Buradasın
İstanbul'un Yedikule ve Samatya Semtlerinin Tarihi ve Kültürel Mirası
youtube.com/watch?v=bHMed8jR-hkYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Nursel Gülenas ve Oya Hoca (sanat tarihçisi) ile birlikte Yedikule ve Samatya semtlerinin tarihi ve kültürel mirasını anlatan bir röportaj formatındadır. Ayrıca Derviş Meral (Yedikulespor başkanı) ve Adnan Çok Yerli gibi yerel kişilerle de röportajlar yapılmaktadır.
- Video, İstanbul'un sur içindeki eski semtlerinden Yedikule ve Samatya'nın tarihini, mimari özelliklerini ve demografik değişimini kronolojik olarak ele almaktadır. Yedikule'nin Altın Kapı, Yedikule Zindanları ve tarihi yapıları ile Samatya'nın Mimar Sinan'ın yaptığı hamamı, Ermeni Patrikhanesi ve bölgedeki kiliseler hakkında detaylı bilgiler sunulmaktadır.
- Videoda ayrıca Yedikule'nin 1950'lerden günümüze kadar yaşadığı demografik değişim, bölgedeki farklı toplulukların (Suriyeli, Kırgız, Özbek, Türkmen, Afrikalı, Arap) yaşadığı ve yemek kültürü hakkında bilgiler verilmektedir. Samatya'nın 1955 olaylarından sonra yaşanan göçler ve günümüzdeki demografik yapısı da anlatılmaktadır.
- 00:01Yedikule Samatya Kitabı Hakkında
- Yedikule Samatya, İstanbul'un sur içindeki eski semtlerinden olup, Bizans'tan Osmanlı'ya, Osmanlı'dan günümüze çok şey değişmiştir.
- Nursel Gülenas ve Oya Hoca, Yedikule Samatya kitabını yazacaklarını belirtmişlerdir.
- Nursel Gülenas, Karay'de doğup büyüdüğü için sur içinde yaşamış biri olarak sur'e büyük ilgi duyduğunu ifade etmiştir.
- 01:53İstanbul'da Gezilecek Yerler
- Roma'da tren garında tuşlara basarak bir gün, iki gün veya üç gün kalacaksanız gezmeniz gereken yerleri gösteren bir sistem bulunmaktadır.
- İstanbul'da bir günde Topkapı Sarayı, Sultanahmet Camii, Yerebatan Sarnıcı, Kapalıçarşı, Süleymaniye Camii ve Külliyesi ziyaret edilebilir.
- İki gün kalacaksanız Kadıköy, Üsküdar, Mihrimah Sultan Camii, Boğaz turu ve Galata Kulesi ziyaret edilebilir.
- 03:44Altın Kapı'nın Tarihi
- Altın Kapı, 1600 yıl geri kadar giden kentimizin en sağlam kalmış ve en değerli yapılarından biridir.
- Roma zafer kapılarına model alınarak yapılmış olan bu yapı, Doğu Roma'nın yükselişini temsil etmektedir.
- Ön cephesinde "Kim ki Altın Kapıyı yapar, Altın Çağı getirir" yazısı bulunmaktadır.
- 05:20Altın Kapı'nın Özellikleri
- Altın Kapı, sadeliğinden güç alan, güçlü kare pilonları Marmara mermerinden plakalarla kaplı bir yapıdır.
- Çağlar boyunca insanların hayal gücünü beslemiş, birçok kentin kuşatması sırasında hedefe konmuş ama ele geçirilememiş bir yapıdır.
- Tek başına bir zafer takı olarak yapılmış, daha sonra İkinci Theodosius dönemindeki güçlü sur duvarına eklenmiştir.
- 07:05Yedikule Hisarı ve Altın Kapı'nın Durumu
- Fatih'in İstanbul'u fethinden sonra 1453-1458 yıllarında yapılan Yedikule Hisarı manzumesine dahil edilmiştir.
- 2013 yılından beri ziyarete kapalı olan Altın Kapı, polis kordonu altında ve restorasyon çalışması başladığı söylenmektedir.
- Altın Kapı, Bizans imparatorlarının şehre zaferle açılan, herkese açılmayan özel bir kapıdır.
- 11:14Altın Kapı'nın Önemi
- Via Egnetia (Romalıların karayolu) burada bitiyor veya burada başlıyor.
- İstanbul Konstantinopolis olarak başkent olduktan sonra 330 tarihinde sıfır taşı, milyon taşı İstanbul'da oluyor ve mesafeler imparatorluğu diğer şehirlerine kadar ölçülüyor.
- Altın Kapı, Latin işgalinden sonra Bizanslıların şehri geri aldıktan sonra ve Haçlı ordusu hareket ettikten sonra da önemli bir kapı olmuştur.
- 12:30Yedikule ve Zindanları
- Altın Kapı'nın hemen yan tarafında Yedikule Kapısı ve Yedikule Zindanları bulunmaktadır.
- Yedikule, Osmanlı'da padişahların boğulduğu, katledildiği ve birçok sadrazamın katledildiği önemli bir yerdir.
- Yedikule, "Türk Bastili" olarak da bilinir ve Fransız İhtilali'nin çıkış noktası Bastil'in İstanbul versiyonu olarak tanımlanır.
- 13:28Yedikule'nin Tarihi ve Önemi
- Yedikule, Bastil olarak bilinen Fransız siyahları tarafından hapishane olarak kullanılmış, ancak daha çok siyasi ve diplomatik zevat için kullanılmış, özellikle Osmanlı'nın savaş açtığı ülkelerin diplomatları burada tutulmuştur.
- Yedikule'deki yazıtlar kulesinde çeşitli grafitiler bulunmaktadır, bu grafitiler o zamanlar kalanların duvara kendi hatıralarına dair notlar olarak düşmüştür.
- Yedikule, Osmanlı'nın Avrupa içlerine doğru ilerlemesinde önemli bir kale olarak kullanılmış, bu ilerleme 1300'lü yıllardan başlayıp 17. yüzyılın başına kadar devam etmiştir.
- 15:35Yedikule'nin Müzeleştirilmesi ve Konserler
- Yedikule, sadece zindan manzumesi olarak değerlendirilmek yerine, Osmanlı askeri tarihi açısından geniş bir yelpazeye sahip bir mekan olarak kullanılabilir.
- Yedikule'de konserler yapılmış, ancak bu konserler kaleye zarar vermiştir; zemin betonla döşenmiş, ağaçlar kesilmiş ve hoparlörlerden yayılan müziğin oluşturduğu rezonans taşlara zarar vermiştir.
- Türkler olarak İstanbul'a en kötü katkımız, tarihe beton ve asfalt eklemek olmuştur.
- 18:02Yedikule'nin Eski Demografik Yapısı
- Yedikule'de 1947 yılında Malatya Arapgir'den gelen Derviş Meral, o dönemde farklı bir demografik yapı olduğunu anlatmıştır.
- Sulu Manastır civarında yoğun bir Ermeni yerleşimi, kıyı bölümünde Rumlar, arkada Türkler bulunmaktaydı.
- Osmanlı döneminde sur kapıları sabah ezanı ile açılıp akşam ezanı ile kapanırdı ve geçişlerde sahada bir karakol binası vardı, her geçen kişi iki buçuk kuruş öderdi.
- 19:41Yedikule'nin Eski Hayatı
- Yedikule kapısından dışarı çıktığımızda bugün bildiğimiz otoyol yoktu, sadece Balıklı Rum Hastanesi ve Su Pırç Hastanesi bulunmaktaydı.
- İnsanlar hayvanlarını dışarıya otlama salarlardı, akşam olduğunda hayvanlar içeri girer ve evlerine dağılırdı.
- Samatya'da bir otomobil vardı, o da hasta olunca milleti hastaneye yetiştirmek için kullanılırdı.
- 21:14Yedikule'nin Değişimi
- Derviş Meral, Yedikule'de gençken etrafında binaların yükseldiğini, Kennedy Caddesi'nin yapıldığını ve şimdi sekiz çer olduğunu anlatmıştır.
- Kennedy Caddesi, 1950'de İstanbul'daki ilk sahil yolu olarak yapılmış ve 1957'de bitmiştir.
- Bu değişimle İstanbul denizden uzaklaşmış, büyük bir hızla değişmiştir.
- 22:47Samatya'nın Tarihi
- Samatya'da Mimar Sinan döneminde yapılmış bir hamam bulunmaktadır, bu hamam hala ayakta durmaktadır.
- Denizciler buraya yanaşan, karaya çıktıktan sonra temiz şehre girmesi için bu hamam yapılmıştır.
- Samatya'da Sulu Manastır, Sup Gebor Kilisesi ve bir cami bulunmaktadır.
- 25:35Samatya'nın Günümüzdeki Durumu
- Samatya'daki evler İstanbul evlerine benzemiyor, daha sonradan yapılmıştır.
- Batı ülkelerinde denizciler döndükleri zaman kendi evlerine çabuk bulmaları için evlerini farklı renklere boyarlarmış, Samatya'da da birçok ev farklı renklerde bulunmaktadır.
- Samatya'da balıkçılar balık satmaktadır ve Samatyalılar yaşlanmaz, 83 yaşında olan bir Samatyalı "insallah yerindedir" diyerek yaşamıştır.
- 27:06İstanbul'un Surları ve Samatya
- İstanbul'un surlarının yapılışı Teodosius dönemi ve 390 yılında bir parçaydı.
- Samatya'da Sinan'ın yaptığı hamamın yapılış amacı vardı ve havası çok temiz, kumu çok güzel.
- Samatya'dan gelen ince kum, kum saatlerinin yapımında kullanılıyor.
- 28:42Samatya'nın Tarihi Hayatı
- İstanbul halkının, özellikle sur içinde yaşayanların Samatya'dan denize girdiği, sandallar kiralanıp mehtap gezilerine çıkıldığı ve Ramazan'da oruç açıldığı anlatılıyor.
- Aydın Boysan'ın aktarımlarından, İstanbul'dan gelen yeni zengin bir adamın balıkçıya lakerda almak istemesi ve balıkçının ona önce küçük bir miktar verip tadını çıkarmasını önermesi hikayesi aktarılıyor.
- Bu hikaye, esnafın müşterisine ezmeden eğiten bir yapısını gösteriyor.
- 30:28İstanbul'daki Azınlık Yapıları
- İstanbul'da Rumlar, Ermeniler ve Müslümanlar bir arada yaşıyor, Ermeniler özellikle Yedikule Caddesi'nin kuzey tarafında, Rumlar ise sahil kesiminde oturuyor.
- Samatya'da beş tane Rum Ortodoks kilisesi halen faaliyette, bunlardan biri yıkıntı Stüd Stüdyos Manastırı.
- İstanbul'un en eski ibadethanelerinden biri olan Sulu Manastır (Surpkework Kilisesi) Patrikhane Kilisesi olarak biliniyor.
- 31:37Ermeni Patrikhanesi ve Kiliseler
- Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u fethettikten sonra 1461 yılında Bursa'dan patriği İstanbul'a davet ediyor ve Samatya'da Ermeni Patrikhanesi kuruluyor.
- Prip Leptos Rum Ortodoks Kilisesi Ermenilere tahsis ediliyor ve ayazma olan bir Ermeni kilisesi olarak devam ediyor.
- 1641'e kadar Ermeni Patrikhanesi orada bulunuyor, sonra Sulu Manastır (Kanlı Kilise) İstanbul'un en büyük Ermeni kiliselerinden biri olarak faaliyet gösteriyor.
- 33:17İstanbul'daki Azınlık Sayıları
- 1955 olaylarından sonra büyük Rum ve Ermeni göçü yaşanıyor, özellikle 1940'lı yıllarda varlık vergisinden sonra büyük bir göç oluyor.
- İstanbul'da Rumların sayısı 2000 civarında, Rum-Ermeni toplam 35 bin civarı, kaçak işçileri sayarsak 50 binin üstüne çıkıyor.
- İstanbul'da 16-17 bin Yahudi, 5 bin Süryani var, ayrıca Anglikan Kilisesi, Kırım Kilisesi gibi farklı azınlıklar da bulunuyor.
- 34:40Günümüzdeki Demografik Değişim
- İstanbul genel anlamda demografik yapıda büyük bir değişiklik var, Samatya hala kozmopolit olmasına rağmen Rumların ve Ermenilerin yerinde Afrikalılar, Suriye göçmenleri, Sovyetler Birliği'nden gelen Gürcüler, Kırgızlar ve Türkmenler yaşıyor.
- 35:12Yedikule'nin Çeşitliliği
- Yedikule'ye yerleşmiş çok çeşitli insan toplulukları bulunuyor ve hala bir mozaik oluşturuyor.
- Farklı lokantalar açılıyor: Suriyeli falafelci, Kırgız, Özbek ve Türkmen yemekleri sunan yerler.
- Cumartesi günleri Samatya'da Marmara Caddesi üzerinde kurulan pazarda çeşitli diller duyuluyor: Afrikalılar, Araplar ve eski Sovyetlerden gelenler.
- 36:25Yedikule'nin Tarihi
- Edmondo de Amichs 1850'lerin sonunda İstanbul'a yaptığı gezide Yedikule'nin surlarının bitiminde, Mermer Kule'nin dalgakıranının üstündeki kayalarda oturmuş ve denizin sesini dinlemiş.
- Yedikule'deki kiliselerden biri olan İmrahor İlyas Bey Camii, 450 yıllarında kurulmuş ve Ortodoks dünyası açısından çok önemli bir scriptoriumu (el yazmalarının çoğaltıldığı bölüm) bulunuyordu.
- Kilise bin yıl boyunca faaliyetini sürdürmüş, bir dönem ikona kırıcılık aktivist rahipleri ve rahibeleri olmuş, sonra camiye dönüştürüldüğünde tekkeler gelmiş ve hat sanatının üstatları öğrenciler yetiştirmiş.
- 38:50Yedikule'nin Toplumsal Yaşamı
- Yedikule'de 1950'lerde doğmuş bir kişi, yetim olarak yaşadığı dönemde komşuların dayanışmasını anlatıyor.
- O dönemde Rum ve Ermeni azınlık olduğu için bayramlar arasında tatlılar paylaşılıyordu.
- Yedikule'de barış içinde bir yaşayış hikayesi vardı ve bu kitap bu hikayeyi ortaya koymak için yazılmış.
- 40:36Yedikule'nin Değişimi
- Yedikule'de değişimin getirdiği sorunlar var: yeni insanlar adapte olmaya çalışıyor, deniz uzaklaşmış ve eskiden denizi gören evler artık deniz görmüyor.
- İmrahor Caddesi (şimdi Abdurrahman Nafiz Gürman Caddesi olarak adlandırılıyor) Bizans'tan beri kullanılan bir aks ve Osmanlı dönemindeki tören yolu.
- Yedikule'de ve Samatya'da oturup buranın geçmişte ne anlama geldiğini bilmeyen insanlar var, bu da kitabın yazma amaçlarından biri.
- 43:03Yedikule'nin Tarihi Önemi
- Yedikule'de Orient Express'in geçtiği ve İstanbul Anadolu yakasında açılan ilk tren istasyonu olduğu hayal edilmeli.
- Tren hattı bir yıl sonra Sirkeci'ye kadar uzatılmış, çünkü sarayın bahçesinden geçmesi veya yüksek rütbeli kişilerin yalısını yıkması gerekiyordu.
- 2013'ten beri tren yolu kapalı olsa da, yeniden tren geçmesi için hayal etmek bir adım olarak düşünülüyor.
- 44:51Program Duyurusu
- İzmir Kitap Fuarı'nda Tekin Yayınevi Stadı'nda Salon 2'de Merdan Yanardağ'ın kitapları yer alacak ve kitaplarını imzalayacak.
- Yarın sabah programda ilk konuk İstanbul Büyükşehir ve Pendik Belediye Meclisi Üyesi Tarık Balyalı olacak.
- İkinci bölümde Hüsnü ile çevredeki olaylar, Patriotlar ve S-400'ler konuları ele alınacak.