Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, İsmet İnönü'nün hayatını ve Milli Mücadele'deki rolünü anlatan biyografik bir belgeseldir. Videoda İsmet İnönü, Mustafa Kemal Paşa, Lord Curzon ve diğer önemli tarihi karakterler yer almaktadır.
- Video, İnönü'nün 89 yıllık ömrünü kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde gençlik yılları, Yemen görevi ve Dünya Savaşı deneyimleri anlatılırken, ikinci bölümde Milli Mücadele'deki rolü, Genelkurmay Başkanlığı ve Yunan işgaline karşı verilen mücadeleler detaylandırılmaktadır. Son bölümde ise Lozan Konferansı'ndaki mücadelesi ve Lozan Antlaşması'nın imzalanması süreci aktarılmaktadır.
- Videoda ayrıca İnönü'nün kişisel hayatındaki zorluklar, özellikle bir buçuk yaşındaki oğlu İzzet'in ölümü gibi acı anlar da yer almaktadır. Birinci ve İkinci İnönü Savaşları, Sakarya Savaşı, İzmir'in kurtarılması ve Mudanya Mütarekesi gibi önemli tarihsel olaylar da belgeselde detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- 00:03İsmet İnönü'nün Hayatı
- İsmet İnönü, her devre yeni bir hayat başında gibi başlar, muzaffer bir kumandan, diplomat, devlet adamı ve ideal bir eş olarak tanımlanır.
- Hayranları kadar düşmanları dolmuş, kimse onu görmezden gelememiş, seksendokuz yıllık ömrüne ülkenin bütün tarihini sığdırmıştır.
- Anıtkabir'e son ziyaretinde şapkasını veda eder gibi salladıktan bir buçuk ay sonra, bir tabut içinde yeniden geldi.
- 03:01Harbiye'de Eğitimi
- 1911 yılında 26 yaşındaki İsmet Bey, Hamidiye kruvazörüyle Yemen'e ilk stajına giderken, en yakın arkadaşı Kazım'ın mektubunu okuyordu.
- Harbiye'de Mustafa Kemal, Enver, Fethi, Ali, Fuat ve Kazım gibi Türkiye'nin geleceğine damgasını vuracak bir kadro ile aynı dönemde eğitim görmüştü.
- Bu subaylar kendilerini sadece asker değil, imparatorluğu kurtaracak misyonerler olarak görüyordu ve mezun olduktan sonra tayin oldukları yerlere vatanı kurtarmak için savaşmaya gidiyorlardı.
- 04:12Yemen'deki Deneyimleri
- Yemen'de görevi, İngilizlerin kışkırttığı kabile şeyhlerinin önderliğindeki isyanı bastırmaktı, ancak üç yıl sürecek bu görev boyunca sadece savaşın dehşetini değil, saltanatın çöküşünü de gördü.
- Yemen'de 1912'de tek satırlık bir telgraf haberi ile binbaşı olduğunu öğrendi, gündüzleri asilerle savaşıyor, geceleri bridge ve satranç oynayarak vakit geçiriyordu.
- Ordu karargahında bulduğu gramofonun klasik müzik plaklarını dinlerken, zamanla bu tuhaf müzik onları etkilemeye başladı ve İnonu sadece kıta stajını değil, batı müziği eğitimini de Yemen çöllerinde tamamladı.
- 05:48Avrupa Gezisi
- Binbaşı İsmet, bir yıl sonra Yemen'de gramofondan dinlediği parçaları o müziğin anavatanında dinleme şansı buldu, 1914 yazında arkadaşı Kazım'la birlikte Avrupa'ya gitti.
- Aslında Yemen'den getirdiği ateşli hastalıklar ve kulak ağırlaşmasının tedavisi için gönderilmişti Avrupa'ya, doktor "kulaklarınız ömrünüzün sonuna kadar sizi götürecektir" demişti.
- Bir buçuk ay boyunca Viyana, Münih, Berlin, Paris ve İsviçre'yi gezdiler, Avrupa'da Batının ne olduğunu gördüler ve kadının toplum hayatında nasıl yer aldığını hayretle gözlediler.
- 07:25Evliliği
- 1915 yılında miralay olan İsmet, 32 yaşına gelmişti ve annesi Cevriye Hanım onun evlenmesini istiyordu.
- Rumelili komşularının tek kızı olan 19 yaşındaki Mevhibe'yi gözüne kestirmişti, İsmet bir şart koştu: gelin adayını bir kez olsun görmek istiyordu.
- Mevhibe'nin buyur edildi, kapının tam karşısındaki koltuğa oturtuldu, İsmet gözünü kapının anahtar deliğine dayadı ve müstakbel karısını ilk kez o gün gördü.
- 08:03Evlilik Hayatı
- Evlendiler, nikah gecesi Mira'la İsmet ürkek bakışlarla karşısında oturan narin karısına "Hanımcığım" dedi ve "ömrüm boyunca sizi seveceğim" sözünü verdikten sonra bu sözünün boş bir vaat olmadığını kanıtlayacaktı.
- Hanımefendiye Paşası tam 57 yıl adeta yeni evli bir gelinle damat gibi çıktılar kamuoyunun önüne.
- Evlendikten 21 gün sonra cepheye hareket eden İsmet, giderken eşine bir sürpriz olarak eve bir piyano aldı, yeni evlilerin ayrılığı tam 14 ay sürecek ve bu süre içinde Mevhibe Hanım kocasının özlemini piyano tuşlarında ve mektup satırlarında giderecekti.
- 10:56Dünya Savaşı'nda
- Miralay İsmet, Dünya Savaşı'nda iki cephede savaştı: önce doğuda Kafkas cephesinde Ruslarla, sonra Suriye'de Filistin cephesinde İngilizlerle.
- Kafkas cephesindeki bir yılın sonunda Mustafa Kemal onun siciline "ciddi, faal, gayettin ve yüksek fikirli, doğru ve tereddütsüz karar sahibi, pek mükemmel bir ahlaka sahip, orduda ve memlekette kendisinden büyük hizmetler beklenir" yazdı.
- Suriye cephesindeki bir buçuk yılın sonunda Osmanlı ordusu çekilirken, İsmet yorgunluktan bitkin ve ümitsiz dağılmış bir birliğin başında, bazı askerlerin teslim olmayı teklif etmesine rağmen "bunu teklif edeni kendi tabancamla vururum" dedi ve Şeria Nehri'ni birliği aşıp askerlerini kurtarmayı başardı.
- 14:33Ankara'ya Yolculuğu
- Cepheden dönüşte bir süre Savunma Bakanlığı müsteşarlığı yaptıktan sonra kızağa çekilmiş ve adeta unutulmuştu.
- İstanbul'un işgalinden üç gün sonra Mustafa Kemal Paşa'nın çağrısını aldı, henüz üç ay önce bir oğlu olmuştu ve babası Hacı Reşit Bey hastaydı.
- İkisiyle de doyasıya vedalaşamadan ayrıldı, ikisini de bir daha göremeyecekti ve bir er üniforması içinde gizlice Ankara'ya doğru yol alırken hayatının dönüm noktasına doğru yürüyordu.
- 15:54Miralay İsmet'in Ankara'ya Gelişi
- Miralay İsmet, Ankara'ya Nisan 1920'de Mustafa Kemal Paşa tarafından coşkuyla karşılandı.
- Ülke işgal altındaydı, İstanbul teslim olmuş, Ankara sıkışıp kalmıştı ve Anadolu'da birkaç general milli mücadele için seferber olmuşlardı.
- Meclis açıldı, hükümet kuruldu ve Miralay İsmet 36 yaşındayken Genelkurmay Başkanlığı'na getirildi.
- 16:49Miralay İsmet'in İlk Zorlukları
- Bir buçuk yıl önce Savunma Bakanlığı Müsteşarı olan İsmet, şimdi İstanbul'un idam fermanı çıkmıştı.
- Anadolu hala saltanata inanıyordu ve Mustafa Kemal'in hilafete baş kaldırdığı iddiasıyla isyanlar çıkmıştı.
- Mustafa Kemal "ordunuz var mı?" sorusuna önce Meclis, sonra Ordu diyordu; Meclisi kendisi kurmuş, orduyu ise Miralay İsmet kuracaktı.
- 18:27Yunan Taarruzu ve İlk Savaşlar
- 1920 Haziran'ında Yunan birlikleri genel taarruza geçti ve iki hafta içinde Bursa'ya işgal edildi.
- Miralay İsmet 1920 Kasım'ında Garp Cephesi Kumandanlığı'nı fiilen eline aldı.
- Birinci İnönü Savaşı askeri açıdan büyük zafer olmasa da siyasal açıdan önemli bir başarıydı; düzenli ordu ilk girdiği savaşı kazanmış ve meclisteki kuşkuları sona erdirmişti.
- 20:39İkinci İnönü Savaşı ve İsmet Paşa
- Birinci İnönü zaferiyle Miralay İsmet artık İsmet Paşa olarak anılacaktı.
- 1921 Mart ayında süren İkinci İnönü Savaşı'nda her iki tarafta 4 bin kayıp verildi, ancak sonuç Yunan ordusu açısından net bir yenilgi oldu.
- İsmet Paşa, Mustafa Kemal'in kutlama telgrafında "İnönü'de yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yenmişti" ifadesiyle övüldü.
- 21:56Yunan Zaferi ve Ankara'nın Tehlikesi
- 1921 Haziran'ında Yunan Kralı Konstantin İzmir'e geldi ve Yunan ordusu Ankara'ya dikmek için hazırdı.
- Temmuz ayında Yunanlılar Bursa ve Uşak'tan saldırarak kısa sürede Afyon ve Kütahya'yı ele geçirdiler.
- Eskişehir düşmüş, Ankara yolu açılmış, demiryolu bağlantıları Yunanlıların eline geçmişti ve İsmet Paşa'nın sancılı günleri kapıda idi.
- 24:16Sakarya Savaşı ve Oğlu İzzet'in Ölümü
- Mustafa Kemal Paşa başkumandan, İsmet Paşa ise Garp Cephesi Kumandanı olarak Sakarya'da buluştu.
- 1921 Ağustos ayında 22 gün süren Sakarya Savaşı'nda Yunan kuvvetleri Sakarya Nehri'nin batısına atıldı, ancak Türk ordusu mevcudunun yarısını kaybetti.
- Aynı günlerde İsmet Paşa'nın 1,5 yaşındaki oğlu İzzet Malatya'da öldü ve Mevhibe Hanım, ölüm haberinin İsmet Paşa'ya duyurulmamasını istedi.
- 25:56İsmet Paşa'nın Acısı ve Barış Süreci
- İsmet Paşa, oğlunun ölüm acısını ve kocasının özlemini taşıyan Mevhibe Hanım ile Konya'da buluştu.
- Yolda yaveri, oğlu İzzet'in ölmüş olduğunu bildirdi ve İsmet Paşa acılarını içine gömüp dimdik ayakta durmak zorundaydı.
- Anadolu aylarca sessizce cepheye yığınak yaptı, ancak İsmet Paşa hazırlık tam bir yıl sürdü ve 1922 Ağustos'unda son darbe vuruldu.
- 29:03İzmir'in Kurtarılması ve Barış Süreci
- 9 Eylül 1922 Cumartesi günü Türk süvarileri halkın sevinç gösterileri arasında İzmir'e girdi.
- İsmet Paşa, Belkahve'de Mustafa Kemal ve Fevzi Paşalarla birlikteydi ve Mustafa Kemal "Orduyu İsmet yapacaktır demiştim, o yaptı" diyerek onu kucakladı.
- Barışın ilk adresi Marmara kıyısındaki Mudanya oldu ve 11 Ekim 1922 sabahı saat 6'da imzalanan Mudanya Mütarekesi ile Türkiye tek silah atmadan Trakya'yı teslim aldı.
- 32:47İsmet Paşa'nın Lozan'a Yolculuğu
- İsmet Paşa, 1920'de kaçarak terk ettiği İstanbul'a 2,5 yıl sonra alkışlar arasında döndü.
- 1920'de saltanat lağvedilmiş, İstanbul hükümetinin Lozan davetinin geçersiz kılınmasıyla Türkiye'nin tek temsilcisi BMMM hükümeti oldu.
- Mustafa Kemal, milli mücadeledeki muzaffer kumandanı İsmet Paşa'yı Lozan'da barış için savaşa gönderecekti.
- 34:07Lozan Konferansı'na Hazırlık
- Türkiye heyeti takım elbiseliydi ancak başlarındaki kalpaklarla savaş meydanından yeni çıkmış gibiydiler.
- İsmet Paşa, alışmadığı kıyafetler, adetler ve entrikalar içinde huzursuzdu, okulda kendi çabasıyla öğrendiği Fransızcası yetersizdi.
- Rakipleri yenilmiş bir devlete tasfiye koşulları dikte etmek için gelmiş, karşılarında sinmiş bir paşa bulacaklarını sanıyorlardı.
- 35:04Lozan Konferansı'nın Açılışı
- İsmet Paşa, şık bir elbise ve melon şapka giyerek Misak-ı Milli sınırlarını garantiye alarak barışı sağlamak için Lozan'a gitti.
- İtalya'yı Mussolini, Yunanistan'ı Venizelos, İngiltere'yi ise Lord Curzon temsil ediyordu.
- Lord Curzon ve İsmet Paşa, gösterişli ve süslü cümlelerle konuşan aristokrat ile gösterişsiz, kendi halinde bir asker olarak iki farklı dünyanın simgeleriydi.
- 36:41İlk Kriz ve Müzakere Stratejisi
- Konferansın ilk dakikasında İsmet Paşa'ya büyük koltuk yerine sıradan bir koltuk ayrılmıştı, ancak Paşa bunu kabul etmedi ve büyük koltuk bulunana kadar gelmeyeceğini söyledi.
- İnonu rakiplerini yıpratarak zaman kazanma taktiği izlemeye başladı, sabrıyla Lord Curzon'ı deli ediyordu.
- Lord Curzon, İsmet Paşa'ya "kara bir memleketi imar etmek için diz çekeceksiniz" dedi, bu sözler İsmet Paşa'nın hafızasına kazındı ve ülkenin en zor anlarında bile borç için müttefiklerin kapısını çalmayacağını belirledi.
- 38:07İsmet Paşa'nın Zorlu Süreci
- Amerikan elçisi Grew, İsmet Paşa'nın durumunu "eczelere boğulmuş, gözlerinin altında derin halkalar belirmiş, saçları dimdik olmuş" olarak anlatıyordu.
- İsmet Paşa, zorlu müzakerelerin ardından en yakın dostuna yazdığı mektupta hasretini ve üzüntüsünü dile getirdi.
- Mustafa Kemal, İsmet Paşa'nın mektubunu okuyarak parlak bir başarılı sonuçla şerefli dönüşünü düşünerek teselli bulduğunu yazdı.
- 40:30Lozan Konferansı'nın Sonucu
- İngiliz heyeti, İsmet Paşa'ya "ülkenizi kurtarmak için yarım saatiniz var, yoksa gidiyorum" diyerek müzakereleri bıraktı.
- İsmet Paşa, gazetecilere "esaret altına girmeyi kabul etmedik" diyerek Lozan Konferansı'nın hayal kırıklığıyla sonuçlandığını belirtti.
- İsmet Paşa, kendisini başarısız bulan, değiştirilmesini isteyen sabırsız bir meclisin karşısına eli boş dönüyordu.
- 41:36İkinci Lozan Seferi
- İkinci Lozan seferinde İsmet Paşa'nın yanında genç eşi Mevhibe Hanım da vardı.
- İkinci tur müzakereler üç ay sürdü ve Temmuz ayına gelindiğinde ihtilaflar çözümlendi, 143 maddelik anlaşma üzerinde uzlaşma sağlandı.
- Türkiye için en önemli konu olan kapitülasyonlar kaldırılmış, Batı Trakya alınamamış, Musul sorunu ertelenmişti.
- 43:04Anlaşma İmzalanması
- Ankara'nın anlaşmayı onaylaması gerekiyordu ancak Başbakan Rauf Bey verilen tavizleri fazla buluyordu ve onayı vermiyordu.
- İsmet Paşa, zor durumda kaldığında Mustafa Kemal'i imdada çağırdı ve Gazi'nin "hiç kimsede tereddüt yoktur" telgrafı geldi.
- İsmet Paşa, Lozan Üniversitesi'nde imzalanan anlaşmayı Gazi'nin gönderdiği altın kalemiyle imzaladı, bu Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş senediydi.