Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Risk Yönetimi Yönetim Sistemleri Uzmanlık Grubu tarafından düzenlenen bir webinar formatındadır. Sunucu Ahmet Yazıcı ve konuşmacı Oğuz Hakan Aksu (Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği mezunu, ISO alanlarında danışman, baş denetçi ve eğitmen) tarafından sunulmaktadır.
- Webinar, ISO 50001 enerji verimliliği yönetim sistemi standartını kapsamlı şekilde ele almaktadır. Türkiye'nin enerji tüketimi durumu, ISO 50001'in tarihsel gelişimi, standartın 2018 versiyonu, kapsam, liderlik, risk ve fırsat, hedefler, enerji kullanımı analizi, performans göstergeleri, veri toplama, operasyon kontrolü ve sürekli iyileştirme süreçleri gibi konular detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Konuşmacı, ISO 50001'in sadece teknik bir sistem olmadığını, tüm kuruluşun katılımı gerektiren stratejik bir yapı olduğunu vurgulamaktadır. Ayrıca, enerji verimliliği yönetim sisteminin pratik avantajları, tasarruflar ve 2023 yılına kadar %15 enerji tasarruf hedefi gibi önemli bilgiler paylaşmaktadır. Webinar, katılımcı sorularına yanıt verilerek ve toplumsal değişim için enerji yönetimi kültürünün önemi vurgulanarak sona ermektedir.
- ISO 50001 Enerji Verimliliği Yönetim Sistemi Webinarı
- Ahmet Yazıcı, Yönetim Sistemleri Uzmanlık Grubu üyesi olarak, ISO 50001 Enerji Verimliliği Yönetim Sistemi konulu webinarı sunuyor.
- Webinar, Risk Yönetimi Yönetim Sistemleri Uzmanlık Grubu tarafından düzenleniyor ve konuşmacı Oğuz Hakan Aksu.
- Risk Yönetimi Yönetim Sistemleri Derneği 2006 yılında kurulmuş, 2020 yılında dernekleşmiş ve uzmanlık grupları ile bölge grupları mevcut.
- 01:23Konuşmacı Hakkında Bilgiler
- Oğuz Hakan Aksu 1995 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünden mezun olmuş.
- Döküm, PVC sistemleri, jeneratör, kablo sektöründe görev yapmış ve 2003 yılında kendi şirketini kurmuş.
- Halen ISO 9001, 14001, 45001, 50001 alanlarında danışman, baş denetçi, eğitmen ve Türkiye Odalar Borsalar Birliği akreditasyon danışmanı olarak görev yapıyor.
- 02:05Enerji Verimliliği Önemi
- Enerji verimliliği konusu 10-15-20 yıllık bir mazide bulunuyor ve özellikle karbon salınımının azaltılması için önem kazanıyor.
- 200 ülke Paris İklim Anlaşması'nı imzalayıp karbon emisyonunun azaltılmasıyla ilgili ciddi hedefler belirledi.
- Türkiye, yenilenebilir enerjide yüksek potansiyel olsa da, elektrik üretiminin %45'ini yenilenebilir enerjiden, %55'ini ise kömür ve doğalgaz gibi fosil yakıtlardan sağlıyor.
- 03:06Türkiye'nin Enerji Durumu
- Türkiye'nin enerji ithalatı yaklaşık 200-220 milyar dolar civarında olup, bunun %25'i enerji ithalatı oluşturuyor.
- Türkiye'nin en büyük cari açığının nedeni enerji ithalatı olarak belirtiliyor.
- Gereksiz yanan her ışık ve harcadığımız enerjinin %55'i fosil yakıtlardan sağlanıyor ve %50'i cari açık olarak geri dönüyor.
- 05:57Enerji Verimliliği Kavramı
- Enerji verimliliği, üretim miktarını ve kaliteyi düşürmeden ekonomik kalkınma ve sosyal refahı engellemeden enerji tüketimini en aza indirgenmesidir.
- Enerji tasarrufu ise kalitede ve üretim miktarı gibi parametreler gözetilmeden enerji tüketiminin azaltılmasıdır.
- Dünyada ülkelerin enerji verimliliğini ölçerken kullanılan en geçerli yöntemlerden biri enerji yoğunluklarını hesaplamaktır.
- 07:06Türkiye'nin Enerji Verimliliği Performansı
- Türkiye'nin enerji performansını ölçen bir yöntem, bin Amerikan doları gayri safi milli hasıla üretmek için gereken enerjinin ton petrol cinsinden hesaplanmasıdır.
- Türkiye, diğer ülkelerin ortalamasının üstünde enerji tüketiyor ve bu da pahalıya yaşamak anlamına geliyor.
- Ülke olarak dolarlık milli hasıla üretmek için yaklaşık 300 litre doğal petrol eşleri enerji tüketiyoruz.
- 08:21ISO 50001'in Tarihsel Gelişimi
- ISO 50001'in hikayesi 1987 yılına kadar dayanmıyor, 2007 yılında BM'nin teşvikiyle başlamış.
- 2011'de standart haline gelmiş ve 2018 yılında kapsamlı bir revizyon yapılarak ISO 50001:2018 olarak yürürlüğe girmiş.
- 2021 sonunda tüm 2011 belgeleri son bulmuş olacak ve şu anda mevcut olan ISO 50001:2018 kullanılıyor.
- 09:22ISO 50001'in Faydaları ve Yasal Gereklilikler
- Türkiye'de 2023'e kadar 1000 m² üzeri işletmelerde, sanayi tarafında ve bina komplekslerinde 20.000 m² üzeri, kamuda da 550.000 m² üzeri binalarda ISO 50001 enerji yöneticisi bulundurma şartı getirilmiş.
- Enerji yöneticisi bulunduranlar da ISO 50001 almak zorunda.
- Verimlilik artırıcı projelerde kuruluşlar, 5 milyonluk projede %30 hibe desteği alabiliyor ve toplam 25 milyon TL'lik projelerde %30'una kadar destek alabiliyor.
- 10:52Enerji Yönetim Sistemi Teşvikleri
- Son 5 yılda referans yoğunluğuna göre anlaşma yapıldıktan sonra son 3 yılda enerji yoğunluğu ortalama %10 azaltan kuruluşlara destek sağlanıyor.
- Gönüllü açma desteğinde, anlaşma yapıldığı yıla ait enerji giderinin 1 milyon TL'yi geçmemesi kaydıyla %20'si destek mahiyetinde karşılanıyor.
- Organize sanayi bölgelerinde verimli motorlarla değişim teşvikleri de ISO 50001'in ön plana çıkmasını sağlıyor.
- 12:43Enerji Yönetim Sistemi ve Yasal Gerekçeler
- Türkiye'de gönüllülük esasına dayanan yönetim sistemlerinin bakanlığın yönetmelikle zorunlu hale getirilmesi konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.
- Türkiye'de iş yapış şekli ve gelenekler genellikle son dakikaya bırakma eğilimine sahiptir, KVKK ve 6331 sayılı ISG Kanunu gibi yasal konularda uyum sağlama konusunda zorlanma yaşanmaktadır.
- Enerji yönetim sistemi kurulması, Avrupa Birliği ile uyum ve sera gazı ile ilgili taahhütlerden dolayı kuruluşları teşvik etmektedir.
- 15:51Enerji Yönetim Sistemi Hakkında Mevzuat
- Enerji yöneticisi bulunduran kuruluşlar 2023 sonuna kadar enerji yönetim sistemini kurarak belgelendirmek zorundadır.
- Enerji yönetim sisteminin güncel tutulması kuruluşların sorumluluğundadır ve denetim yönetmeliği kapsamında dökümantasyonun güncel olup olmadığı sorulmaktadır.
- 10.000'e yakın firma bu sistemle ilgili denetim görebilir, ancak hangi firma ne zaman denetlenecek belirsizdir.
- 17:15ISO 50001 Standardının Özellikleri
- ISO 50001 standardı 2018 versiyonu ile yüksek seviye yapıya bürünmüş, ISO 45001 ile ortak metinler ve stratejik eğilim içermektedir.
- ISO 50001 standardı teknik bir yapıya bürünmüş, kuruluşlara enerji performansını belirlemesi ve referans çizgilerini hesaplaması yönünde yönlendiriyor.
- ISO 50001'i destekleyen 50002 standardı enerji denetimleri gerekli uygulama kılavuzudur ve 50015 standardı performansın ölçülmesi ve doğrulanması konusunda rehberlik sağlar.
- 20:28ISO 50001 Standardının Maddeleri
- 4. madde "Bağlam" olarak kurulmuş olup, kuruluşların strateji geliştirme ve enerji vizyonu oluşturmak için iç ve dış meseleleri anlamalarını gerektirir.
- Kuruluşlar uzun vadede varoluşlarını etkileyen enerji performansındaki iyileştirme yeteneklerini belirlemeli ve pandemi koşulları, enerji kalitesi, ekonomi gibi dış faktörleri dikkate almaları gerekir.
- ISO 50001 standardında uzun vadeli risklerin belirlenmesi ve yönetim sisteminde dikkate alınması önemli bir konudur, tetkik sırasında kuruluşlardan üst yönetimden başlayarak bu konularla ilgili planlarının gözden geçirilmesi beklenir.
- 23:19Yönetim Sisteminde Paydaşlar ve Enerji Kaynakları
- Yönetim sisteminde paydaşların (hem iç hem dış) gerçek beklentilerini algılamak önemlidir, bu sadece tablolarla değil, katılımcı anketleri ve pazar araştırmaları yoluyla da gerçekleştirilebilir.
- Hiçbir enerji kaynağı kapsam dışı bırakılmamalıdır; elektrik, doğalgaz, jeneratör ve forkliftlerde kullanılan LPG gibi tüm enerji kaynakları dökümantasyon edilmelidir.
- Kuruluşların kapsamı belirlerken, fabrika ve merkez gibi farklı illerdeki birimlerin uygulama durumları da standart gereği belirtilmelidir.
- 25:35Liderlik ve Enerji Takımı
- Yeni versiyonda "yönetim" yerine "liderlik" iten güç olarak belirlenmiş, üst yönetimin kaynak ayırma ve destekleme sorumluluğu vardır.
- Liderlik, politika oluşturma, hedef belirleme ve enerji takımına atama gibi görevleri üstlenir.
- Enerji takımının sadece teknik değil, satın alma, proje yönetimi, bakım, üretim ve insan kaynakları gibi farklı alanlardan oluşan çok yönlü bir yapıda olması gerekir.
- 27:23Enerji Yönetim Politikası
- Enerji yönetim politikasında enerji performansı ve sistem taahhüdü, verimli tedarik ve tasarımlarda enerji verimliliği vurgulanmalıdır.
- Politikada yasal mevzuatın taahhüdü ve ilerideki hedeflerin çerçevesi oluşturulmalıdır.
- Enerji politikasının kuruluşun gerçek amacına uygun olması önemlidir, örneğin yenilenebilir enerji taahhüdü varsa kuruluşun bu alanda faaliyet göstermesi gerekir.
- 28:28Risk ve Fırsat Yönetimi
- Yüksek seviye yapı içerisinde risk ve fırsatların tespit edilmesi, olasılık ve şiddet belirlenmesi, aksiyonların belirlenmesi ve izlenmesi gerekmektedir.
- Risk ve fırsatların enerji ile ilgili risk değerlendirme ile aynı sonuçları içermeyecektir, enerji maliyetlerinin artması gibi farklı sonuçlar içerebilir.
- Riskler belirlerken süreçlerden gelen riskleri atlamamak ve belirsizlik olan noktaları değerlendirmek önemlidir.
- 30:52Hedefler ve Eylem Planları
- Standart uzun vadeli hedefler istemektedir, örneğin 2023 sonuna kadar enerji performansını %10 iyileştirmek gibi.
- Hedeflerin tutarlı, ölçülebilir ve önemli enerji kullanım noktalarıyla ilintili olması gerekir.
- Eylem planlarında ne zaman yapılacak, hangi kaynak gerekecek, kim sorumlu olacak ve nasıl doğrulanacak gibi detaylar belirtilmelidir.
- 33:21Enerji Kullanım Analizi
- Kuruluşların geçmiş yıllara yönelik enerji kullanımı ve tüketimini analiz etmesi gerekmektedir.
- Tüm enerji çeşitlerini tanımlamak ve oranlarını belirlemek önemlidir (elektrik, doğalgaz, kömür, motor yakıtları).
- Önemli enerji kullanımlarını belirlemek için toplam enerji kullanımı içerisinde hangi bölümlerin daha çok enerji kullandığı oranlamaları yapılmalıdır.
- 35:42Önemli Enerji Kullanım Noktası Tanımlama
- ÖK (Önemli Enerji Kullanım) noktası tanımlamak için tüm enerji kaynaklarını belirlemek ve her bir enerji kaynağının içindeki tüketim oranlarını hesaplamak gerekiyor.
- ÖK noktası olarak kabul edilen alanlar, toplam tüketimdeki belirli oranların (örneğin %41) içindeki enerji kaynaklarının toplamı olarak hesaplanıyor.
- ÖK noktası olarak tanımlanan alanlar için denetim gün sayısı artıyor ve bu alanlar için dökümantasyon yapılması gerekiyor.
- 37:08ÖK Belirleme Kriterleri
- ÖK belirleme için iki kural var: çok tüketim olması ve iyileştirme fırsatının olması.
- Bazı kuruluşlar elektriği için %5 üzerindeki tüketimleri ÖK olarak gösterebiliyor.
- Denetimlerde ÖK bölümlerinin hedefleri ve iyileştirme planları üzerine odaklanılıyor.
- 38:44Enerji Performans Göstergesi (ENPG)
- ENPG, her kuruluşun ÖK bazında veya genel bazda belirlemesi zorunlu olan bir göstergedir.
- Geleneksel ENPG (SET), toplam enerji miktarının üretilen ürün miktarına oranıdır (kWh/ton, kWh/m³/ton gibi).
- İstatistiksel yöntemde enerji yoğunluk indeksi veya regülasyon sonucunda çıkan beklenen-real tüketim oranı da ENPG olarak kullanılabilir.
- 40:31Pandemi Dönemi Enerji Performansı
- Pandemi döneminde enerji performansı değerlendirmesi yaparken değişkenlerin dikkate alınması önemlidir.
- Üretim, duruş oranı, deneme zamanları, boşta kalan zaman gibi faktörler ENPG belirlemede dikkate alınmalıdır.
- İstatistik yöntem olan enerji tüketim farkı yoğunluk indeksi veya kümülatif toplam enerji tüketimi farkı gibi ENPG alternatifleri kullanılabilir.
- 41:42Pandemi Dönemi ENPG Uygulaması
- Pandemi döneminde tüm kurumlarda enerji tüketimi azaldığı için ENPG hedeflerinin gözden geçirilmesi gerekiyor.
- Sert değerler (SET) üzerinden gidildiğinde pandemi gibi etkenler nedeniyle yanlış sonuçlar çıkabilir.
- Regresyon yöntemi gibi istatistik yöntemleri kullanılarak değişkenler dikkate alınarak daha doğru ENPG değerleri elde edilebilir.
- 45:04ENPG Normalleştirme Yöntemleri
- ENPG değeri ile enerji referans çizgisinin normalleştirilmesi için korelasyon ve regresyon analizleri kullanılması tavsiye ediliyor.
- Korelasyon ve regresyon analizleri, iki veya çok değişken arasındaki ilişkiyi çözmek için kullanılır.
- Excel, YouTube eğitim videoları, SPSS ve Mini Tab gibi istatistik programları yeni başlayanlar için ENPG hesaplamalarını kolaylaştıracaktır.
- 47:51Enerji Verimliliği İçin Öneriler
- Enerji verimliliği çalışmalarında tüm şirketi değil, önemli kullanım noktaları bazında çalışmak önerilir.
- Excel'de nasıl yapıldığı ile ilgili videolar kullanılabileceği gibi, yönetim derneği tarafından kullanıcılar için eğitimler sunulabilir.
- Normalleşme konusunda üst yönetimin kararıyla vazgeçilemez, ancak en çok sıkıntı çekildiği madde 65, 6446 ve 3'tür.
- 49:10Korelasyon ve Regresyon Analizi
- Korelasyon ve regresyona bakarak tüketim üzerindeki değişkenlerin ilişkisi belirlenmelidir.
- Set değerleri artık yanıltıcı olabilir, bu nedenle istatistiksel yöntemle karşılaştırma yapılmalıdır.
- Referans çizgisini değiştiren statik faktörler de dikkate alınmalıdır.
- 50:03Enerji Verilerinin Toplanması
- Enerji verilerinin toplanması için bir plan yapılması standart tarafından istenmektedir.
- Anasay elektrik faturası, sayaçlar ve anizörlerin kimin topladığı, kimin analiz edeceği belirlenmelidir.
- Mevzuat gereği anasayaşların kalibrasyonları on yılda bir yapılmalıdır.
- 50:41Eğitim ve Farkındalık
- Enerji verimliliği konusunda eğitim ve farkındalık oluşturulması önemlidir.
- Çalışanların bir öneri verme, görüş bildirme sisteminin olması standart tarafından beklenmektedir.
- Manustyon ve diğer yönetim sistemleri ile uyumlu dokümanların hazırlanması için sistematik bir yaklaşım gereklidir.
- 51:34Operasyon Kontrol
- Önemli enerji kullanım noktalarındaki operasyon kontrolü için çalışma kriterleri belirlenmelidir.
- Bakım yönetimi kapsamında sahadaki planlı değişiklikler ve dışarıya yaptırılan öğeler kontrol edilmelidir.
- Yeni tesislerde enerji performansını etkileyen değişiklikler için kanıt (şartname) hazırlanmalıdır.
- 53:16Tasarım ve Satın Alma
- Tasarım aşamasında enerji verimliliği kavramı kaliteden taviz vermemek üzerine kurulmalıdır.
- Satın alma süreçlerinde tedarikçilerin enerji performansı kriterleri dikkate alınmalıdır.
- Enerji satın alma konusunda OSB'lerden veya dağıtım şirketleriyle yapılan sözleşmelere bakılarak kazançlar ve fırsatlar değerlendirilmelidir.
- 54:40Enerji Tedariki Örneği
- Bir şirket iki-üç haftalık bir araştırmadan sonra sabit fiyattan PDF artı YEKDEK tarifesi ve yüzde karlılık modeline geçmiştir.
- Dört lokasyonda yıllık ortalama üç buçuk-dört milyon kilovatlık tüketim olan bir şirkette, iki sözleşme ile yıllık bir buçuk milyon avantaj sağlanmıştır.
- Bazı saatlerde veya bayramlarda elektrik maliyetinin düşmesi gibi fırsatların bilinmesi önemlidir.
- 57:35Yönetim Süreci ve Yasal Şartlar
- Bintepe'deki işletmelerin enerji yöneticisi bulundurması ve dört yılda bir enerji etüdü yapması mevzuat gerekliliğidir.
- Binalarda enerji performans yönetmeliğine uygun bir EKB'nin olması gerektiği gibi, mevzuatın uygunluk çerçevesinde değerlendirilmesi önemlidir.
- İç denetim sistemi için bir iç denetim planı ve tetkikçilerin varlığı standart tarafından beklenmektedir.
- 59:50Yönetim Gözden Geçirme
- Yönetim gözden geçirme toplantılarında tetkik sonuçları, düzeltici faaliyetler, risk ve fırsatlar gibi konular ele alınır.
- Yönetim gözden geçirme toplantısı periyod denetimde yılda bir kez minimum yapılması beklenmektedir.
- 1:00:17Enerji Uygunsuzlukları ve Düzeltici Faaliyetler
- Enerji ile ilgili uygunsuzluklar genellikle hava kaçağı gibi arızalı durumları içerir ve iş emriyle halledilir.
- Enerji ile ilgili riayetsizlik durumları belirlenmemiş olup, tüketime sebep olan durumlar uygunsuzluk olarak değerlendirilmemektedir.
- Düzeltici faaliyetlerin hangi durumlarda açıldığını belirlemek önemlidir; her şeyin düzeltici faaliyet olduğu değildir.
- 1:01:26Enerji Performansı ve Etütler
- Standartta majör bir maddesi olan 10.20 maddesinde, enerji performansını iyileştirdiğini kanıtlamak şarttır.
- Yönetim sistemlerinde referans çizgisine göre önceki enerji performansını iyileştirme ispatı gereklidir.
- Etüt raporlarında belirlenen hedefler ve eylem planlarına dikkat edilmelidir.
- 1:03:22Enerji Eylem Planları ve Sürdürülebilirlik
- ISO 50001 standartı çevre yönetim sistemini destekleyerek hedef belirlemede daha akıllıca olmayı sağlar.
- ISO 5001 ile birlikte 2021'de 2022'nin enerji tüketimini tahmin etme imkanı sunulur.
- Bu standart, kuruluşları daha iyi yere götürmek ve sürdürülebilirlik planlarında maliyetleri düşürmek için ölçülebilir, tutarlı ve destekleyici bir standarttır.
- 1:05:29Kamu Politikaları ve Enerji Verimliliği
- Kamu tarafında destekleyici kamusal eylem enerji eylem planı devrede olup, 2023 sonuna kadar %15 enerji tasarruf hedefi belirlenmiştir.
- Tasarruf yerine verimlilik kavramının kullanılması gerektiği vurgulanmaktadır.
- %15 hedefine ulaşmak için etütlerin yapılması, verimlilik artırıcı projelerin gerçekleştirilmesi, atık ısından yararlanma ve trijenerasyon gibi uygulamalar gereklidir.
- 1:06:33Enerji Performans Sözleşmeleri ve Kamuoyu Farkındalığı
- Kamudaki kurumların bürokratik süreci enerji performans sözleşmelerini zorlaştırıyor.
- Bursa'da ilk enerji performans sözleşmesi kapsamında bir teknik okulun konuları var ve izleme komitesi revizyonları yapıyor.
- Toplumsal bilinç farkındalığının artması, enerji tasarrufunda büyük başarı elde etmek için önemlidir.
- 1:07:41Sistem İçerisindeki Çalışanların Katılımı
- Başarılı şirketlerde üst yönetici toplantı denetimleri, enerji günü düzenlemeleri ve ödüllü öneri sistemleri uygulanmaktadır.
- Enerji yöneticisi eğitimi, personel eğitimleri ve teknik enerji denetimleri yapılmaktadır.
- ISO 5001 standardında enerjiyi ayrı tutmamak, tüm çalışanlara farkındalık oluşturmak önemlidir.
- 1:10:26Uzun Vadeli Hedefler
- ISO standardında uzun vadeli hedefler için zaman dilimi belirtilmemiştir, ancak ölçülebilir olması gerekmektedir.
- Stratejik planlar genellikle 2-3 yıllık olmakta, Türkiye'de ise 2 yıllık önerilmektedir.
- Uzun vadeli hedeflerle yıllık hedefler arasında uçurum olmamalı, hedefe doğru bir gidişat olması önemlidir.
- 1:14:14Bilgi Paylaşımı ve Toplumsal Değişim
- Derneğin kuruluş amacı bilgi paylaşmak ve değer ortaya koymaktır.
- Küresel ısınma ve karbon salınımının azaltılması için toplumsal bir değişim gerekmektedir.
- Türkiye'de enerji yönetimi konusunda bir kültür olmadığı için bu konuda çalışmalar yapılması gerekmektedir.