Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, John Locke'un siyaset felsefesini ve mülkiyet anlayışını detaylı şekilde inceleyen bir eğitim içeriğidir. Konuşmacı, 17. ve 18. yüzyıl Avrupa dünyasında gelişen düşünce akımlarını ve özellikle John Locke'un klasik liberalizmin fikir babası olarakki rolünü anlatmaktadır.
- Video, Locke'un "Hükümet Üzerine İki İnceleme" eserini merkeze alarak, Sir Robert Filmer'in kralların tanrısal otoritesini savunduğu teorisine Locke'un verdiği eleştiri, doğa durumu, doğa yasaları ve toplum sözleşmesi kavramlarını detaylı şekilde incelemektedir. Ayrıca Locke'un mülkiyet teorisi, emek-değer teorisi ve bunların hem serbest piyasa liberalizmi hem de sosyalizm kuramlarının temellerini oluşturduğu açıklanmaktadır.
- Video ayrıca Locke'un felsefesinin burjuva çıkarlarını nasıl koruduğu, Amerika'nın kuruluşu üzerindeki etkisi ve İngiltere'nin sömürgecilik politikalarına nasıl meşruiyet kazandırdığı ele alınmaktadır. Locke'un devlet teorisi, kuvvetler ayrılığı fikri ve yasa kavramı da detaylı olarak incelenmektedir.
- 00:0217. ve 18. Yüzyıl Avrupa Dünyası
- 17. yüzyıl Avrupa dünyası din savaşları ve iç savaşların yarattığı bunalım içindeydi.
- Burjuva sınıfı iktisadi ve iktidar alanında kendisini göstermeye başlarken, düşünsel ve toplumsal dönüşümler belirmeye başlamıştı.
- Descartes, Newton, Galileo ve Kepler bilimsel dünyanın temellerini atarken, Hobbs, Locke ve Rusya gibi düşünürler siyasal teorilerle yeni iktidar modelleri inşa etmeye uğraşmışlardır.
- 01:00John Locke'un Önemi
- İngiltere aydınlanmasının öncü ismi olan John Locke, özgürlük, eşitlik, akıl ve özel mülkiyet anlayışlarını dile getirip siyaset felsefesinin en önemli isimlerinden biri haline gelmiştir.
- Klasik liberalizmin fikir babası olarak bilinen Locke, 1689'da İngiltere'de yaşanan cumhuriyetçi devrim dolaylarında kaleme aldığı eserlerle modern siyaset felsefesinin en önemli isimlerinden biri haline gelmiştir.
- Akla ve özgürlüğe yaptığı vurguyla aydınlanma düşüncesinin mimarlarından olan Locke, siyaset felsefesinde otoritenin kaynağını aramaya koyulmuştur.
- 01:51Locke'un Siyaset Felsefesi
- Modern siyaset kuramcılarında olduğu gibi Locke da kendisinden öncekilere karşın doğa durumu, doğal yasa ve toplum sözleşmesi anlayışını siyaset felsefesinin merkezine alır ve fikirlerini bu kavramlar üzerinde temellendirir.
- Locke'un insan doğasını barışçıl ve eşitlikçi bir biçimde değerlendiren yaklaşımı ile mülkiyet ve devlet konularındaki fikirleri, liberal düşüncenin inşasında ve ileri kapitalizmin yanında sosyalist düşünceye de zemin hazırlamıştır.
- Düşünürün felsefi sisteminde akılda tutulması gereken dört ana kavram vardır: özgürlük, eşitlik, akıl ve özel mülkiyet. Fakat hepsinden önemlisi özel mülkiyettir.
- 02:59Hükümet Üzerine İki İnceleme
- John Locke siyaset felsefesini "Hükümet Üzerine İki İnceleme" adlı eserinde ele almıştır.
- Bu eserin birinci bölümünde düşünür, Sir Robert Flmer tarafından yazılan "Patriarka, Kralın Doğal İktidarı" adlı eserine verdiği cevabı içerir.
- İkinci incelemede ise Locke, siyaset felsefesi ile ilgili kendi temel fikirlerini ortaya koyar ve yönetimin kaynağı, niteliği ve alanı ile ilgili görüşlerini açıklar.
- 04:18Flmer'in Teorisi ve Locke'un Eleştirisi
- "Hükümet Üzerine İki İnceleme"nin ilk bölümü kalıtsal iktidar öğretisinin bir eleştirisidir ve Sir Robert Flmer'in 1680 yılında yayımlanan "Patriarka" eserine bir yanıttır.
- Flmer'e göre hükümdar kendi iradesinden kaynaklanan yasaları tek başına yapar, her türlü insan denetiminden muaftır ve kralların meşruiyetini ilahi sebeplerle açıklar.
- Flmer, başlangıçta Tanrı dünyayı yaratırken, krallık yetkisini ve mülke hakim olma yetkisini Hz. Adem'e vermiştir ve bu hükmetme zinciri Adem'in varisleriyle devam etmiştir.
- 05:47Locke'un Eleştirisi ve Alternatif Anlayışı
- Locke, monarşinin temeli kalıtım olduğunda, bu kalıtımın en büyük çocuğa devolma hakkı kuralının adaletsizliğini vurgular ve güncel hükümdarların gerçek anlamda Adem'in varisleri olduğunu varsaymanın saçmalığıyla alay eder.
- Locke, doğa yasasının Tanrı'nın koyduğu bir şey olduğunu, dolayısıyla direnişin Tanrı'ya karşı sayılmaz, tam tersine Tanrı'ya itaat etmenin asıl yoludur diye savunur.
- Siyasette kalıtsal ilkeyi aptalca bulan Locke, ekonomik kalıtım ilkesinde suskundur; bir kişinin malını çocuklarına bırakmasının normal olduğunu kabul ederken, siyasal gücün babadan oğula geçmesini anormal kabul eder.
- 08:09Locke'un Siyaset Felsefesinin Temelleri
- Flmer teorisine verdiği cevabın ardından 1689'da İngiltere'ye döndükten sonra yazdığı "Hükümet Üzerine İkinci İncelemede" Locke, mülkiyetin oluşumu ve mülkiyet özgürlüğünü merkeze koyan bir siyaset felsefesi geliştirmiştir.
- Doğa durumu ve doğa yasalarıyla ifade edeceği siyaset felsefesinin temelinde mülkiyet özgürlüğü ve eşitlik kavramları olacaktır.
- 17. yüzyıl siyaset felsefesinin Groccus, Hops ve Puffendorf gibi düşünürleri tarafından farklı biçimlerde benimsenen doğa durumu ve doğa yasası öğretisi Locke'u da cezbedecektir.
- 10:10İnsanın Özü ve Doğa Durumu
- İnsanlı bir canlı değildir ve otorite karşısında hayvani yönünü baskılamak zorundadır.
- Aristoteles'e göre insanın özü toplum içinde gözlemlenirken, doğa durumu kuramcılarına göre insanın özü ancak otoritenin bulunmadığı durumda incelenebilir.
- Doğa durumu, 17. ve 18. yüzyıl düşünürlerince geliştirilen, geçerliliğini kendinden türenen hipotetik bir durumdur.
- 11:37Doğa Yasaları ve Aydınlık Çağ
- Doğa yasaları, tanrısal olanla meşruiyet kazanan, ahlaki ve toplumsal yasalardır.
- Locke'un doğa yasaları, aklın emirleri olarak görülür ancak Locke'da akıl ve tanrı aynıdır.
- Aydınlanma, eşitlik ve özgürlük kavramlarını rasyonel ve pragmatik değerler yerine, varsayımsal doğa durumunun tanrısal yasalarından türetmiştir.
- 13:32Kapitalizmin İdeolojik Başarısı
- Jameson, kapitalizmin en önemli ideolojik başarısını "kapitalizmin sonunu hayal etmenin dünyanın sonunu hayal etmekten bile daha zor olması" olarak belirtmiştir.
- Günümüzde kapitalizm ve liberalizmin tabanda bir tartışma sahasına sahip olmaması, insanların liberal ekonominin varlığını irdelemeyi düşünememesi bu açıklamaları desteklemektedir.
- Özel mülkiyete dayalı sermaye birikimi, insanların tasavvurunun dışına itilmiş ve ideolojiler üstü bir hakikat olarak kabul edilmiştir.
- 15:44Toplum Sözleşmesi ve Doğa Durumu
- Toplum sözleşmesi, devletin ve otoritenin meşruiyetini temellendirmek için ortaya çıkmıştır.
- Aydınlanma düşünürlerine göre, kralın otoriter meşruiyeti tanrıdan gelmiyorsa, bunun yerine herkesin ortak rızasına dayanan bir açıklama gerekmektedir.
- Hobbes'un doğa durumu bir savaş halidirken, Locke'un doğa durumunda insanlar barış içinde, mutlak özgürlük ve eşitlik halindedir.
- 17:05Locke'un Doğa Durumu ve Doğa Yasaları
- Locke'un doğa durumunda her insan eşit ve özgürdür, ancak bu herkesin istediğini yapabileceği anlamına gelmez.
- Doğa yasaları, ilahi kökenli olduğu savunulan, akla itaat eden bir sistemdir.
- Locke'a göre doğa yasaları, daha alt düzeyde olan yaratıkları kullanma ve emrimize tabi kılma hakkı verirken, kendi türünü hizmetine alma hakkı vermez.
- 18:46Doğa Durumu ve Sözleşmeye Geçiş
- Doğa durumunda insan bir hakka sahip olsa da, bu haktan yararlanıp yararlanamayacağı belirsizdir ve başkalarının tacizlerine açıktır.
- Aklın yasaları ilahi cezayı beraberinde getirdiğinden, doğa durumunda bir insanın özgürlüğüne ve mülkiyetine müdahalede bulunan bir başka insanın cezalandırılması meşrudur.
- Herkes yargıç konumunda olunca cezai işlemlerde sorunlar yaşanır ve karmaşa ortaya çıkar, bu yüzden Tanrı hükümeti insanın şiddetini ve taraflılığını düzenlemek için atamış bulunur.
- 19:35Hobs ve Locke'un Farklılıkları
- Hobs'a göre insan savaş durumundan kurtulmak için sözleşmeye vururken, Locke'a göre insan barışı korumak için, savaş durumuna düşmemek için sözleşme oluşturur.
- Locke doğa durumunu müdafaa etmek için sözleşmeye gider çünkü doğa durumu mutlak bir özgürlük ve eşitlik durumudur.
- Devletin amacı yalnızca özgürlüğü, yani mülkü ve eşitliği güvence altına almaya indirgenmiştir.
- 20:11Locke'un Kölelik Anlayışı
- Locke, haklı bir savaşta alınan esirlerin doğa yasasına göre köle olduklarını ve efendi'nin uygun görmesi halinde kölelerini öldürme hakkı olduğunu savunur.
- Locke'un köle ticareti yapan bir şirketin ortaklarından biri olması, bu düşünceleri anlaşılır kılar.
- Aristoteles'in doğrudan yaptığını Locke üstü kapalı bir biçimde yapar ve köleliği doğal sayar.
- 20:42Locke'un Mülkiyet Anlayışı
- Locke'un ve klasik liberalizmin muhatabı özgür ve eşit bireyi mülkü olan burjuvadır, halkla bir alakası yoktur.
- Locke her şeyden önce mülkü kutsallaştırır ve kuramının özü mülkü korumaktır.
- Locke, doğası gereği her insanın kendisine ya da mallarına saldıranları ölümle cezalandırma hakkına sahip olduğunu belirtir.
- 21:28Birey ve Mülkiyet İlişkisi
- Siyasal topluma geçiş ve hükümet kurmanın altında yatan temel neden bireyin korunmasıdır, ancak buradaki birey tabandaki halk değil mülk sahibi olandır.
- İşsizler ve mülksüzler Locke için ekonomik nedenlerin değil, irrasyonel bir hayatın göstergesidir.
- Aydınlanma felsefesi, her ne şekilde görünürse görünsün bir burjuva felsefesidir ve Avrupa'da parlamentolar oluşmaya başladığında ancak mülk sahibi erkekler oy kullanabiliyordu.
- 22:53Liberalizmin Tarihsel Gelişimi
- Liberal düşünce kökenlerinde eşit ve özgür bir toplum tasvir etmez, belli bir zümreye yani burjuvaya özeldir.
- Liberalizm tarihsel süreç içinde demokratik ve sosyal bir konum almıştır, aksi taktirde özgürlük ve eşitliği savunan burjuva hakim sınıf haline geldiğinde, tabandaki halk kendisini yaklaşık bir yüz yıl içerisinde fabrikalara sıkışmış bir vaziyette bulmazdı.
- 19. yüzyılda toplumsal mücadeleler canlanmaya başladığında, burjuva hükümranlığına karşı tabandaki haklar kazanılmaya başlamıştır.
- 24:23Mülkiyet Kavramı
- Mülkiyet kavramı Locke'un siyasal düşüncesinin en önemli temellerindendir.
- Locke'un mülkiyet üzerine görüşleri hem ileri kapitalizmin hem de ucundan da olsa sosyalizmin öğelerini içinde barındırır.
- Locke, mülkiyet haklarını emek-değer teorisi üzerinden açıklar ve Tanrı'nın insanlara ortak mülkiyet olarak dünya nimetlerini verdiğini savunur.
- 25:44Emek-Değer Teorisi ve Mülkiyet
- Locke, özel mülkiyet hakkının kökenini insanın tamamen kendisine ait olan emek ve becerisiyle açıklar.
- İnsan bedeni, emeği ve elinin işi tam anlamıyla kendisinindir ve bu emek, doğanın katmış olduğundan daha fazlasını katarak şeyleri kişinin özel hakkı haline getirir.
- Locke, mülkiyette bir sınır çekmeyi unutmaz; bir insanın sürdüğü, ektiği, işlediği ve ürünlerinden yararlanabildiği kadar toprak onun mülkiyetidir.
- 28:27Locke'un Mülkiyet Hakkı Anlayışı
- Locke'un mülkiyet hakkı kavramsallaştırması üç ön kabule dayanır: kişi kendi üzerinde mülkiyet sahibi olduğu, herkesin kendi emeğinin sahibi olduğu ve insanın kendi emeğinin ürünleri üzerinde mülkiyet hakkına sahip olması.
- Locke'un mülkiyet teorisi ilk bakışta sorunsuz görünse de çelişkiler içerir ve rasyonel bir temele sahip değildir.
- Locke doğa durumunda mülkiyet yasalarını belirli koşullarda esnetmiştir, örneğin gereğinden fazla biriktirmenin yararsızlığına rağmen paranın keşfi sayesinde ürün fazlasının aktarılmasına izin vermiştir.
- 29:54Locke'un Mülkiyet Teorisinin Tanrısal Temeli
- Locke'un özel mülkiyet yasası pragmatik bir değer değil, rasyonel olmaktan çok doğrudan doğruya tanrısal doğa yasasının ahlaki öğüdüdür.
- Mülkiyet edinme eyleminin haklılığı yararına değil, doğrudan tanrı'nın buyurduğu ahlaki bir iyiye dayanır.
- Locke sosyal kontrat teorisini rasyonel sebeplere bağlarken, mülkiyet konusunda tanrı'nın arkasına sığınır ve mülkiyet hakkını tanrısal bir zemin hazırlayarak haklılaştırmaya çalışır.
- 31:15Locke'un Mülkiyet Teorisinin Sorunları
- Locke'da emeğin sadece bireysel bir faaliyet olarak resmedilişi, kolektif biçimlerin unutuluşu bir problemdir; ortak harcanan emek örneklerinde ürünün kimin özel mülkiyeti olacağı konusunda Locke pek bir şey söylemez.
- Locke'un eşitçi diye sunduğu özel mülkiyet yasası içinde mülkün kalıtım yasasıyla eşitsizlik barındırır; tanrı'nın verdiği nimetler konusunda her insan eşittir ancak mülkün üzerine doğanlar es geçirir.
- Locke, mülkiyette ortak rıza zorunluluğunu reddeder ve bunun yerine farklı açıklamalar getirir.
- 33:53Paranın Keşfi ve Mülkiyet Teorisinin Değişimi
- Locke'un kendi doğa yasalarının sınırlarını esnetmesine olanak veren kavramsal araç paranın keşfidir.
- Paranın keşfi sayesinde ihtiyaç fazlası mallar değeri bozulmadan sarı bir metale aktarılabilmekte ve çürümeden para ile istiflenebilmektedir.
- Locke'a göre paranın icadıyla insanın ihtiyacı olandan fazlasını sermaye formunda biriktirmesi gereklidir, bu da onu kapitalizmin erken düşünürlerinden biri olarak görmeye olanak verir.
- 36:12Locke'un Siyasal Düşüncesi ve Tarihsel Bağlam
- Hobbes ve Locke, içinde bulundukları siyasal konjonktür ışığında savlarını haklılaştırma çabasındadır.
- Hobbes, iç savaşta İngiltere'de egemenliğin ortadan kalkma ihtimaline karşın meşruti monarşiyi aklamaya çalışırken, Locke kralın yetkilerinin burjuvazinin desteğini almış, parlamentoya aktarılması yolunda çabalama çabalamıştır.
- Locke'un birey mülk sahibidir felsefesinin temeli tanrıdır ve sosyal kontrat teorisi tanrı ile yapılan bir çeşit sözleşmedir; bunun sebebi Locke'un katı bir protestan olmasıdır.
- 37:13Locke'un Sosyal Sözleşmesi ve Bireyciliği
- Tarihsel bağlamda İsrail halkının Tanrı ile yaptığı sözleşme, Püritenlerin gündemine girmiş ve Locke'un sosyal sözleşmesi teolojik temellere sahip olmuştur.
- Locke'un sosyal sözleşmesinin yegane amacı mülkiyetin korunmasıdır ve bireyciliği Protestan ahlakından ileri gelir.
- Max Weber, Protestan ahlakıyla bireycilik ve kapital toplum arasındaki bağı ortaya koymuştur.
- 38:24Protestanlık ve Amerika'nın Kuruluşu
- Michael'in cumhuriyet kuramında birey toplum için vardır, ancak Protestanlar yalnız kendi ruhları ile ilgilenen, kendi kurtuluşunu düşünen kimselerdir.
- Weber'e göre Püritenliğin yükselişi, Kuzey Avrupa ülkelerinde sınırsız biriktirmeye, mülkiyete ve sermayeye dinsel ve ahlaki bir biçim kazandırmuştur.
- Amerika'nın kuruluş bildirisinin ilhamı John Locke'tur ve Thomas Jefferson'ın 1776'da yayımlanan özgürlük bildirgesinde Locke'un yaşam, özgürlük ve mülkiyet ilkesi yer almaktadır.
- 39:34Locke'un Birey Anlayışı ve Direnme
- Locke'ta bireyin temel varlığı, sahiplendiği şeylerle ilişkisi bağlamında ortaya çıkar ve mülksüzler birey olma hakkı bırakılmaz.
- Locke, devlete direnme hakkını kabul eder ancak burjuva sınıfı için geçerli olan bir direnme anlayışı sunar.
- Fransız İhtilali'nin ilk evreleri özgürlükçü, bireyci ve eşitçi olsa da, son evresi olan Termidor döneminde çıkan yasalar burjuvanın servetini artırmasına yönelik olmuştur.
- 40:30Locke'un Eşitsizlik Anlayışı
- Locke'a göre tarihsel süreç içerisinde doğa durumunda insanın yaşamını idame ettirme ilkesi, eşitsiz bir duruma dönüşmüştür.
- Locke, eşitsizliğin sebebinin insanların buna onay vermesi olduğunu savunur.
- Locke, insanların mülk edinip onları para karşılığı değiş tokuş yapmasını onların onayına bağlar, ancak tarih söz konusu olduğunda zor kullanma, tehdit, kandırma ve hak gaspı soruları gündeme gelir.
- 42:15Para ve Biriktirme
- Locke'da paranın keşfinden önce doğal sınırlılıklar ile denetlenen biriktirme eğilimi para aracılığıyla serbest kalmıştır.
- Burjuvanın biriktirmeye dayalı doğası, bütün bir insanlığın doğası olarak kabul edilmiştir.
- Locke için biriktirmek, insanın rasyonalitesinin bir göstergesidir ve bu durum İngiltere'nin kolonyal faaliyetlerine zemin hazırlamıştır.
- 43:19Sömürgecilik ve Doğal Hukukçular
- İspanyolların Amerika'da gerçekleştirdikleri kıyım, Avrupa'da rahatsızlık yaratmış ve Francesco de Vitoria, "Yerliler ve Savaş Hukuku" kitabını bu sebeple kaleme almıştır.
- Vitoria, seyahat, yerleşme, ticaret yapma ve maden işletme gibi evrensel ilkeler öne sürerek, bu hakları çiğnemeye kalkan Amerikan yerlilerine karşı savaşın meşru olduğunu savunmuştur.
- 17. yüzyılın ünlü doğal hukukçusu Grotius, Hollanda'nın sömürge eylemlerinde karşılaştığı sorunları aklamak üzere teorik hukuksal arka plan hazırlamıştır.
- 45:57Locke'un Toprak Mülkiyeti Teorisi
- Locke'a göre toprak mülkiyeti için bir parçanın doğadan çıkarılması ve çitlenmesi gereklidir, aksi takdirde özel mülkiyete katılmaz.
- Amerika'nın bakire topraklarının ele geçirilmesi için Locke, yerlilerin topraklarını işlemeyip çitlemedikleri gerekçesini kullanmıştır.
- Locke, Amerikan yerlilerini "çocuklar, aptallar, vahşiler ve karacahiller" gibi zihinsel olarak gelişmemiş kişilerle eşleştirmiş ve onların mülkiyet hakkının olmadığını belirtmiştir.
- 50:28Locke'un Siyasal Teorisi
- Locke'a göre devletin en temel işlevi mülkü korumaktır ve kuvvetler ayrılığının ilk sistematik ifadesi onun tarafından yapılmıştır.
- Yasama ve yürütmenin ayrı olması, yasamayı yapanların da yasaya tabi olmaları gerekmesinden kaynaklanır.
- Locke için yasa, doğa yasalarının devlet yasalarına uyarlanmasıdır ve bu yasaları yapacak insanlar toplumun en zekileri olmalıdır.
- 52:43Locke'un Etkisi ve Eleştirisi
- Locke, modern Batılı burjuva sanayi medeniyetinin kurucularından biri olup, siyasal düşünce tarihinin en önemli filozoflarından biridir.
- Toplumsal düzen ve sınıfsal yapı bağlamında eşitsizlikleri gören Locke, yoksul olanların rasyonel olmadıkları için yoksul olduklarını söylemekle yetinmiştir.
- Bireycilik, özgürlük ve eşitlik gibi kavramlar Locke'un felsefesinde günümüzde anlaşılan şekliyle bulunmasa da, ileri kapitalizme ilham vermiş ve sosyalist düşüncenin de jargonuna katkı sağlamıştır.