Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan İslam ve Türk mimarisinin tarihsel gelişimini anlatan bir ders formatındadır. Eğitimci, öğrencilere hitap ederek mimari yapıları ve mimari öğeleri detaylı şekilde aktarmaktadır.
- Video, İslam mimarisinin Hz. Muhammed döneminden başlayarak Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Karahanlılar, Fatimiler dönemlerine kadar uzanan tarihsel gelişimini ele almaktadır. Ardından Türk mimarisinin Karahanlılar döneminden Osmanlı mimarisinin dört dönemi (Bursa ve Edirne dönemi, klasik dönem, geç dönem, milli mimari dönem) ve önemli mimarları (Mimar Sinan, Sedefkar Mehmet Ağa, Davud Ağa) incelenmektedir.
- Videoda Kubbetü's-Sahra, Mescidi Aksa, Kurtuba Ulu Camii, Samarra Ulu Camii, Zevvare Cuma Camii, Nuruosmaniye Camii, Dolmabahçe Sarayı gibi önemli mimari yapılar ve mimari öğeler (eyvan, avlu, kubbe) hakkında bilgiler verilmektedir. Ayrıca ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tipleri ve bu konulardan soruların çıktığı belirtilmektedir.
- İslam Sanatları ve Estetiği
- İslam kültürü ve medeniyeti serisinin ikinci videosunda İslam sanatları ve estetiği konusu ele alınacak.
- Mimari yapılar dönemsel olarak Hz. Muhammed dönemi, sahabe dönemi, dört halife dönemi, Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Karahanlılar, Fatimiler ve Osmanlılar şeklinde incelenecek.
- Özellikle Emeviler döneminde, özellikle Endülüs Emeviler döneminde bir soru gelecek, çünkü 2020 tarihinde Endülüs Emevilerden bir soru sorulmuştu.
- 00:38İlk İslam Mimari Yapıları
- Mescid-i Nebevi, Medine'de Hz. Muhammed döneminde inşa edilmiş ve Emeviler döneminde yıkılıp yenisi inşa edilmiş, yeşil kubbe takıldığından Kubbetül Hadra ismi verilmiştir.
- Hz. Ömer döneminde Basra, Kufe ve Fustat'ta Amr Mescitleri inşa edilmiş, Mescid-i Haram'ın sınırları genişletilmiştir.
- 01:27Emeviler Dönemi Mimari Yapıları
- Kubbet-üs Sahra, 691 tarihinde Abdülmelik bin Mervan tarafından Kudüs'te Hacer Varlık kaya üzerine inşa edilmiş, planı bozulmadan günümüze kadar gelen en eski anıtsal yapıdır.
- Mescidi Aksa (Hz. Ömer Camisi), Emeviler döneminde Kudüs'te Kubbet-üs Sahra'nın karşısında inşa edilmiş, kıbleye dik uzanan ve üç sahadan oluşan bir camidir.
- Mescidi Aksa'nın etrafı Hz. Ömer döneminde belirlenen kırmızı çizgilerle çevrilmiş, Emeviler döneminde kutsal kaya üzerine Kubbet-üs Sahra inşa edilmiştir.
- 03:44Mescidi Aksa'nın Tarihi
- Mescidi Aksa ilk defa Hz. Süleyman döneminde inşa edilmiş, daha sonra Babilliler döneminde yıktırılmış ve 70 M.Ö.'de Yahudilerin alimi Üzeyir tarafından yeniden onarılmıştır.
- Roma İmparatorluğu döneminde 70 M.S.'de Titus zamanında Kudüs'e baskın yapılarak Yahudiler sürgüne gönderilmiş ve mabetler yıkılmıştır (Diaspora dönemi).
- Hz. Ömer döneminde yıkılmış olan alan dümdüz bir arazi haline getirilmiş ve duvarlarla çevrilmiş, Emeviler döneminde Abdülmelik bin Mervan tarafından Kubbet-üs Sahra inşa edilmiştir.
- 05:29Emeviler Dönemi Önemli Yapılar
- Şam Ümeyye Camisi, daha önce bir kiliseden camiye çevrilmiş, 705-715 yılları arasında Velik döneminde inşa edilmiş ve planı bozulmadan günümüze kadar özgün şekliyle gelen en eski camidir.
- Kusayr Amra, 711-715 yılları arasında Birinci Velid döneminde Ürdün'ün başkenti Amman'da yaptırılan bir saraydır, duvarlarında Hellenistik gelenek ve Bizans etkisi gören resimler bulunmaktadır.
- Hırbet el-Mehçer, İkinci Velid döneminde inşa edilen Ürdün'deki Eriha şehri yakınlarındaki bir yapıdır, alçıdan heykeller ve kabartmalar içermektedir.
- Qasr al-Hayr, Hişam bin Abdülmelik tarafından 724-743 yılları arasında Palmira şehri yakınlarında yaptırılan iki kasırdan oluşmaktadır; kuzeydoğuda Qasr al-Hayr al-Sharqi, güneybatıda ise Qasr al-Hayr al-Garbi ismiyle anılmaktadır.
- 10:43Endülüs Emevi Devleti'ndeki Önemli Yapılar
- Kurtuba Ulu Camii, Endülüs Emevi Devleti'nin başkenti Cordoba'da Abdurrahman tarafından inşa edilmiştir.
- Medinetüzzehra, 936 yılında Abdurrahman tarafından cariyesi Zehra için yapılan bir saraydır ve Endülüs'te Medine'ye benzetilen bir şehir olarak inşa edilmiştir.
- Elhamra Sarayı, Beni Ahmer (Nasiriler) döneminde Gırnata şehrinde inşa edilmiş, oniki arslanlı ve fıskiyeli havuza sahip bir saraydır.
- 17:00Endülüs'teki Diğer Önemli Yapılar
- Alkazar, Ortaçağ'da İspanya'da Hıristiyanların inşa ettiği saraylara verilen isimdir.
- Ben Kuvara, Abbasiler döneminde inşa edilmiş bir saraydır.
- Medinetüzzehra, Endülüs Emevi döneminde inşa edilmiş ve 2021'de soru olarak beklenmekte olan bir yapıdır.
- 18:01Müdeccen Sanatı ve Abbasiler Dönemi Mimari
- Müdeccen, Müslüman ve Hıristiyan sanatının birleşmesiyle ortaya çıkmış yeni bir sanat türüdür.
- Samarra Ulu Camii, Halife Mütevekkil tarafından inşa edilmiş, dünyanın en geniş camisi olup helezonik şekilde yapılmış rampa üzerine kurulmuştur.
- Ebudief Camisi, Samarra Ulu Camii'ne benzer tarzda yapılmış ve 50 bin kişinin aynı anda namaz kılabileceği bir mekana dönüşmüştür.
- 19:03Abbasiler Dönemi Diğer Yapılar
- Mustansırye Medresesi, son Abbasi halifesi Mustansırye tarafından Bağdat'ta kendi adıyla yaptırılmıştır.
- Kasr uha, Ebu Cafer Mansur'un amcası tarafından Bağdat'ta inşa edilmiş bir kasırdır.
- Tulunoğlu Ahmet, Abbasiler'e bağlı bulunduğu dönemde Mısır'da bir cami inşa ettirmiştir.
- 20:12Türbe ve Kümbet
- Kubbe Süleybiye, Samara'da inşa edilmiş ilk türbedir ve içinde üç Abbasi halifenin (Müstansır, Mutez ve Mühtedi) mezarları bulunmaktadır.
- Türbe, İslam'dan önceki Türk devletlerinde kullanılan kümbetin İslam'a girişiyle adı değiştirilmiş halidir.
- Türbe/kümbet, iki katlı bir yapıdan oluşur: alt katta mezar bulunurken, üst katta ziyaretçiler ziyaret eder ve en üstte külah (çatı) vardır.
- 23:37Diğer Önemli Yapılar
- Cevse Kul Hakani, Abbasiler döneminde inşa edilmiş güzel bir saraydır.
- Saray, Türk komutanı Ebu'l-Fetih Hakan için Abbasi halifesi Muhtasım tarafından yaptırılmıştır.
- Saray bittikten sonra halife kendisinin oturmak istediğini söylemiş ve başkent Samarra'ya taşınmıştı.
- 24:20Karahanlı Mimarisi
- Karahanlılar döneminde mimari yapılar arasında Özbekistan'da bulunan Arap Ata Türbesi bulunmaktadır.
- Karahanlılar cami ve türbelerle ileriki gelişmeleri etkileyecek ilk adımları attılar ve kervansaraylar inşa ettiler.
- Karahanlılar, avlu, eyvan ve kubbe gibi tüm mimari yapılarda kullanılan ortak öğeleri diğer devletlere örnek olarak sunmuşlardır.
- 25:09Eyvan Yapısı
- Eyvan, bir tarafı açık diğer tarafları kapalı, üstü ve yanları kubbe şeklinde bir mimari motifdir.
- Eyvan, medreseler, çeşmeler, camiler ve evlerde kullanılan bir yapı örneğidir.
- Medreselerin portalında (giriş kapısında) kocaman bir eyvan bulunur ve bu yapı önemli bir mimari unsurdur.
- 26:24Büyük Selçuklu Mimarisi
- Zevvare Cuma Camisi, Selçuklu mimarisinin İran'da en eski önemli camilerinden biri olup, tüm mimari yenilikleri tek bir yapı içerisinde barındıran ilk camidir.
- Bu camide ilk defa dört eyvan kullanılmış ve bu yönüyle önemli bir yapıdır.
- Mahi Van Hatun Külliyesi, Türkiye'de ilk kurulan külliyedir ve yapıda eyvan, revaklar, çini, mozaik ve sırlı tuğla teknikleri kullanılmıştır.
- 28:00Anadolu Selçuklu Mimarisi
- Kayseri'de Alaaddin Keykubat'ın hanımı Mahperi Hatun Külliyesi, camisi, medresesi, hama ve kümbetiyle ilk Anadolu Selçuklu külliyesidir.
- Tokat'taki Gök Medrese, Sivas'taki Çifte Minerali Medrese, Erzurum'daki Çifte Medrese, Afyon'daki Karatay Medresesi ve Konya'daki İnce Minare Medresesi Anadolu Selçuklu dönemine aittir.
- Tekke ve zaviyeler, dervişlerin sohbet ve zikir için toplandıkları, bir süre ikamet ettikleri veya inzivaya çekildikleri mekanlardır.
- 29:01Mimari Yapı Türleri
- Hankah, dervişlerin namaz kırdıkları, zikir ettikleri ve sohbet ettikleri bir yapıdır; ayrıca imarethane (yemek pişirip dağıtılan yer) ve taphane (misafirhane) ile birlikte kullanılır.
- Bedesten, kapalı çarşıdır ve genellikle özel kesim insanların alışveriş yaptıkları yerlerdir; arasta ise normal halk pazarına benzetilebilir.
- Kümbet, İslam'da türbe olarak bilinen yapıdır; alt katında kişinin naaşı yatarken, üst katta ziyaretçiler bulunur.
- 30:29Bedesten ve Arasta
- Bedesten, 19. yüzyıla kadar bankalar olmadığından dolayı banka görevi görmüş, kıymetli malların saklandığı ve para korunduğu yerlerdir.
- Bedestenler sabah bekçisinin açtığı, akşam bekçisinin kapattığı, taştan örülüp muhafaza edilen önemli alışveriş merkezleridir.
- Arasta, halkın gücü yetmeyenlerin alışveriş yaptıkları normal pazarlardır; bedestanlara bağlı ve kargir olarak yapılmıştır.
- 32:24Osmanlı Mimarisi Dönemleri
- Osmanlı mimarisi üslü ve karakter bakımından kesin olmamakla beraber dört döneme ayrılır: Bursa ve Edirne dönemi, klasik dönem, yabancı etkiler dönemi ve geç dönem.
- Klasik dönem de sinan öncesi, sinan dönemi ve sinan sonrası olarak üç kısma ayrılır.
- Orhan Camisi ve Edirne'deki Üç Şerefeli Cami, klasik dönemin erken dönemi yapılarıdır.
- 33:15Erken Dönem Yapıları
- Hacı Özbek Camisi, Osmanlı döneminde ilk inşa edilen camidir ve Topkapı Sarayı'da en güzel örneklerindendir.
- Topkapı Sarayı, klasik dönemde inşa edilmiş olsa da motif olarak erken dönemin izlerini taşımaktadır.
- Fatih Camii, ilk klasik dönemde inşa edilmiş camidir ve Mimar Hayrettin tarafından yapılmıştır; Mimar Hayrettin, Mimar Sinan'ın hocasıdır.
- 34:15Osmanlı Mimarisi ve Mimar Sinan
- Mimar Sinan, Türk tarihinin en önemli mimarı ve Osmanlı Devleti'nin en ünlü baş mimarıdır.
- Mimar Sinan, çıraklık döneminde Şehzade Camii'ni, kalfalık döneminde Süleymaniye Külliyesi'ni ve ustalık döneminde Selimiye Camii'ni inşa etmiştir.
- Mimar Sinan'dan sonra Sedefkar Mehmet Ağa ve Davud Ağa gelmiştir, bu ikisi Mimar Sinan'ın öğrencileri olup Sultanahmet Camii'nin mimarıdır.
- 34:59Sultanahmet Camii ve Özellikleri
- Sultanahmet Camii, Batı'da "Mavi Camii" olarak bilinir çünkü içerisinde 20 binden fazla çini kullanılmıştır.
- Sultanahmet Camii'nde ilk defa altı minare kullanılmıştır.
- Bu dönemde incili köşk ve sepetçiler köşkünü yapan mimarlar da önemlidir.
- 35:30Yabancı Etkiler Dönemi ve Nuruosmaniye Camii
- Yabancı etkiler döneminde Fransa'dan alınan barok tarzı başlamıştır.
- Nuruosmaniye Camii, Batı modeli ile Batıdan örnek alınarak yapılan ilk camidir.
- Türk ampir dönemi ve Türk barok ve rokoko devri başlamış, ilk inşa edilen cami Nuruosmaniye Camii'dir.
- 36:30Barok ve Rokoko Dönemindeki Değişiklikler
- Barok ve rokoko tarzında yapılan önemli camiler: Nuruosmaniye, Laleli, Beylerbeyi, Eyüp, Çapanoğlu, Yeni Fatih, Selimiye Kışlası ve Ayazma Camii'dir.
- Barok tarzında kubbeler çeşitliliği çoktur, şimdi tek kubbeye çevrildi, süslemeler fresco yapıldı.
- Köşeli yapılar yerine oval kapılar ve pencereler yapılmaya başlandı, minare sayısı azaltıldı.
- 37:29Osmanlı Sarayları
- 19. yüzyılda Avrupa örnek alınarak yapılan saraylar: Dolmabahçe, Yıldız, Beylerbeyi ve Çırağan Sarayları'dır.
- Topkapı Sarayı 15. yüzyılda yapılmış ve klasik dönemde inşa edilmiştir.
- İshak Paşa Sarayı 17. yüzyılda Doğubeyazıt'ta yapılmış olup ilk ısıtma sistemi ile yapılan saraydır.
- 38:22Son Dönem Milli Mimarisi
- Son dönem milli mimari olarak Türk neoklasik mimarisi gelmiştir.
- Bu dönemde Mimar Kemalettin yetişmiştir.