Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kadim Türklerin yaratılış mitolojisini anlatan bir anlatı formatındadır. Hikayede Ülgen, Akene, Erlik, Maydere, Ece ve Törüngey gibi karakterler yer almaktadır.
- Video, evrenin başlangıcından başlayarak Ülgen'in altı gün boyunca evreni oluşturma sürecini anlatmaktadır. İlk bölümde Akene'nin talimatlarıyla yer, güneş, ay, yıldızlar ve insan yaratılırken, ikinci bölümde Ülgen'in Ece'ye verdiği ceza ve insanların kendi rızıklarını kazanmaya başlaması, üredikleri, arttıkları, savaştıkları, ilk kanı döktükleri, öldükleri, öldürdükleri, yaşlılığın, hastalığın ve ölümün ne olduğunu bildikleri anlatılmaktadır.
- Video ayrıca Kadim Türklerin farklı yaratılış hikayelerini karşılaştırmalı olarak sunmakta ve Erlik'in toprak bulma çabaları, Maydere'nin kadın yaratma girişimi gibi detayları da içermektedir.
- 00:01Hayatın Başlangıcı
- Kaos hüküm sürdüğü, her taraf suyla kaplı, güneş, yer ve yıldızlar olmayan bir zamanda, yaşamın temeli olan Ag Ene adlı bir varlık suda yaşıyordu.
- Ag Ene, sonsuz sulardan çıkarak hayatın başlangıcına dair her şeye ruh vererek yaşam döngüsünü başlatmıştı.
- Ag Ene, "Yap, o zaman yaptıklarım olacak deme" diyerek kayboldu ve bir daha asla görünmedi.
- 00:49Ülgen'in Yaratılışları
- Ülgen, insanları yarattıktan sonra onlara "Olan şeye yok deme" talimatını verdi, çünkü "yoktur" dersen var olan şey de yok olur.
- Ülgen, önce yeri, sonra güneş, ay, yıldızlar ve insanı yarattı.
- Yeri yaratmak için toprağa ihtiyacı olan Ülgen, Erlik adlı bir varlıktan toprak bulmasını istedi.
- 01:22Erlik ve Ülgen'in Karşılaşması
- Erlik, toprak bulup karayı yaratmak için geldiğini söyledi ve Ülgen'in sinirlenmemesi karşılığında suyun birinden toprak bulacağını vaat etti.
- Erlik, suyun dibindeki bir dağdan toprak koparıp Ülgen'e verdi ve Ülgen "Yaptıklarım olacak" diyerek toprağı suyun üzerine attı.
- Toprak büyümeye başladı ve suyun üzerinde bir kara parçası oluştu.
- 02:22Erlik'in Çamurdan Yaratılışları
- Ülgen, Erlik'i suyun dibine çamur getirmeye gönderdi.
- Erlik, kendine özgü bir dünya kurmak için çamurdan bir kısmı Ülgen'e verdi, bir kısmını ağzında gizledi.
- Erlik, ağzındaki toprağı yere tükürdüğünde, tepsi gibi düz olan kara alçaklı yüksekliği oldu ve dereler, tepeler böylece yaratılmış oldu.
- 02:52Erlik'in Yerden Çıkarılması
- Ülgen, Erlik'i azarladı ve Erlik, kendine özgü bir dünya yaratmak istediğini söyledi.
- Ülgen, Erlik'i yeryüzünde kalmayacağını söyledi, ancak Erlik ağaca yaslanarak ağlamaya başladı.
- Ülgen, Erlik'e ağacın biteceği kadar yer verdi, ancak Erlik o saat yerin altına girerek kayboldu.
- 03:43Ülgen'in Diğer Yaratılışları
- Ülgen, çimleri ve çimenlikleri nasıl yaratacağını düşünmeye başladı ve bir kırlangıç ağzında çimenlerle uçarak Ülgen'in yanına geldi.
- Ülgen, ormanı yarattı ve daha sonra insanı yaratmaya karar verdi.
- Kadim Türkler, Ülgen'in ilk insanları Altın Dağ'ın doğu ve batı taraflarında yarattığına inanıyorlar.
- 04:11İnsanların Yaratılışı
- Ülgen, insanlardan önce kendine birçok hizmetçiler yaratmıştı.
- Ülgen, kemikleri kamıştan, bedenleri kilden olan yedi erkek insan yarattı ve onların kulak ve burunlarından onlara ruh ve akıl üfledi.
- Ülgen, Altın Dağ'ın doğu yanında bir erkek insan daha yarattı ve kulağına "Sen bil" diyerek onu diğerlerinden üstün bir duruma getirdi, bu sekizinci insanın adı Maydere idi.
- 04:41Erlik'in Ruh Verme Planı
- Maydere, "Senbil" emrini tekrarlayarak kamıştan kemiği, kilden de vücudu olan bir kadın yarattı.
- Maydere, kadına nasıl can vereceğini bilmiyordu ve Ülgen'in gelmesini beklemeye başladı.
- Erlik, yeraltından çıkan ve yokluğunu fırsat bilip Demirkos adlı müzik aletiyle dokuz dilde üfleyerek kadına ruh verdi.
- 05:14Erlik'in Köpeği Kandırması
- Erlik, Maydere'nin yalnız kadını değil, erkeği de yaratmıştır.
- Erlik, insanın yanında bekçi olarak kalan köpeği kandırdı ve köpek onu Maydere'nin yeni yarattığı insanların yanına bıraktı.
- Maydere, köpeği lanetledi ve bundan sonra köpeğin insanların evlerinin dışında yaşayacağını, onları ve mallarını koruyacağını, insanlar ne verirlerse onu yiyeceğini söyledi.
- 06:17İnsanların Evliliği
- Maydere, Ülgen'in yarattığı yedi insanı bir araya toplayarak onlardan birinin Erlik'in ruh ve akıl verdiği kötü kokan kadınla evlenmesini istedi.
- İlk üç insan, bu yaratığın görünüşü ve ruhu farklıdır, kötüdür diyerek oradan uzaklaşarak Altın Dağ'a gizlendiler.
- Ülgen, geriye kalan dört erkekten birine Targınlama ismini verdi ve onun her tarafından iki kaburga alarak bu kaburgaları kadına çevirdi ve bu kadını da erkeklerden biriyle evlendirdi.
- 06:58Ülgen'in Yaratılış Süreci
- Anlatıya göre Ülgen dünyayı altı günde yarattı, yedinci gün uyudu, sekizinci gün uykudan kalktı.
- Kadim Türkler insanın yaratılışını başka şekilde de anlatırlar.
- Ülgen, insanın vücudunu topraktan, kemiklerini de taştan yarattı ve en sonda insanın kaburgasından bir kadın yarattı.
- 07:27Köpeğin Rolü
- Ülgen, yarattığı erkekle kadını toprağın üzerine bırakarak onlara nasıl vereceğini düşünmeye başladı.
- Ülgen, tüysüz, canlı bir köpek yarattı ki, erkek insanla dişi insanı korusun.
- Kendi ise onlara ruh getirmek için gitti.
- 07:37Erlik'in Ruh Verme Planı
- Yerin altına girip gizlenen ve olup bitenleri seyreden Erlik çıkıp geldi ve köpek havlamaya başladı.
- Erlik köpeğe "Ben senin bedenini soğukta üşümeyesin, sıcakta yanmayasın diye tüyle kaplamaya geldim" dedi.
- Köpek, Erlik'in pisliğini yedi ve onun vücudu tüyle kaplandı, Erlik üfledi ve cansızlar canlandı.
- 08:23Ülgen'in Erlik'e Karşı Tutumu
- Ülgen insanların yanına döndüğünde onların artık ruhları olduğunu gördü ve kendi kendine "Yerin altına giden Erlik benim işime karıştı" dedi.
- Ülgen bu durumdan kurtulmak için önce onları mahvetmek istedi, ancak daha sonra bu kötü kokan insanların dışını içine dışına çevirmekle meseleyi çözmüş oldu.
- Bu nedenle insanın alacası içindedir, dışı ise aldatıcıdır.
- 09:12Erlik'in İnsanı Tükürmesi
- Bir mitolojik rivayete göre Payana insan şeklinde bir şey yaptı ve bu varlığa ruh bulmak istedi.
- Erlik, "Sana altın tüyler veririm" dedi ve köpek Erlik'in sözüne kandı ve insanı onun eline verdi.
- Erlik, insanın neresi varsa her tarafına tükürdü ve böylece insanın içi tükürüklü ve kirlenmiş oldu.
- 10:02Ülgen'in Ateş Yaratma
- Başka bir varyanta göre Ülgen bu durumu nasıl telafi edeceğini düşünüyordu ki, kurbağa ona yaklaşıp "Neden insanları mahvetmek istiyorsun?" dedi.
- Ülgen, insanların rahat yaşaması için ateşi yaratmak gerektiğini düşündü.
- Ülgen, ağacın kabuğunu soydu, iki taş götürüp onları birbirine vurarak ateş çıkardı ve onu insanlara verdi.
- 10:52Yasak Meyve Hikayesi
- Ülgen, "Bu ağacın meyvesini yiyebilirsiniz" dedi, ancak "Bu ağacın meyvesini yemeyi yasaklıyorum" dedi.
- Çıplak olan Y ve Ece, Ülgen'in sözünü tuttular ve yasak meyveyi yediler.
- İlk olarak Ece, Erlik'in sözleri üzerine yasak meyvelerden birisinin ısırdı ve çok tatlı olan meyveyi kendisi yemekle kalmadı, kocasının da ağzına sürttü.
- 11:35İnsanların Çıplak Olduğu
- Her ikisinin yasak meyveyi yemeleriyle aynı anda tüyleri döküldü ve çıplak olduklarının farkına vardılar.
- Kaçıp ağaçların arkasına saklandılar ve insanları Erlik'ten ve yasak meyveden koruyamayan yılan lanetlendi.
- Yasak meyveyi yedikten sonra çıplak olduklarının farkına varan çift bundan utanç duydular ve kaçıp ağaçların arkasına saklandılar.
- 12:25Ülgen'in Öfkesi
- Çift, ayıp yerlerini kapattılar ve Ülgen'in yanına geldiler.
- Ülgen bunu görüp her şeyi anladı ve sinirlenerek "Ben size bu ağacın meyvesinden yemeyi yasaklamıştım, neden beni dinlemeyip de yediniz?" dedi.
- Ülgen, "Madem ki beni dinlemediniz, şimdi yeryüzüne inin ve orada gelene kadar yaşamaya devam edince" dedi.
- 12:51Ülgen'in İnsanlara Verdiği Ceza
- Ülgen, Ece'ye çocuk doğuracağını, doğum acılarını çekeceğini ve törüngey kadına kandığının için elinin zahmetiyle yiyecek bulacağını söyledi.
- Ece soğuk ve sıcak demeden çalışacak, rızkını kendisi kazanacak ve ailesine bakacak.
- Ülgen'in cezası sonucunda insanlar ölümü tadacaklar.
- 13:15Ülgen'in Evreni Oluşturması
- Ülgen hayvanları, kuşları, balıkları yarattı ve yer ve göğü oluşturdu.
- Ülgen ayı ve güneşi yarattı ve altı gün boyunca evreni oluşturdu.
- Yedinci gün Ülgen uyuyup dinlendi ve kendisi de semaya kalktı.
- 13:54İnsanların Evrimi
- Ülgen'in isteğiyle insanlar kendi rızıklarını kendileri kazanmaya başladılar.
- İnsanlar ürediler, arttılar, savaştılar, ilk kanı döktüler, öldüler ve öldürdüler.
- İnsanlar yaşlılığın, hastalığın ve ölümün ne olduğunu bildiler.