Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan İslam sanatları hakkında kapsamlı bir seminer formatındadır. Konuşmacı, otuz yıl boyunca soyut sanatla uğraşan ve günümüzde kavramsal sanat üzerinde çalışmalar yapan bir sanatçıdır.
- Seminerde İslam sanatlarının gelişimi, tasvir yasağı ve bunun sanat üzerindeki etkileri detaylı şekilde ele alınmaktadır. İçerik, Hristiyan sanatındaki tasvir kullanımı ile İslam'daki tasvir yasağı arasındaki karşılaştırmalardan başlayarak, İslam sanatının hat sanatı, arabesk, minyatür ve ebru gibi soyut formlara yönelmesini, Osmanlı döneminden Cumhuriyet'e kadar Türk sanatının gelişimini ve modern dönemdeki dönüşümünü anlatmaktadır.
- Seminerde ayrıca İslam mimarisinin özellikleri, tasavvufun sanat üzerindeki yansımaları, sembolizm ve sanatın modern anlamıyla ilişkisi gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacı, İslam sanatının vahdet ve tevhid anlayışını yansıtan arabesk desenlerinden, minyatür sanatının İran'dan Türk sanatına etkisine kadar geniş bir perspektif sunmaktadır.
- 00:24İslam Sanatları ve Tasvir Yasağı
- İslam sanatları konusunu ele alırken tasvir yasağı üzerinde durulması gerektiği vurgulanıyor.
- Sanatın başlangıcından 20. yüzyıla kadar dini anlatımlar için yapılmış bir süreçte olduğu, özellikle Hristiyan sanatında bu anlatımın önemi büyük olduğu belirtiliyor.
- İslam sanatlarında hat sanatı, yazı sanatı, arabesk, minyatür ve mimari gibi alanların ayrı ayrı ele alınması gerektiği ifade ediliyor.
- 02:50Hristiyan ve İslam Dünyasında Tasvir Yasağı
- Üç semavi dinde tasvir yasağı evrensel bir nitelik taşıyor ve Hristiyan dünyasında Isa'nın tasvirleri ilk yıllarda görülmemekte, daha sonra okuma yazmanın bilinmediği toplumlarda dini bilgiyi öğretmek için resimler kullanılmaya başlanmıştır.
- 6. ve 7. yüzyıllarda Hristiyan dünyasında ikonolas parti kurulmuş ve 745 yılında kiliselerde imgesel görüntülerin yasaklanmıştır, bu yasak yüz yıl sürmüş ve sonra tekrar sembolik anlatımla resimler kiliselerde kullanılmaya başlanmıştır.
- İslam'da Hz. Peygamber, Mekke fethedildikten sonra Kabe'ye girildiğinde putların kırılmasını emretmiş, ancak duvarda bulunan Hz. İsa ve Meryem resmini korumuş, tahrip edilmesini önlüyor.
- 07:46Tasvir Yasağının Amacı ve Günümüzdeki Anlamı
- Tasvir yasağının amacı putperestliğe dönülmemesi, Hz. İbrahim'in putlara karşı mücadelesi gibi tek tanrılı dinlerin putları kırma süreciyle devam etmiştir.
- Günümüzde put nesnesi daha dünyevi ve hayatın her alanına hakim şeyler haline gelmiş, insanın kalbinin dünyevi putlardan temizlenmesi önemli bir konu olmuştur.
- Sanat günümüzde toplumsal işlevi olan önemli bir iletişim aracı haline gelmiş, iyi ya da kötü yönde toplumu etkileyebilecek bir araçtır.
- 11:45İslam Sanatının Gelişimi
- Hz. Peygamber'in figürlü anlatımı yasaklayarak sanatçının gözünü gerçek dünyadan soyut bir alana çekmiştir.
- Bu kısıtlama, sanatçıya renk ve biçimden oluşan bir dünyaya açılan geniş bir özgürlük alanı tanımıştır.
- Müslüman sanatçılar figürlü betimlemelerden uzak kalmaya çalışarak, özgün ve özgür olabilecekleri soyut bir alana açılmış, Allah kelamına yakışan güzellik ve estetik oluşturmuşlardır.
- 13:55İslam Sanatının Gelişimi
- İslam sanatı 17. yüzyıl sonlarına kadar etkinliğini sürdürebilmiştir, ancak 17. yüzyıl boyunca minyatür sanatı ile dini anlatımı sürdürmeyi başardı.
- Arabesk, girişik bezeme daha çok mimaride kullanılan camilerin içindeki ahşap süslemelerde kullanıldı, minyatür ise tarihi ve dini anlatımı betimlemek için yapıldı.
- Osmanlı döneminde minyatür çok fazla kullanıldı, Fatih 15. yüzyılda İtalya'dan ressamlar getirerek nakkaşlar İtalya'ya giderek oradaki resim sanatından etkilenip minyatürle resim arası bir sanat icra etmeye başladılar.
- 15:37Hilyeler ve İslam Sanatı
- Hilyeler sanat olarak değerlendirilebilir, İslam'da figürlü betimleme olmadığı için Peygamber'in fiziksel ve kişisel özelliklerini hat yazısına dönüştürerek görsel anlatımı yaparlar.
- Günümüzde İslam sanatları tekrarlanarak gelmiş, yeni şeyler üretememiş gibi algılanır, ancak nadiren özgün örnekler çıkabiliyor.
- 20. yüzyılda İslam sanatları minyatüre dönüşmüş, Osmanlı'da oryantalist dönem başlamış, Cumhuriyet döneminde ise tamamen modern Avrupa sanatına yönelmiş.
- 17:22Avrupa Sanatının Gelişimi
- İslam sanatı 6. ve 7. yüzyıllarda özgün ve soyut sanat ortaya koymuşsa, Avrupa sanatı tamamen dünyevi ve gerçekçi bir sanatla 18. yüzyıla kadar gelişmiştir.
- 18. yüzyılda sanatçılar yeni bir arayış içine girdi çünkü klasik sanatlarda yapılacak herhangi bir şey kalmamıştı, sanatın düşünsel yanına daha önemli olduğu keşfedildi.
- Aydınlanma dönemiyle birlikte sanatçılar yeni arayışlar içine girdiler ve izlenimcilikle farklı bir üslup oluşturmaya başladılar.
- 18:34Cumhuriyet Dönemi Türk Sanatı
- Cumhuriyet dönemi Türkiye'de her şeyde bir yenilenme dönemi, yeni bir bakış ve devrimlerle modernizm tepeden inme bir dayatma ile uygulanmaya başlandı.
- Osman Hamdi Bey Fransa ve İngiltere'ye giderek oryantalist sanatı öğrenip Türkiye'ye getirdi, ancak yaptığı resimlerde kendi ülkesinin coğrafyasına, kültürüne ve dinine ters şeyler uyguladı.
- Cumhuriyet döneminde sanatçılar batıdan etkilenerek modern resim yapmaya başladılar, ancak kendi değerlerine saygısı olmayan hatta karşı olan insanlara dönüştüler.
- 21:03Çağdaş Türk Sanatçıları
- Abidin Elderoğlu batı sanatından etkilenip modern resim yaptıktan sonra kaligrafi yazı sanatını keşfedip resimlerinde kullanmaya başladı.
- Elderoğlu kendisini bir sanat dervişi olarak tanımlayıp sanatın iyinin ve güzelin aktarılması olarak, aynı zamanda doğru olduğunu söylüyor.
- Erol Akyavaş, mimar olmasına rağmen kendi değerlerini ve yerel konuları resimde işleyemediği için Avrupa'ya gitmiş ve orada yaşamış bir sanatçı.
- 24:37Erol Akyavaş'ın Sanatı
- Erol Akyavaş, Müslümanların yaşadığı bir ülkede dini ritüellerden etkilenmeyen sanatkarlar arasında biri olarak, miraç olayını sanatsal olarak işleyerek "miraçname" yapmaya başladı.
- Akyavaş, hat sanatından etkilenerek kaligrafik düzenlemeler yapmış, İbn-i Arabi'nin eserlerine ve Matrakçı Nasuh'tan ilham almış.
- Türk İslam kültürünün zenginliklerinden yola çıkarak bunu bütün dünyaya gösterebilmiş bir sanatçı olarak, kendi kültürel kodlarını kullanarak evrensel sanatın içinde geniş bir ifade alanı bulmuş.
- 27:23İslam Sanatının Sembolik Anlatımı
- İslam sanatının sembolik anlatımı, insan ve onun yeryüzündeki serüveni ile ilgili her şeyi kadim bir geçmişten günümüze aktaran bir anlatım kazanmıştır.
- Bu sembolik anlatım, bütün zamanların bilgi kaynaklarını kapsayan toplumların kültürel belleğidir ve ortak dilidir.
- İslam sanatı deyince ilk görsel olarak Kabe gelir, Kabe insanlığın yaratıldığı günden itibaren bugüne dek aynı görevi yerine getirmiş bir merkezdir.
- 29:38Arabesk ve Minyatür Sanatı
- Arabesk, Selçuklularda çok kullanılan bir yazı şeklidir ve tevhid inancını sembolik olarak ifade eden, dışarıdan içeriye doğru düşünülen bir şekil olarak tanımlanır.
- Minyatür sanatı, Moğol ve Çin minyatürlerinden sonra İran minyatürü aracılığıyla Türkler tarafından tanınmış ve Türk minyatürü İran'dan etkilenmiş bir tarz olarak ortaya çıkmıştır.
- Minyatürlerde tasavvufun etkisi olmasa da, aşk öyküleri (Ferhat ve Şirin) ve Miraç gibi konular çok işlenmiş konulardır.
- 32:44Minyatür Sanatının Özellikleri
- İran halkı Türklerden daha fazla görselliğe önem verir ve kabristanlarında ölen kişinin fotoğraflarını kullanırlar.
- Minyatürler son derece resimsel ve resme yakın olup, kişisel özelliklerin betimlendiği anlatım tarzıdır.
- Sanatçılar zamanla kişisel özelliklerini eserlerine yansıtır, çünkü "ameller niyetlere göredir" diyerek sanatçıların yeni şeyler ortaya koyması gerektiği vurgulanır.
- 35:48Minyatür ve Resim Sanatı
- Minyatür, sembolik ve tarihsel bir anlatım tarzıdır ve o devirde geçen olayları üç boyutsuz bir şekilde ifade eder.
- Perspektif, Rönesans döneminde keşfedilmiş bir tekniktir ve üç boyutlu anlatımla resim sanatı daha gerçekçi bir ifade alanı kazanmıştır.
- Hristiyan dünyasında insan bedenine mükemmellik atfedilmesi, ibadethanelerle uyuşmayacak şeylerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
- 37:51İslam ve Resim İmge Yasağı
- Hristiyan dünyasında 17. yüzyılda reformlar yapılmış, Protestan Kilise resimsel öğelerden kendini soyutlamış, Katolik Kilise ise ağır anlatıma devam etmiştir.
- İslam dünyası bu konuda katı davranarak sanatın daha soyut ve daha kapsayıcı bir alanda gelişmesine olanak sağlamıştır.
- Camilerde sadece hat yazıları bulunur, minyatürde dini anlatımlar yoktur.
- 39:20Hadisler ve Resim İmge Yasağı
- Hadislerde resim imge yasağına dair üç örnek bulunmaktadır: Ayşe'nin odasındaki köpek resimleri nedeniyle Cebrail'in girememesi, kişinin çizdiği resmi hesap soracağı ve Peygamber Efendimizin Kabe'ye girip putların kırılmasını emretmesi.
- Peygamber Efendimiz, Fatıma'nın odasına süslü bir örtü asıldığında girmeyi reddetmiştir ve bunun "süslü dünya ile aramda bir bağ olamaz" diyerek vurgulamıştır.
- Sanatçıların üretimini engellemek zordur, çünkü üretmek onlar için olmazsa olmaz bir şeydir.
- 41:45Hat Sanatı ve Minyatürün Günümüzdeki Durumu
- Hat sanatında insan yüzleri, ağlayan Hz. Fatıma gibi betimlemeler, aslan motifi ve kuşlar gibi figürler kullanılmıştır.
- Günümüzde minyatürler, çağdaş sanatta kullanılan minimal ölçekli kompozisyonlarla benzerlik göstermektedir.
- Ebru sanatı ve tezhip, İslam sanatında çok uygulanmış tekniklerdir ancak bunlar sadece İslam sanatlarında değil, Hristiyanların da kitap süslemesinde kullanılmıştır.
- 45:29İslam Mimarisi Örnekleri
- Elhamra Sarayı, Tarık bin Aziz'in İspanya'yi fethettikten sonra Endülüs'te inşa ettirdiği saraydır ve arabesk süsleme sanatının en güzel örneklerini içerir.
- Sarayın her yerinde "Galib Allah" (Galip olan Allah'tır) yazısı bulunurken, fetih sahiplerinin isimlerini yazmamaları mütevazilik örneği gösterir.
- Elhamra'nın bahçelerinde su kültürü uygulanmış, havuzlardaki su temizlenip saray içinde kullanılıp tekrar bahçeye dönüştürülür.
- 47:56İslam Mimarisi Eserleri
- La Mescita, Kütüba'daki sütunsuz, büyük sütunları olmayan ve yekpare bir cami, İslam eserlerinin en önemli örneklerinden biridir.
- Şah Cihan'ın eşi için yaptırdığı beyaz mermerden türbe ve kendisinin öldükten sonra yaptırttığı siyah mermerden türbe, Hint İslam mimarisinin örnekleridir.
- Selçuklu eserlerinde kapı süslemelerinde kübik kufi yazı kullanılmış, mimarisi de kübik yapılardan oluşur.
- 51:46Sanatın Tanımı ve Yapısı
- Sanat, görsel gerçekçilikten yola çıkılarak varılan cinsel algıyı renk ve biçim elemanları ile dengelemektir.
- Picasso'ya göre, hiçbir şey yoktan var edilemez, sanatçılar gördükleri dünyadan yola çıkarak yeni şeyler düşünmeye çalışırlar.
- Günümüzde sanat düşünsel bir alandır, nesnellik artık olmazsa olmaz bir şey değildir, önemli olan sanatçının yeni bir şeyi düşünüp düşündürtmesidir.
- 53:15Kavramsal ve Güncel Sanat
- Konuşmacı uzun süredir kavramsal sanat üzerinde düşünüyor ve uygulamalar yapıyor.
- Kavramsal sanat 1965'ten bu yana dünyanın pek çok ülkesinde uygulanıyor ve güncel sanatla bir açılım yapmış.
- İslam sanatları da kavramsal ve güncel sanatta eleman olarak kullanılabilir, yeni işler yapılabilir.
- 54:26Tasavvuf ve Sanat İlişkisi
- Sanat sembolik bir sanattır, düş-gönül gözüyle görme, insanı gerçeklikten çıkarıp başka bir aleme götürür.
- Tasavvuf, insanın bilinmeyeni, görülmeyeni hissetmediği şeyi hissettirmeye yönelik yapılmış bir şeydir.
- Sanatta sembolizm her zaman var olmuştur, ortaçağ'da kalıplar içindeyken, 18-19. yüzyılda modern sanatçılar da sembolizmle ilgilenmiştir.
- 57:29Tasvir Yasağı ve Sanat
- Son yıllarda Türkiye'de tasvir yasağı daha yeni yeni konuşuluyor, aslında çok önceden konuşulması gereken bir konudur.
- Günümüzde evlerimizde televizyon, gazete, bilgisayar gibi görsellikler var, bu bir çelişkidir.
- Sanat bir tebliğ aracı olarak kullanılabilir, özellikle sinema ve müzik bu konuda etkili olabilir.
- 1:00:46Film ve Sanat Anlatımı
- Afganistan'dan gelen bir ailenin babaları olmayan kardeşlerinin, erkek kılığına giren bir kızın inşaatta çalıştığı ve orada gelişen bir aşk öyküsü anlatılıyor.
- Filmde kadın imgesi sadece bir sahnede görünüyor, geri kalan zaman erkek çocuğu olarak algılanıyor.
- Konuşmacı, sembolik anlatımın önemini bu filmde çok güzel gösterdiğini ve insanın hakikatine vurgu yapan filmlerin gerekli olduğunu düşünüyor.
- 1:02:06Miraç ve Hira Resimleri
- Konuşmacı, Miraç resmini yaparken minyatürleri izlememiş olsa da aynı frekansı tutturabildiğini düşünüyor.
- Miraç ve Hira hadiseleri konuşmacıyı çok etkileyen iki olay olarak belirtiliyor.
- Miraç mağarasının çok küçük olmasına rağmen, örümcek ve kuş gibi semboller sayesinde orada iki kişinin saklanması imkanı sağlanıyor.
- 1:04:14Peygamberler ve İpek Böceği
- Konuşmacı, peygamberlerin hayatlarıyla ilgili resimler yapmış ve bu hayatların önemli örnekler ve sembollerle dolu olduğunu belirtiyor.
- İpek böceği, çağdaş sanatlar trienalinde üç boyutlu bir çalışmanın konusu olmuş.
- İpek böceği, yeryüzünde Allah'ın insanlara işaretlerden biri olarak tanımlanıyor.
- 1:06:07İpek Böceğinin Yaşam Döngüsü
- İpek böceği kırk gün yaşıyor, bunun otuz gününde dut yaprağı yiyerek olgunlaşıyor ve kozasını örebilmek için sindirim sistemini dışarı atıyor.
- Kozasının içine girip on gün kalıyor, başkalaşım geçirerek beyaz bir kelebek olarak çıkıyor.
- Diğer kelebeklerden farklı olarak, ipek böceği sürünmenin sonunda uçabilme yeteneği kazanıyor.
- 1:07:33İpek Böceği ve Tasavvuf
- Nikos Kazancakis'in "El Greco'ya Mektuplar" adlı kitabında, hristiyan dervişlerin hücrelerde çile çekip manevi kanatlar elde etmesi anlatılıyor.
- Kazancakis, ipek böceklerini dervişlerle özdeşleştiriyor: sürünmeleri, kozalarını örmeleri ve kelebek olarak çıkması.
- Konuşmacı çocukken ipek böceği beslemiş, büyüdüğünde bu kitabı okumuş ve ipek böcekleriyle dervişler arasındaki ilişkiyi kurabildiğini belirtiyor.
- 1:09:18İpek Böceğinin Fedakarlığı
- İpek böceği, arının bal yapması gibi Allah tarafından insana hizmet için görevlendirilmiş.
- Kelebek çıkmadan önce kozayı kaynar suya atıldığında, kozadan bin metre ipek elde edilebiliyor.
- İpek böceği bu fedakarlığı isteyerek yapmıyor, bunun ona yaptırıldığı belirtiliyor.
- 1:11:23Sanat ve Bilim
- Konuşmacı, 28 Mayıs'ta Cumhuriyet Sanat Galerisi'nde düzenlenecek uluslararası bir trienal etkinliği anlatıyor.
- Etkinliğin konusu "Yedi Vadi Altmış Kanat Gölgesi" olup tamamen tasavvufla ilgili.
- Sanat ve bilim, yeryüzünde her şeyin üzerindeki sır perdesini aralamaya çalışıyor; bilim bilinmeyeni gösterirken, sanat görülmeyeni insanlara göstermeyi amaçlıyor.
- 1:14:19Perde Konusu
- Konuşmacı, perde konusunun kendisini çok çektiği için bu konuyu işlemeye karar verdiğini belirtiyor.
- Rüyaların insanlar için bir yoldaki işaretlerden biri olduğunu ve bir rüyadan kaynaklanarak perde ile ilgili bir iş yaptığını söylüyor.
- Konuşmacı, 28 Mayıs'ta etkinlikte perde konusunu işlemeyi planladığını ve soruları alabileceğini belirtiyor.
- 1:15:11Üç Boyutlu Sanat Eserlerinin Yasaklanması
- Üç boyutlu yapılan sanat eserlerinin daha çok yasaklandığı görülüyor çünkü ilkel kavimlerden bugüne kadar insanlar dinsel imgelerini üç boyutlu şeylerle anlatmaya çalışmışlar.
- Tek tanrılı dinler geldiği zaman üç boyutlu eserleri kırmış ve gölgesi düşmeyen şeylerin yapılması gerektiğini belirtmişlerdir.
- Resim ve diğer sanatların bir dil görevi gördüğü için kullanılması o kadar da kötü karşılanmamış, peygamberimiz bile Mekke'deki putları kırarken resmi koruması bu konuya bir atıftır.
- 1:17:35Müslüman Sanatı ve Mimari
- Müslümanlar biraz göçebe bir toplum olduğu için eserlerinde Bizans'tan etkilenerek ilk örnekleri almışlardır.
- Müslüman sanatçılar yaptıkları işlerde mutlaka bir şeyi eksik ve yarım bırakarak Allah'ın mükemmelliğine ölçülmediğini vurgulamaktadır.
- İslami mimarinin çok daha sade olduğu görülürken, Hristiyan ibadethanelerinin son derece ezici ve görkemli katedralleri vardır.
- 1:19:51İslam Felsefesi ve Sanat
- İslam felsefesinde hep dünyevilikten soyutlanmak, kibirden kaçınmak ve bir yaratıcının gözetiminde bir yaratılan olarak mütevazi olmak vurgulanmaktadır.
- Müslümanların hayatında dünyaya tırnaklarını geçirmiş, hep orada kalmayı düşünen, ölmeyi ve yok olmayı düşünmeyen bir insan tiplemesi vardır.
- Bu nedenle çok görkemli yapılardan ve binalardan kaçınılmıştır.