çarşısı'nın olduğu alan eskiden bir liman idi.
- Gelen mallar limanlardan buraya çıkarılırdı.
- 08:36Kapalıçarşı'nın Kapıları ve Çevresi
- Kapalıçarşı'nın Osmanlı devrinde yirmi küsur kapısı vardı, günümüzde ise yirmi iki tane kapısı mevcuttur.
- En fazla kullanılan kapılar Beyazıt Nuruosmaniye Kapısı, Mercan Kapısı ve Mahmutpaşa Kapısı'dır.
- Kapalıçarşı'nın çevresi çeşitli hanlarla kuşatılmış durumda, 19. yüzyılın ikinci yarısında yirmidört tane han vardı.
- 09:59Kapalıçarşı'nın Diğer Yapıları
- Kapalıçarşı'nda köşk ve mescit olarak kabul edilebilecek yerler bulunmaktadır.
- 1954 yangınından sonra yapılan bu yapılar eski eser olarak tarihlenememektedir.
- Osmanlı devrinde çeşitli mescitler de vardı ancak bunların önemli bir kısmı günümüze ulaşamadı ve ulaşanlar da yangınlardan dolayı yeniden yapıldı.
- 10:30Kapalıçarşı'nın Tarihi Yapıları
- Kapalıçarşı'nda zamanında bir hamam, sebiller ve kuyular bulunuyordu.
- Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılmış bir cami, zamanla çarşının genişlemesiyle çarşının içinde kalmıştır.
- 10:56Osmanlı Döneminde Kapalıçarşı'nın Güvenlik Sistemi
- Osmanlı zamanında sabahları insanlar kapılardan bekçiler tarafından içeriye alınırdı.
- Çarşıda bir bölük ve bekçiler bulunurdu, bölükbaşı aynı zamanda duacı görevini üstlenirdi.
- Sabah duası, padişahın uzun ömürlü olması ve günün bereketli geçmesi için yapılırdı.
- 12:27Kapalıçarşı'nın Yapısı ve Esnaf Grupları
- Aras'talar, külliyelere bağlı olarak gelir getirsin diye yapılmış küçük çarşılardı.
- Kapalıçarşı'nda gümüşçüler, altın işlemecileri gibi çeşitli esnaf grupları bulunurdu.
- Ahi geleneklerine göre sanat ve zanaat erbabı, çıraklar, kalfalar ve ustalar şeklinde bir hiyerarşi vardı.
- 13:54Kapalıçarşı'nın Tarihi Olayları
- 18. yüzyılda gece bekçileri, Sandal Bedesteni'nden gelen seslerden bir hırsızı yakaladılar.
- Hırsız, kazmayla yerin altından tünel kazarak hırsızlık amaçlı girmek istemişti.
- Bizans döneminde bu alan Artopoleon Mahallesi olarak geçiyordu ve ticaret alanıydı.
- 15:33Kapalıçarşı'nın Önemli Caddeleri
- Kapalıçarşı'nda 60'ın üzerinde sokak vardır, bunlardan Kalpakçılar Caddesi ve Yağlıkçılar Sokağı anmaya değerdir.
- Kalpakçılar Caddesi, Beyazıt Külliyesi ve Nur Osmaniye Külliyesi arasında ıslanmadan gidilebilecek en uzun cadde olup, Osmanlı mimarisindeki arasta çarşılarını hatırlatan bir yapıya sahiptir.
- Yağlıkçılar Sokağı, eskiden terlenen insanların kullandığı mendil ve havlu gibi yağlık malzemeleri satan bir yerdi.
- 17:14Kapalıçarşı'nın Esnaf Grupları
- Kapalıçarşı'nda değerli taşlarla işlemecilik, marputçular (nargile uç aparatı), ayakkabıcılar, terlikçiler ve köseleciler gibi çeşitli esnaf grupları bulunurdu.
- Perdahçılar, nakkaşlar, hakkaklar gibi sanat erbabı esnaf da çoktu.
- Eskiden kılıççılar, tüfekçiler ve silah satılan yerler de vardı.
- 18:36Kapalıçarşı'nın Tarihi Önemi
- Bizans döneminde 6. yüzyılın başlarında Markus'un yaptırdığı "Macros Embolos" (büyük çarşı) vardı.
- Kapalıçarşı, Beyazıt-Çemberlitaş arasındaki aks Haliç'e doğru yönelmekteydi ve etrafı konutlarla çevriliydi.
- Galata bölgesi genellikle Osmanlı ülkesi dışından getirilen ürünlerin geldiği, depolandığı yerlerdi, Eminönü-Tahtakale bölgesi ise eyaletlerden getirilen malların değerlendirildiği yerlerdi.
- 19:52Kapalıçarşı'nın Tarihi Olayları ve Filmlerdeki Yeri
- 1751 yılında Kapalıçarşı'da bir yangın çıktı ve ardından yeniçeriler çarşıyı yağmaladı.
- Kapalıçarşı, Hollywood filmlerinde dekor olarak kullanılmıştır; Jack Chen'in başrollerinde oynadığı "Altın Yumruk İstanbul'da" ve James Bond serisinin 2012 yılında çekilmiş olan "Çatısında" filmlerinde yer almıştır.
- Kapalıçarşı, sanat açısından ayrı bir çekim merkezine sahiptir.