Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Sümeyra Çenet'in yer aldığı ve birkaç kişi arasında geçen sohbet formatında İsveç hakkında detaylı bilgiler sunan bir belgeseldir.
- Video, İsveç'in coğrafi konumu, nüfusu ve sosyal yapısıyla başlayıp, ekonomik koşullar, çalışma ortamları, yaşam tarzı ve toplumsal yapıya kadar geniş bir yelpazede bilgiler sunmaktadır. İsveç'in "dünyanın en mutlu ülkelerinden biri" olduğu iddiası, sosyal güvenlik sistemleri, vergi sistemi, maaş seviyeleri, günlük yaşam tarzı ve kültürel özellikleri detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca İsveç'in mülteci politikaları, 1914 yılından beri tarafsız kalarak savaşlara katılmadığı, anayasal monarşi sistemi, yüksek İngilizce bilgisi, nakitsiz toplum yapısı, dijital ödeme sistemleri, geri dönüşüm AVM sistemi ve "fika" kültüründen bahsedilmektedir. İsveç'in doğal özellikleri, mevsimsel güneş durumları ve bunların psikolojik etkileri de videoda yer almaktadır.
- 00:02İsveç Hakkında Genel Bilgiler
- İsveç, Kuzey Avrupa'da İskandinav Yarımadası'nda yer alan, resmi adıyla İsveç Krallığı olan bir ülke.
- Ülkenin yüzölçümü 450.295 kilometre kare olup, sınır komşuları Norveç ve Finlandiya'dır.
- İsveç, toplam 267.570 adayla dünyanın en fazla adaya sahip ülkesidir ve İstanbul'dan başkent Stockholm'e aktarmasız uçak yolculuğu yaklaşık 3,5 saat sürmektedir.
- 01:29İsveç'in Ekonomik ve Sosyal Özellikleri
- İsveç, yaşam kalitesi en yüksek üç ülke ve dünyanın en mutlu yedi halkına sahip ülkelerden biridir.
- İsveclilerin mutluluğu sokak röportajlarıyla ölçülür ve iş bulamayan, ödeme yapamayan veya hastalanıp yataklara düşenler için devlet yardım eder.
- Aile kurup çocuk sahibi olanlara, çocukları 16 yaşına gelene kadar her ay 1.250 kron (yaklaşık 1.250 Euro) para ödendiği için, bir çocuk 16 yaşına gelene kadar toplam 240.000 Euro ile hayata başlıyor.
- 04:30İsveç'te Eğitim ve Sağlık Sistemi
- İsveç'te sağlık kısmen, eğitim tamamen ücretsizdir ve özel okulların masrafları bile devlet tarafından karşılanmaktadır.
- Kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla sıralamasında İsveç 11. sırada yer alırken, Türkiye'de bu miktar yaklaşık 6,5 kat daha azdır.
- İsveç'te intihar oranları yüksek, nüfusun yaklaşık yarısı yalnız yaşamakta ve 11 milyonluk ülkede bir milyondan fazla kişi antidepresan kullanmakta, yarım milyondan fazla kişi alkol bağımlısı olup, dünyada tecavüzün en fazla olduğu altıncı ülkedir.
- 06:26İsveç'in Demografik Yapısı
- İsveç'in toplam nüfusu 10.380.000 olup, en çok göç alan ülkelerden biridir ve son yıllarda suç oranlarının artmasındaki en büyük neden göçlerdir.
- Nüfusun yaklaşık %80'i İsvecli, %5,20 Finlandiyalı, %1,90 Suriyeli, %1,50 Iraklı, %1,20 Türk ve geri kalan %10,20 ise daha çok Ortadoğu milletlerinden oluşmaktadır.
- İsveç'in nüfusunun %96,80'i Hristiyan, %0,30 diğer dinlere mensup, %31,70 ise hiçbir dine mensup olmayan kişilerden oluşmaktadır.
- 07:58İsveç Halkının Sosyal Davranışları
- İsveç'te 1930'lardan beri "jant" adı verilen bir sosyal davranış biçimine sahip olunmaktadır; bu davranış gösterişten kaçınmak, zenginlikten konuşmamak ve kişisel başarılarla övünmemektir.
- İsveç'te akrabalık ve dedikodu karşıtı bir sistem vardır ve iş görüşmelerinde bile becerilerden ve başarılardan böbürlenmek hoş karşılanmamaktadır.
- İsveç'te işyerinde herkesin bir söz hakkı vardır, patronlar çalışanlarına sadece işi nasıl iyi yapabileceğini anlatmaz, çalışanlar da patronlara tavsiyeler verir ve açık hiyerarşik bir düzene sahip değillerdir.
- 11:16İsviçteki Toplumsal İlişkiler
- Türkiye'de komşularla yakın ilişki kurulurken, İsviçte akraba ilişkileri bazen gerektiğinden fazla yakın olabilir ve dedikodu merkezi olabilir.
- İsviçte yalnızlık hissi daha fazla hissedilir ve nüfusun yaklaşık %26,60'u yalnızdır.
- İsviçte bazı durumlarda insanlar yıllarca fark edilmeden evlerinde ölebilir, örneğin 2015'te ölen bir adam 2019'da fark edilmiştir.
- 13:44İsviçteki Psikolojik Durumlar
- İsviçte en çok görülen psikolojik tanılar depresyon, anksiyete, panik atak ve sosyal fobi olup, her on bir kişiden biri antidepresan kullanmaktadır.
- Çocuk sahibi olmak isteyen birçok kadın sperm banklarına başvurmakta ve bu durum normalleşmiştir.
- İsviçte yaşayan insanlar zamanla kişiliklerinin değiştiğini hissediyor ve sevdiği birinin hatırı için bir şey yapmıyorlar.
- 14:50İsviçteki Toplumsal Davranışlar
- İsviçliler genellikle istemedikleri aktivitelere katılmak istemiyor ve bunu açıkça ifade edebiliyorlar.
- İsviçliler toplumsal bağımlılıktan kaçınıyor ve ailesinden maddi destek alan çok az insan var.
- Yaşlı insanlar huzurevine yerleşiyor ve nadiren ziyaretçi alıyorlar, bu durum bazı insanların mesleği de olabilir.
- 16:31İsviçlilerin Fiziksel ve Sosyal Davranışları
- İsviçliler fiziksel olarak bir metre yakınına yaklaşılmasından rahatsız oluyorlar ve çevresindeki insanlar genellikle yıllardır aynı kalıyor.
- En yakın arkadaşlarına bile kişisel konularını anlatmıyorlar ve birbirlerinin hayatları hakkında soru sormuyorlar.
- Bir İsviçli'nin belgeselde anlattığına göre bir göçmenin İsviçli ile tanışma süresi şanslıysa yedi yıl sürmekte.
- 18:02İsviçteki Günlük Hayat
- İsviç, Avrupa ülkeleri arasında en iyi İngilizce konuşan ülke olup, akıcı olarak İngilizce konuşma oranı %90'ın üzerinde.
- Köylerde yaşayan 70-80 yaşındaki insanlar bile akıcı İngilizce konuşabiliyor ve taksicilerden polislere kadar neredeyse herkes İngilizce konuşabiliyor.
- İsviç, dünyada nakitsiz bir topluma en yakın ülke olup, 24 Mart 2023'te nakit kullanımının tamamen kaldırılacağı açıklandı.
- 20:07İsviçteki Teknolojik Gelişmeler
- İsviçliler "Swi" adlı bir mobil ödeme sistemi kullanıyor ve ülkede her şey dijitale taşınmış durumda.
- Yaklaşık 6.000 insan deri altına enjekte edilen pirinç büyüklüğündeki mikroçipler sayesinde kimlik kartı, kredi kartı, cüzdan ve anahtarı ellerinde taşıyorlar.
- İsviçlilerin %82'si internetten alışveriş yapıyor ve çocuklara ebeveynlerinin izniyle banka kartı verilmekte.
- 22:02İsveç'te Maaş ve Vergi Sistemi
- İsveç'te en düşük maaş yaklaşık 18.000 kron civarında olup, vasat işlerde çalışanlar 20.000 kron kazanmakta.
- Ortalama maaş yaklaşık 45.000 kron olup, çalışanlar parasını düşünmeden yapmak istediği mesleği seçebiliyorlar.
- İsveç'te vergi sistemi oldukça farklı; aylık 19.670 krondan az kazananlar vergiden muaf tutulurken, 300.000 krondan fazla kazananlar çift vergi ödemekte.
- 23:55Meslek Maaşları ve Çalışma Koşulları
- Öğretmenler ortalama 35.000, doktorlar 65.000, polisler 33.000, mühendisler 40-45.000, mimarlar 41.000, avukatlar 50.000, garsonlar 23.000 kron kazanmakta.
- İsveç'te fazla mesai saatleri yok, haftada 40 saat çalışılıyor ve çalışma saati esneklik bulunuyor.
- İş yerlerinde resmi kıyafet zorunluluğu yok, en büyük şirketlerin patronları bile kot pantolon ve kazakla işe gidiyorlar.
- 24:56İsveç'te Yaşam Tarzı
- İsveç'te evde ayakkabı giymek yaygın bir alışkanlık ve insanların günlük hayatlarında genellikle aynı tarz ve renklerde giyindikleri belirtiliyor.
- Devlet yeni iş kuranlara her gün 8 saatlik ödeme yapıyor ve işsiz kalana kadar 300 gün boyunca günlük 265 kron ödeme yapıyor.
- İsveç dünyanın en pahalı 17. ülkesi olmasına rağmen insanların alım gücü yüksek.
- 27:18Alışveriş ve Yaşam Maliyeti
- Bir şişe su ortalama 20 kron, kahve 40-50 kron, bir paket ekmek 30 kron, bir kilo elma 35 kron, bir kilo salatalık 18-19 kron, bir İsveç peyniri ise 100 kron civarında satılıyor.
- İsveç'te alışveriş yaparken sepete alınan ürünlerin barkodları okutulup, marketten çıkarken bir makine yardımıyla ödeme tamamlanıyor.
- Sokaklarda "glass bilen" adı verilen dondurma kamyonları dolaşmakta.
- 29:11Monopoly Parasının Değeri
- Monopoly parası bir virgül altı liraya denk geliyor.
- Monopoly parasının gerçek para değerini hesaplayan adamlar var.
- Monopoly parasının parası olarak değeri yok, sadece oyun içinde değerlidir.
- 31:13İsveç'te Konut Durumu
- İsveç'te ev almak için kiralama sitelerine kayıt olan müşteriler her gün bir puan kazanıyor.
- Şehir merkezinde küçük bir oda kiralamak ortalama otuz beş bin kron, geniş bir oda kiralamak yetmiş dokuz bin kron arasında değişiyor.
- Yaklaşık otuz metrekarelik stüdyo daireler ortalama iki-üç milyon, üç odalı evler on dört milyon kron arasında satılıyor.
- 32:25İsveç'te Vergi ve Sağlık Sistemi
- İsveç 2020 yılında en yüksek gelir vergisinin ödendiği ülke oldu, geliri belirli bir sınırın üzerinde olanlar yüzde elli yedi virgül on dokuz gelir vergisi ödedi.
- İsveç'te herkesin yirmi yaşına kadar ücretsiz sağlık hizmetine erişim hakkı bulunuyor.
- Reçeteli ilaçların tutarı 2350 kronu geçerse geri kalan ilaçlar devlet tarafından ödeniyor.
- 33:37İsveç'te Yaşlılar ve Eğitim
- Yaşlılar için ev yardımı yapılmakta ve sadece bu yaş grubunda insanların oturduğu siteler var.
- İsveç'te tüm eğitim hayatı devlet tarafından finanse ediliyor, yemekler dahil ders kitapları, kalemler, defterler her şey devlet tarafından karşılanıyor.
- Zengin vatandaşların eğitimi ücretsizken, diğer ülke vatandaşlarına eğitim oldukça pahalı, en ucuz üniversitenin dönemi 90 bin kron'dan başlıyor.
- 35:15İsveç'te Eğitim Sistemi
- İsveç'te eğitim çocuk merkezli, tamamen çocuğun ihtiyacına göre şekilleniyor.
- Sınıfa kadar sınav yok ve sekizinci sınıfa kadarsa not karne verilmiyor.
- Zorunlu eğitim liseye kadar sürmekte, beden eğitimi dersleri yüzme, dans, buz pateni, ormanda yürüyüş gibi aktivitelerle geçmekte.
- 35:59İsveç'te Aile ve Çocuk Politikası
- İsveç'te hamilelik ve doğumda tüm sağlık hizmetleri ücretsiz ve devlet ebeveynlere her ay gelir durumlarına göre para yardımı yapıyor.
- Doğum izni 480 gün (neredeyse bir buçuk yıl) olup, ikiz veya daha fazla bebeğin olması durumunda her bebek için ekstra 180 gün ekleniyor.
- İsveç'te evlilik pek yaygın, ortalama evlilik yaşı 34,80 ve aile kurduktan altı yıl sonra evlenme eğilimi var.
- 37:29İsveç'te Çevre Politikası
- İsveç dünyanın en temiz altıncı ülkesi olup, çöplerin yüzde 99'dan fazlası geri dönüştürülüyor.
- İsveç, yüksek teknolojiye sahip sistemleri sayesinde doğaya zarar vermeden çöpleri yakarak ülkenin elektrik ve ısınma ihtiyaçlarının büyük kısmını karşılıyor.
- İsveç, İngiltere ve İtalya gibi birçok ülkeden çöp ithal ediyor ve bu çöpleri geri dönüşüm istasyonlarında yeniden değerlendirmektedir.
- 40:01İsveç'in Doğal Özellikleri
- İsveç'in toprakları ormanlarla kaplı ve her yıl yaklaşık dört yüz milyon fidan dikilmektedir.
- İsveçliler Viking kökenlidir ve İsveç, Finlandiya ve Norveç gibi İskandinav ülkelerinin ana viking krallıklarıdır.
- İsveç'in en büyük dezavantajı kışın güneşin neredeyse hiç doğmaması ve yazın batmamasıdır.
- 41:15İsveç'te Güneş Döngüsü
- En uzun gecelerin yaşandığı Aralık ayında güneş sabah sekiz buçukta doğarken öğlen üçte batır.
- En uzun günlerin yaşandığı Haziran ayında ise güneş gece üç buçukta doğarken akşam onda batır.
- Kışın güneş olsa bile görülemeyebilirken, yazın güneş batsa bile gün tam olarak kararmaz.
- 42:52Kış ve Depresyon
- Kışın halkın genel olarak depresif bir modda olduğu için evlerinin yanı sıra dışarıda da ışıklandırırlar.
- Sabah uyanıp her tarafın kapkaranlık olması ve işe ya da okula gitmek zorunda kalınması büyük bir acıdır.
- Pasif gelir ve iyi sosyal güvenlik sistemi sayesinde insanların yaşamakta olduğu bir ülkeye bakıyorlar.
- 44:53Gece Yarısı Güneşi
- İsveç'te yaşanan en popüler doğa olaylarından biri gece yarısı güneşidir.
- Ülkenin en kuzeyinde güneş yirmidört saat boyunca hiç batmadan gözükür.
- Kasvetli havası tamamen kahve üzerine kurulmuş "fika" adı verilen bir kültürün doğmasına neden olmuştur.
- 45:30Fika Kültürü
- İsvecliler günün belirli saatlerinde kahve içerek yanında geleneksel İsveç tatlıları ve hamur işleri tüketip enerji depolamaktadır.
- İsvecliler bugün kişi başı yıllık sekizvirgülondokuz kilo kahve tüketimi ile dünya sıralamasında altıncı sırada yer almaktadır.
- Fika zamanı işte, okulda, evde nerede olurlarsa olsunlar tüm işlerine bir ara verilir ve genellikle sabah onda ve öğleden sonra üçte yapılmaktadır.
- 46:40İsveç Felsefesi
- İsvecliler her alanda dengeli bir yaşam sürme ve bundan keyif almayı savunmaktadır.
- İsveç kültüründe "lom" adı verilen, mütevazı, ölçülü, anı yaşayan, uyumlu ve her şeyin yerli yerinde olduğu bir hayat biçimi vardır.
- İsveç genel olarak minimalist bir ülke olup, evlerinde de minimalist, basit ama işlevsel bir yaşam sürmektedir.
- 47:42Planlı Yaşam
- İsveç'te her şey planlı yaşanır ve insanlar haftalarını, aylarını takvim üzerinde planlar.
- Evlerde genellikle çamaşır makinesi bulunmaz, ortak çamaşırhaneler var ve bunlar randevu sistemiyle kullanılır.
- İsveç'te spontane gelişen hiçbir etkinlik kabul edilmez ve dakika olmaya çok önem verilir.
- 48:28İsveç'in Sanat Galerisi
- İsveç dünyanın en uzun sanat galerisine sahiptir ve bu galeri Stockholm metro istasyonunda yaklaşık yüz on kilometre uzunluğundadır.
- Metro sisteminin yüz istasyonundan doksanı yüz elli'den fazla sanatçının eserleriyle doludur.
- İsveç'in en büyük sorunlarından biri ülkenin doğasını bozan göçmenlerdir ve göçmen kökenli insanların nüfusu yaklaşık iki buçuk milyon, yani nüfusun dörtte biridir.
- 49:22Göç Dalgası
- İsveç hala birçok alanda lider olmasına rağmen bir cennet değildir.
- 2015 yılında yaşanan göç dalgasında yaklaşık yüz altmış üç bin mülteciyi ülkesine kabul etmiştir.
- Nüfusuna oranla Avrupa'da en fazla mülteci kabul eden ülke olmuştur.
- 49:39İsveç'in Mülteci Politikaları
- İsveç, mülteci olacak kişiler için en rahat ülkelerden biri olarak bilinmektedir.
- Somali, Irak, Suriye ve Afganistan gibi Ortadoğu ülkelerinden çok sayıda mülteci İsveç'e kabul edilmiştir.
- İsveç'teki mültecilerin çoğu yüksek vasıflı olduğu için iş bulamıyor ve devlet tarafından desteklenmektedir.
- 50:26İsveç'teki Mülteci Sorunları
- Mültecilerin ihtiyaçları karşılanırken, toplumun düzenini bozması halkın huzursuzluğunu tetiklemiştir.
- İsveç hükümeti 2015 yılında 18 yaşın altındaki mülteci çocuklarına sınırsız oturma hakkı vermiş, ancak kemik testlerinde 8000'den 6600'ün 18 yaşın üstünde olduğu tespit edilmiştir.
- İsveç'te eskiden daha güvenli ve güzel bir ülke olduğu, otobüs durağına düşürülen cüzdanların ertesi gün aynı yerde bulunabileceği anlatılmaktadır.
- 51:43İsveç'teki Suç Oranları
- İsveç'te birçok hırsızlık yaşanmakta ve 2019 yılında büyüklü küçüklü yaklaşık 100 bombalama eylemi yaşandığı belirtilmektedir.
- İsveç, İskandinav ülkeleri arasında en çok silahlı çatışmanın yaşandığı ülke konumundadır.
- 2020 verilerine göre suç oranı sıralamasında Avrupa Birliği ülkeleri arasında 1, Avrupa ülkeleri arasında 2. sırada iken, 2021 yılında Avrupa Birliği'nde 2., Avrupa'da 4. sıraya geriledi.
- 52:37İsveç'in Demokratik Yapısı
- İsveç, tarafsız ülkeler arasında en eskisidir ve 1814 yılından beri dünyada yaşanan bütün savaşlarda tarafsız kaldı.
- İsveç, anayasal monarşi ile yönetilmekte olup kralın yetkileri tamamen semboliktir ve siyasi gücü yoktur.
- Ülkede kadınlar parlamentonun %46'sını ve hükümet kabinesinin %50'sini oluşturmakta, çeşitli ve insan haklarında Hollanda'dan sonra en ileri tutuma sahip ülkedir.
- 53:31İsveç'teki Eşitlik
- İsveç'te vatandaş olup olmamak, mülteci olup olmamak veya başka bir ülkenin vatandaşı olup olmamak önemli değildir.
- Ülke sınırından giren herkes aynı haklara sahiptir.