Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Mustafa Tümertan (Prota Yazılım ürün yöneticisi), Dr. Cüneyt Tüzün (Gebze Teknik Üniversitesi öğretim üyesi) ve Dr. Bahadır Şadan (Mef Üniversitesi öğretim üyesi ve OBS Deprem Çözümleri Genel Müdürü) tarafından sunulan bir webinardır. Konuşmacılar, 30 Ekim'de İzmir'de meydana gelen depremin sismik verilerini, büyüklüğünü ve hasarlarını teknik bir perspektiften analiz etmektedir.
- Webinere, İzmir depreminin sismik özellikleri, tsunami etkileri ve binalardaki hasarlar detaylı şekilde incelenmektedir. Sunum, deprem sonrası gözlemlenen yapısal hasarları, zemin davranışlarını, spektrum analizlerini ve Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği'ndeki değişiklikleri ele almaktadır. Ayrıca, yeni ve eski binalardaki hasarların karşılaştırılması, beton kalitesi, donatı eksikliği ve korozyon gibi hasar nedenleri de analiz edilmektedir.
- Sunumda, Bayraklı, Karşıyaka ve Alsancak bölgelerindeki yıkımlar, kolon-kiriş birleşimlerindeki hasarlar, merdiven bölgelerindeki zararlar ve duvar bağlantı teknikleri gibi konular teknik veriler ve görüntülerle desteklenerek açıklanmaktadır. Video, deprem sonrası bina hasarlarını anlamak ve önleyici önlemler almak isteyenler için faydalı bilgiler içermektedir.
- 00:07Webinerin Tanıtımı
- Mustafa Tümertan, Prota Yazılım'da 2004 yılından beri Prota Structure ürün yöneticisi olarak çalışmaktadır.
- Webinerin konusu Türkiye'nin önemli gerçeklerinden biri olan deprem ve inşaat mühendisleri için yapı tasarımı kısmına odaklanmaktadır.
- 30 Ekim'de Seferihisar'da meydana gelen deprem sonrası analizleri ve konu analizleri hakkında konuşulacaktır.
- 00:52Konukların Tanıtımı
- Dr. Cüneyt Tüzün, Gebze Teknik Üniversitesi'nden ve yapısal deprem mühendisliği alanında müşavirlik hizmeti vermektedir.
- Dr. Bahadır Şadan, MEF Üniversitesi'nden ve OBS Deprem Çözümleri Mühendisliği Genel Müdürüdür.
- Her iki konuk da Deprem İzolasyonu Derneği yönetim kurulu üyesidir ve Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği'nin hazırlanmasında aktif rol oynamışlardır.
- 04:1730 Ekim Seferihisar Depremi Hakkında
- Dr. Bahadır Şadan, 30 Ekim'de meydana gelen Sisam adası açıklarında gerçekleşen depremi inceleyecektir.
- Deprem, 30 Ekim 2020 tarihinde gerçekleşmiş olup, AFAD'a göre moment büyüklüğü 6,60, Kandilli'ye göre 6,90 GS olarak ölçülmüştür.
- Deprem, derinlikte 16,54 kilometrede meydana gelmiş olup, İzmir'e yaklaşık 70 kilometre mesafede gerçekleşmiştir.
- 07:46Deprem Büyüklüğü ve Yer Yalınlığı
- Deprem büyüklüğü birçok ölçekle ölçülmekte olup, güncel olarak kullanılan deprem ölçü moment olarak tabir edilen Mw (moment büyüklüğü) gösterimidir.
- Deprem merkezinde ölçülen en büyük yer yalınlığı 0,25-0,26 g mertebelerindedir.
- İzmir'de yer yalınlığı 0,07 g, körfeze doğru 0,10 g civarında ölçülmüştür.
- 11:11Tsunami Olayı
- Deprem sonrası İzmir-Seferihisar bölgesinde meydana gelen tsunami, Türkiye için kayda geçen ilk etkili tsunami olabilir.
- Bu tsunami nedeniyle can kaybı kayıtlara geçmiştir.
- Deprem nedeniyle hayatını kaybedenler için başsağlığı dilemek ve binaları hasar gören vatandaşlara ve yapı sahiplerine geçmiş olsun denilmiştir.
- 11:56Deprem Sonrası Tsunami Gözlemleri
- Depremden sonra denize doğru, açığa doğru bir akım gözlemlenmiş ve yap limanındaki tekneler açığa doğru sürüklenmiştir.
- İlk videolarda deniz çekildiği, üçüncü videoda ise suyun kıyıya doğru döndüğü görülmüştür.
- İzmir'deki depremler Marmara Denizi'ndeki depremlerden farklıdır; buradaki fay yapısı normal faylanma olarak adlandırılır.
- 13:32Tsunami Mekanizması
- Normal faylanma sırasında, fay deprem anında kırıldığında bloklardan biri aşağı doğru çöküyor ve oluşan boşluğa deniz çekilerek doluyor.
- İlk aşamada deniz çekildikten sonra, daha sonra bir dalgayla su kıyıya doğru vuruyor ve Seferihisar'daki taşma görülmektedir.
- Konuşmacı, bu durumun tsunami olduğunu düşünüyor ve bu durumun İstanbul'da bu kadar yoğun yaşanmayacağını belirtiyor.
- 15:08Tsunami Sonuçları
- Ahmet Cevdet Yalçıner önderliğinde yapılan çalışmada, suların bazı bölgelerde iki metreye yakın, bazı yerlerde ise doksan metreye yakın yükseldiği görülmüştür.
- Seferihisar'da, denizden ikiyüz-ikiyüzelli metre kadar içeriye kadar su girmiş ve binaların duvarları yıkılmıştır.
- Denizde bulunan bir deniz bisikleti ters dönerek bahçeye gelmiş ve binaların giriş kaplarda hasarlar görülmüştür.
- 17:17Yıkımlar ve Hasarlar
- Bayraklı, Karşıyaka ve Alsancak bölgelerinde hasarlı binalar bulunmuştur.
- Bu bölge, çöküntü alanında yapılaşmanın olduğu, Mexico City'ye benzer bir bölgedir.
- Deprem dalgaları bu bölgeye geldiğinde zemin bitmesiyle karşılaşılmıştır.
- 18:49Binalardaki Hasarlar
- Yıkımlar yapı mühendisine çok fazla bilgi sağlamaz, ancak binalardaki hasarlar değerli bilgiler verir.
- Bir bina zemin katı çökmüş ve yandan desteklerle tutulmuş, daha fazla göçün engellenmeye çalışılmıştır.
- Bir başka bina ise tek bir cephesinde tek bir bölge yıkılmış, diğer taraflar sağlam olarak ayakta durmaktadır.
- 21:15Yıkımların Nedenleri
- En büyük neden deprem, yapı ve zemin ilişkisidir.
- Deprem kayıtlarından elde edilen spektrumlar incelenmiş ve kayma dalgası hızı 196 metre bölü saniye olarak tespit edilmiştir.
- Bayraklı bölgesinde iki farklı zemindeki istasyondan alınan kayıtlarda, yaklaşık bir buçuk saniyelerde inanılmaz bir büyüme (10 kat) gözlemlenmiştir.
- 24:18Deprem Mühendisliğinde Yapı Davranış Katsayısı
- İnşaat mühendisleri, 98 yönetmeliğinden itibaren deprem kuvvetlerini yapıda katsayı azaltma yöntemiyle tasarlarlar.
- Gelen deprem kuvvetleri, yapı davranış katsayısıyla yaklaşık 4 ile 8 arasında bir değerle azaltılarak binanın tasarımı yapılır.
- Bu tasarım yöntemine göre binanın deprem anında hasar alacağını, ancak "sünnet" hasarını ve ayakta kalma kapasitesini öngörür.
- 25:24Spektrum Değerlendirmesi ve Deprem Kuvvetleri
- Spektrum değerlerinde 1,5 saniyelik periyotlarda açıklar gözlemlenir ve eski yönetmelik değerlerinden daha yüksek seviyelerde bulunur.
- Elastik spektrumda hesaplanan yükler, binaya gelen elastik deprem kuvvetinin dörde bölünmesiyle, beklenenden daha büyük depremlerin binaları etkilediğini gösterir.
- Yıkılan binaların normal sürekli yapılar olarak düşünülmesi ve yapı davranış katsayısı 4 alınması önerilir.
- 26:48İzmir'deki Çalıştay ve Zemin İlişkisi
- İzmir'de İMAM Yap İstanbul ve İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin düzenlediği çalıştayda, bölgedeki fayların araştırılması kararlaştırıldı.
- Konuşmacı, fayların araştırılmasından ziyade yapı ve zemin ilişkisi ile ilgili bir çalışmanın yapılması gerektiğini vurguluyor.
- Bayraklı ve Karşıyaka bölgelerindeki spektrum değerlerinde farklılıklar gözlemleniyor, bu da zemin sınıflarının tamamen yer değiştirmesi gerektiğini gösteriyor.
- 28:43Kuşadası Depremi ve Spektrum Değerleri
- Kuşadası depremin merkezine yaklaşık 10-15 km mesafede bir noktada, zemin özellikleri iyi olmasına rağmen beklenen spektrum değerleri gözlemleniyor.
- Kısa periyotlarda daha yüksek yer ivmeleri görülmekte ve binaların tek serbestlik derecesi olarak hareket ettiği düşünülüyor.
- 10 katlı bir bina için hesaplanan deplasman değeri yaklaşık 1/700 civarında bulunuyor, bu da 2007-2008 yönetmeliğindeki %2 görüntülemeden daha az bir değer.
- 30:25Yapısal Hasarların Nedenleri
- Gösterilen bina örneğinde, giriş katı çöktüğü, arkadaki bina çöktüğü ve sağdaki bina hasarlı ama ayakta kaldığı görülmektedir.
- Zemin katlarda bölme duvarlarının bulunmaması, "yumuşak kat" veya "zayıf kat" oluşumuna neden olmuştur.
- Yönetmelikte düzensizlik durumlarında 1,15 çarpıcı uygulanır ve o kattaki bölme duvarların %15'i etkili kesme alan hesabında dikkate alınır.
- 32:14Dilatasyon Hasarı ve Yapı Tasarımı
- Gösterilen başka bir bina örneğinde boydan boya bir dilatasyon hasarı mevcuttur.
- Yapı mühendislerinin 40 metreden fazla uzunlukta binada platasyon bırakılması gerektiğine dair yanlış düşünceleri bulunmaktadır.
- Bina altında zayıf kat oluşumu gözlemlenmiş ve kolonlarda kesme çatlakları meydana gelmiştir.
- 33:33Deprem Hasarlarının Nedenleri
- Deprem hasarlarının çoğu gevrek davranıştan kaynaklanmaktadır; bina deprem kuvveti eşik değerine ulaştığında deformasyon kapasitesi olmadığı için yıkılmaktadır.
- Bir bina diğerlerinden farklı olarak yıkılmamış olabilir, çünkü kolonları daha güçlü olabilir veya beton sınıfı daha iyi olabilir.
- Gevrek davranışta olan binalarda ani kırılma ve göçme meydana gelirken, diğer binalarda daha fazla deprem kuvveti olsa yıkım olabilir.
- 35:09Kesme Hasarları ve Önemi
- Direkt diagonal kesme çatlakları kolonlarda oluşur ve bu çatlaklar binaların kontrol edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması için önemlidir.
- Duvarların kiriş ve kolonlardan ayrılmasına bağlı çatlaklar da önemlidir ve bu çatlaklar oluştuğunda binaların kontrol edilmesi gerekir.
- Duvarların sınır bölgelerinde çatlaklar oluşabilir ve bu durum bina hareketinden kaynaklanabilir.
- 36:06İkinci Bina Örneği
- İzmir'de Bayraklı bölgesine yakın bir iş merkezi bloğunda, üç katlı bir binada beklenmedik hasarlar gözlemlenmiştir.
- Kolon-kiriş birleşim bölgesinde etriye sıklaştırması olmaması nedeniyle hasar meydana gelmiştir.
- Konsol girişinin altında basınç çatlağı oluşmuş ve kirişlerin bir yönde hareket etmesi sonucu bu çatlaklar oluşmuştur.
- 38:10Merdiven ve Kolon Hasarları
- Merdiven kapları ve sahanlık bölgelerinde beton kalitesinin kötü olması nedeniyle ağır hasarlar meydana gelmiştir.
- Duvarlarda ve kolonlarda kesme hasarları, birleşim bölgelerinde ağır yapısal hasarlar görülmüştür.
- Merdivenlerde ve merdiven bölgesine bağlı kolonlarda kesme ve birleşim bölgesi hasarları mevcuttur.
- 39:10Yumuşak Kat Sorunu
- Zemin katta yüksek kolonlar nedeniyle yumuşak kat meydana gelmiş ve bu nedenle zemin katta ağır hasarlar oluşmuştur.
- Binada yumuşak kat düzensizliği var ve bu nedenle zemin katta özellikle hasar söz konusu olmuştur.
- Binada korozyon sorunu da mevcuttur; demirler paslanmış, kabuk beton atmış ve ufalanan demirler parmakla kırılabilmektedir.
- 40:40Cami ve Kes Binası Hasarları
- Camide minare külahı riskli durumda olduğu için çıkarılıp yan tarafa konulmuştur, ancak camide herhangi bir hasar bulunmamıştır.
- Kes binasında perde duvarlarında kesme hasarları görülmüştür.
- Kes binasında imalat sorunları nedeniyle kalınlaşma olduğu bölgelerde kesme hasarları oluşmuştur.
- 42:12Donatı ve Beton Kalitesi Sorunları
- Kes binasında etriyelerin ve donatıların çok ince olması, sargı bölgesi yetersizliği nedeniyle hasarlar oluşmuştur.
- Donatılar burkulmuş ve beton kalitesi sorunları nedeniyle beton dağılmıştır.
- Perde sisteminde deprem anında bir doğrultuda hareket ederken, uç bölgelerde yüksek basınç ve çekme kuvvetleri oluşur ve bunun iyi karşılanamaması hasara neden olur.
- 44:06Yeni Binalarda Deprem Hasarı
- Yeni binalarda bile deprem sonrası ağır hasarlar görülmektedir.
- İnşaat mühendisleri genellikle "depreme göre yapılan binalar hasar almayacak" diyerek yanıltıcı bir görüntü yaratmaktadır.
- Bina Yönetmeliği'nde belirtildiği gibi, depremde binaların hasar göreceği ve onarılamayacak düzeyde hasar görebileceği yazmaktadır.
- 45:52Deprem Hasarlarının Özellikleri
- Yeni binada duvarlarda kesme çatlakları oluşmuş, ancak bina etmemiş ve perdeli bir taşıyıcı sisteme sahip olduğu görülmektedir.
- Dış cephe kaplamalarında hasar olmamasına rağmen, iç duvarlarda ağır hasarlar meydana gelmiştir.
- Duvarların üzerine kara sıva yapılmadan altıyla kapatılması, duvarların hasar görmesine neden olmuştur.
- 48:06Duvar Bağlantıları ve Göre Öteleme
- Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018 ile beraber duvarın bağlantı tipine göre göre öteleme sınırları değişmiştir.
- Tipik duvar örüm şekli için göre öteleme sınırı %0,8, özel bağlantılar için ise %1,60'dır.
- Mühendisler genellikle esnek bağlantı için %1,60 göre öteleme sınırını alırken, yerinde uygulamada bu şekilde yapılmadığı için duvarlar hasar görmektedir.
- 50:01Deprem Yalıtımlı Binalar
- İzmir'de iki deprem yalıtımlı bina bulunmaktadır: Turkcell Veri Merkezi ve inşaatı devam eden İzmir Şehir Hastanesi.
- Turkcell Veri Merkezi'nde deprem sırasında belirgin bir hareket görülmemiştir.
- İzmir Bayraklı'daki binada ise deprem sırasında kilitleme sistemlerinde deplasman meydana gelmiştir.
- 52:20Yıkımların ve Hasarların Nedenleri
- Yıkımların ve hasarların en büyük nedeni kötü işçilik, düşük malzeme kalitesi ve sismik tasarım uygun detayların eksikliğidir.
- Yıkılan binalarda uygun detaylar ve enerji sönümlemeye yetecek kaliteli beton bulunmamaktadır.
- Yıkılan binalarda kayda geçmiş herhangi bir güçlendirme yapılmamış, binalar yapısal kusurlarından dolayı yıkılmıştır.