Buradasın
İslam Tarihi ve Medeniyeti: Fatimiler, Eyyubiler ve Memlükler
youtube.com/watch?v=rtHcQbWzB_8Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Canan Parla tarafından sunulan İslam tarihi ve medeniyeti dersinin dördüncü ünitesini içeren bir eğitim içeriğidir.
- Video, 969-1517 yılları arasında Mısır'da görülen Fatimiler, Eyyubiler ve Memlükler devletlerinin tarihsel gelişimini kronolojik olarak anlatmaktadır. İlk bölümde Fatimilerin kuruluşu, siyasal ve sosyal tarihi, Eyyubilerin Ortadoğu'daki rolü ve Memlük Devleti'nin siyasi ve sosyal tarihi ele alınırken, ikinci bölümde Memlük Sultanlığı'nın önemli sultanları, Osmanlı İmparatorluğu ile olan ilişkileri ve 1516'da Yavuz Sultan Selim'in Mercidabık Ovası'nda Memlükleri yenmesiyle sona ermesi anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Selahattin Eyyubi'nin Haçlılarla mücadelesi, Memlük Devleti'nin Bahri ve Burcu dönemleri, Baybars ve diğer önemli sultanların dönemleri, Memlüklerin ekonomik yapısı ve ilim-kültür açısından İslam tarihinin en parlak dönemlerinden birini oluşturduğu bilgisi de paylaşılmaktadır.
- 00:01İslam Tarihi ve Medeniyeti Dersi - Fatimiler, Eyyubiler ve Memlüklüler
- İslam tarihi ve medeniyeti dersinin dördüncü ünitesi, Fatimiler, Eyyubiler ve Memlüklüler başlıklı olup, bu ünitede bu devletlerin kuruluşu, siyasal ve sosyal tarihleri, Moğol ve Haçlı istilalarıyla 969-1517 tarihleri arasında Mısır'da görülen fikir hareketleri ve mezheplerin tanımlanması amaçlanmıştır.
- Fatimiler hanedanı Hz. Muhammed'in kızı Hz. Fatma'dan adını alır ve devletin esası Şia'nın İsmail'i koluna dayanır.
- Fatimiler, Aglebilerin başkenti Rakka'nın Ebul Abdullah eşi tarafından ele geçirilmesiyle kurulmuş olup, ilk Fatimi halifesi Ubeydullah el-Mehdi'dir.
- 01:19Fatimilerin Gelişimi ve Eyyubilerin Kuruluşu
- Fatimilerin İslam topraklarının merkezine doğru gelişmeleri Mu'izz li Dinillah döneminde gerçekleşmiş, komutanları Cevher e-Skili 969'da Mısır'ı ele geçirmiş ve Kahire'yi kurmuştur.
- Suriye'de Fatimi hakimiyeti ancak Halife Aziz Billah döneminde 975-996 yılları arasında kurulabildi.
- Fatimiler-Abbasiler arasındaki ilk çatışma Bağdat'ta hazırlanan ve Fatimilerin soyuna hakaret eden secerelerle başladı, Abbasiler Selçuklulardan yardım istediler ve 1058'de Fatimiler Bağdat'ı istila edip Hutbeyi Fatimi halifesi adına okutup Abbasi halifesi Kaim bi-Emrillah'ı hapsedince, Selçuklu Türkleri Abbasi halifeliğini Fatimilerin eline düşmekten kurtardı.
- 02:22Fatimilerin Vezirler Dönemi ve Eyyubilerin Kuruluşu
- 11. yüzyılın ikinci yarısında Mısır büyük bir ekonomik krizle sarsıldı, Halife Müntesir Billah, Akka valisi Bedr Cemali'ye yardıma çağırdı ve 1074'te Mısır'a gelen Bedr el-Cemali yeniden istikrar sağlayınca Halife kendi etkilerini Bedr el-Cemaliye devretti, böylece Fatimiler tarihinde vezirler dönemi başladı.
- Bu dönem 1074 ile 1125 arasını kapsar ve Halife Amir ile vezir Meymun'un devri, Fatimiler'in Mısır'daki en parlak dönemlerinden biridir.
- 1169'da Nurettin Zengi, Eseddüddin Şirkıf komutasındaki orduyu Mısır'a gönderdi, Şirkıf Mısır'ı ele geçirdi ve Fatih vezir oldu, çok geçmeden ölünce yerine Selahattin Eyyubi tayin edildi.
- 03:21Eyyubilerin Gelişimi ve Haçlılarla Mücadelesi
- Ortaçağ'da Mısır uluslararası ticaretin önemli merkezlerinden biriydi ve Fustat, İskenderiye gibi şehirlerde bulunan yabancı tüccarlar için misafirhane ve hanlar bulunmaktaydı.
- Mezheplerini yaymak isteyen Fatih Beyler, bölgede bilim ve kültür vesveseleri kurdular, kütüphaneler yaptılar ve İhvan-ı Safa felsefesi bu dönemde ortaya çıktı.
- Selahattin Eyyubi, Mısır'da düzeni kısa sürede sağlayan, Bizans Haçlı kuvvetlerini mağlup eden ve 1176'da Abbasi halifesi tarafından Suriye ve El-Cezire üzerindeki hakimiyetini tanıyan bir liderdi.
- 04:18Selahattin Eyyubi'nin Haçlılarla Mücadelesi ve Mirası
- Selahattin Eyyubi, Haşhaşileri itaat altına aldı, kardeşlerini Yemen, Hama ve Babek'e göndererek buralarda idareyi eline alıp 1177-1179 yılları arasındaki iki yıllık süreçte Haçlılarla mücadele etti.
- 1187'de Hıttin Savaşı'nda Haçlıları yendi, Kudüs Haçlı Krallığı topraklarını ele geçirdi ve Antakya Prensliği ve Trablus Kontluğu'na ait pek çok araziyi ilak etti.
- 1192'de yapılan anlaşmanın ardından Filistin sahil şeridi Haçlılara, Kudüs ve fethedilen diğer topraklar Selahattin'e bırakıldı, Selahattin 1193'te Şam'da vefat etti.
- 05:08Eyyubilerin Devamı ve Memlük Devleti'nin Kuruluşu
- Selahattin'in ölümünün ardından sırasıyla Melik Efdal, Ali, Melik Aziz, Melik Adil, Melik Kamil, Melik Salih, Necmettin, Eyüp ve Turanşah başa geçtiler.
- Selahattin'in kardeşi Melik Adil, Haçlılarla ticari ilişkiler kurdu, 1197'de Alman Haçlı grupları komşu Müslüman topraklarına saldırınca Yafa'yı ele geçirdi ve 1204'teki dördüncü Haçlı seferini İstanbul üzerine yöneltti.
- Melik Kamil, Güneydoğu Anadolu'da idari düzenlemelere girişti, Artukluların Hasankeyf koluna son verdi ve Artuklu beylerinin Anadolu Selçuklularını yardıma çağırması üzerine Anadolu Selçuklu Sultanı II. Alaeddin Keykubat karşısında yenildi.
- 07:27Memlük Devleti'nin Kuruluşu ve Bahri Memlükler Dönemi
- Eyyubi Sultanı Turanşah'ın öldürülmesinin ardından Mısır'da Memlük Devleti kuruldu.
- Memlük Devleti'nin 1250-1382 yılları arasındaki devri, sultanlarının çoğu Nil nehri üzerinde Revza adasındaki kışlalarda yetiştirilen Türk Memlüklerden olduğu için Bahri Memlükler ya da Türk Memlükler dönemi olarak adlandırılır.
- 1382-1517 yılları arasındaki devri ise sultanların büyük kısmı Kahire kalesindeki burçlarda yetiştirilmiş Çerkez Memlüklerinden olduğu için Burcu Memlükler ya da Çerkez Memlükleri olarak adlandırılır.
- 08:12Bahri Memlükler Dönemi Sultanları
- Bahriye Memlükleri döneminde sırasıyla Sultan Aybek, Birinci Baybars, Kalavun Muhammed bin Kalavun, Muhammed bin Kalavun'un oğulları ve torunları olmak üzere hüküm sürmüşlerdir.
- Sultan Aybek, Haçlı seferleri ve Moğol istilasının bölgeye uzandığı devrede tahta çıkar ve Memlük Devleti'nin temellerini atar.
- Birinci Baybars, Moğol ve Haçlı tehlikelerini bertaraf eder, iç isyanları bastırır, 1258'de son Abbasi halifesi Bağdat'ta öldürülünce 1261'de Abbasi ailesinden birisini Mısır'da halife ilan ederek hilafeti ihya eder.
- 08:58Baybars'ın Anadolu Seferleri ve Mirası
- 1268 başlarında Antakya'yı Haçlılardan kurtarır, 1265'ten itibaren İlhanlılar üzerine yürür ve 1275'te Anadolu seferine çıkar.
- 1277'de Elbistan'da İlhanlılar bozguna uğratır ve 1277'de Şam'da vefat eder.
- Kendisinden sonra tahta çıkan Kalem, 1281'de Suriye'ye yönelir ve Haçlılarla anlaşarak Moğol-Haçlı ittifakını bozar, 1281'de İlhanlilari İkinci Humus Savaşı'nda yener ve Avrupa devletleri ile siyasi ve ticari ilişkiler kurar.
- 10:01Memlük Devleti'nin Devamı ve Osmanlı İlişkileri
- Halil bin Kalavun 1291'de Ayakkabıyı fetheder, ardından Sur, Sayda, Beyrut ve Hayfa'yı alır, Akdeniz sahillerinin büyük bir kısmı Haçlılardan kurtarılır.
- 1293'te Memlük emirleri tarafından öldürülünce yerine sekiz yaşındaki kardeşi Muhammed bin Kalavun aralıklarla üç kez tahta çıkarılır.
- Berkuk zamanında Osmanlı padişahlarından I. Murat ve Yıldırım Beyazıt ile iyi ilişkiler kurulur, Berkuk'tan sonra başa geçen oğlu Ferec'in Osmanlı Sultanı Yıldırım Beyazıt ile ilişkileri dikkat çeker.
- 11:40Memlük Devleti'nin Son Dönemleri
- Feriş'ten sonra sırasıyla Şeyh Mahmudi, Baybars, Çakmak, İnal, Hoş, Kadem, Kayıtbay, Kansu, Gavri ve Tomanbay başa geçerler.
- Şeyh Mahmudi, Güney ve Güneydoğu Anadolu'daki Türk beyliklerini itaat altına alır ve bu iyiliklerin Osmanlı veya Karakoyunlularla birleşmesini engellemeye çalışır.
- 1421'de vefat edeceği yerine geçen Baybars, Kıbrıs'ı fetheder, Dulkadiroğullarını kendine bağlar ve bir kısım Akkoyunlu beylerini de himayesi altına alır.
- 12:26Memlük Sultanlığı'nın Osmanlı İlişkileri
- 1440'ta Endülüs'teki Müslümanlara yardım eden Memlük Sultanlığı, Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethetmesiyle Osmanlılarla karşılıklı hediye ve elçi gönderimleri başlar.
- Hoş Kadem devrinde Osmanlılarla ilişkilerde büyük sıkıntı yaşanırken, Kayıtbay devrinde Akkoyunlular ile yapılan savaşta Memlük ordusu büyük kayıplar verir.
- Cem Sultan'ın Memlüklere sığınması üzerine Osmanlılarla Memlükler savaşın eşiğine gelir ve 1485-1490 yılları arasında Osmanlı-Memlük savaşları sürer.
- 13:46Memlük Sultanlığı'nın Son Dönemleri
- Kansu Gavri devrinde Portekizliler doğu ticaret yolunu keserken, Mısır, Suriye ve Hicaz'da isyanlar çıkar.
- Yavuz Selim, Kansu Gavri'yi Safevilere karşı yanına çekmeyi başaramayınca, Memlük Sultanının mukaddes beldeleri ve haç yollarını koruyamadığı gerekçesiyle 1516'da Mercidabık Ovası'nda yapılan savaşta Memlükleri yener.
- Memlük Devleti, 13 Nisan 1517'de Tomanbay'ın yakalanarak öldürülmesiyle sona erer.
- 15:08Memlük Sultanlığı'nın Ekonomik ve Kültürel Önemi
- Memlükler uluslararası ticarete dayalı bir ekonomiye sahiptir ve şehirleri çarşı, pazar ve hanlarıyla genişlemiştir.
- Memlük tarihi, ilim ve kültür açısından İslam tarihinin en parlak dönemlerinden birini oluşturur.
- Şam ve Kahre dönemin en önemli merkezleri olur.