Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tarihçi tarafından sunulan eğitimci bir tarih dersi formatındadır. Konuşmacı, öğrencilere İslam öncesi Türk devletleri ve tarihsel gelişimler hakkında bilgi vermektedir.
- Video, İslam öncesi Türk devletlerinin Orta Asya'daki coğrafyası ve yaşam alanlarından başlayarak, Türk göçebe kültürünün sebepleri ve sonuçları, İskitler (Sakalar) olarak bilinen ilk Türk toplulukları, Alp Er Tunga ve Mete Han'ın (Oğuz Kağan) dönemlerini kronolojik olarak anlatmaktadır. Daha sonra Kavimler Göçü, Türklerin Avrupa'ya yayılması ve Roma İmparatorluğu'nun çöküşüyle ilgili tarihsel süreçler ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca Türk isminin farklı kaynaklardaki anlamları, Türklerin yaşadığı kültür bölgeleri, Mete Han'ın ilk düzenli orduyu kurması, Çin'e karşı savaşları ve Türk göçünün Avrupa'da feodal sistemin ortaya çıkmasına etkisi gibi detaylar da sunulmaktadır. Konuşmacı, Türkiye Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanlığı forsunun anlamlı yönlerini de açıklamaktadır.
- 00:11İslam Öncesi Türk Devletleri ve Coğrafya
- İslam öncesi Türk devletleri, Orta Asya'da yaşamıştır; bu bölge Asya'nın ortasında, Hazar Denizi, Çin, Sibirya ve Hindistan arasında yer almaktadır.
- Türkler zaman içinde üç farklı yaşam alanı geçmiştir: İlk olarak Orta Asya'da (bir numara), sonra ikinci yaşam alanı (iki numara) ve son olarak Anadolu Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde (üç numara).
- İlk yaşam alanı olan Orta Asya'da yaşam şartları zordu, iklim kötüydü ve tarıma elverişli değildi; bu nedenle Türkler hayvancılıkla geçimlerini sağlayıp, yazlık-kışlık bölgeleri oluşturarak göçebe yaşam tarzı benimsemişlerdir.
- 03:01Coğrafya ve Ticaret Yolları
- İslam öncesi Türklerin yaşadığı bir numara coğrafyası, İpek Yolu ve Kürk Yolu'nun geçtiği bölgedir; Baharat Yolu ise ikinci yaşam alanından geçmektedir.
- İpek Yolu Çin'den başlayıp Hazar Denizi üzerinden İstanbul'a kadar gider, Baharat Yolu ikinci yaşam alanından geçerken, Kürk Yolu Sibirya'dan Çin'e ve Hazar Denizi üzerinden tekrar Çin'e giden üçgen bir yoldur.
- Coğrafya bilgisi, tarih sınavlarında soruları çözmek için çok önemlidir; örneğin, İslam öncesi Türklerin hangi ticaret yolları için mücadele ettiği sorusuna cevap vermek için coğrafya bilgisi gereklidir.
- 04:56Türk Adının Anlamları
- Orta Asya'da araştırma yapan tarihçiler, antropologlar, filologlar ve nbatikçiler Türklerin kültürlerini araştırmış ve tarihte Türk isminin farklı kaynaklarda farklı şekilde geçtiğini görmüşlerdir.
- Kaşgarlı Mahmud'un Divan Lügat Türkü sözlüğünde Türk adının "karşı olgunluk çağı" olarak geçtiği, Aleksandr Vanbeli'ye göre "türemekten" gelindiği, Dorfel'e göre "siyasi teşekkülüne bağlı halk" anlamında olduğu belirtilmiştir.
- Ziya Gökalp'e göre Türk adı "töreli töre uyan" veya "türeyenden" gelmiştir; Uygurlar Türk adının "güçlü, kuvvetli" anlamına geldiği, Çinliler Türklerin Miğfer Dağı'ndan geldiği için "miğfer" (başa takılan başlık) olarak isimlendirdiği, İranlılar Türk isminin "güzel insan" anlamına geldiği, Araplar ise "terk edilmiş halk" olarak tanımladıkları belirtilmiştir.
- 07:28Orta Asya'daki Uygarlıklar
- Orta Asya'da araştırma yapan tarihçiler çeşitli bölgelerde çeşitli kalıntılara rastlamış ve bunların bazılarının Türkler'e ait olduğu, bazılarının Türklerden daha eskiye ait olduğu ve hangi uygarlığa ait olduğunu bilmedikleri birçok yaşam alanı keşfetmişlerdir.
- Anav, Orta Asya'daki ilk yerleşik yaşam bölgesidir ve Aşkabat bölgesinde bulunmaktadır; Andronova ise Türkler'e çok benzeyen, "proto Türkler" olarak adlandırılan bir uygarlıktır.
- Afan Seo, Türklerin en eski kültür bölgesidir ve Altay Dağları'nda bulunur; Karasuk Kültürü ise Orta Asya'da ilk madeni işleyenlerdir ve tekerleği kullanmış, çadırlı arabalarla göçebe yaşam sürmüş bir uygarlıktır.
- 09:59Tagar Kültürü ve Göçebeliğin Sebepleri
- Tagar kültürü, alfabeye göre gidiyor ve en modern, en son bulunan en yeni uygarlıktır; el dikimi kıyafetleri ve yaşam alanları diğerlerine göre moderndir.
- Türkler sürekli göç ediyorlar çünkü coğrafyaları tarıma elverişli değil, kuraklık nedeniyle hayvanların beslenmesi için sürekli otlak alanı aramak zorundadırlar.
- Göçebeliğin temel sebepleri: kuraklık, otlak arayışı, salgın hayvan hastalıkları, nüfus artışı, boylar arası mücadele, dış devletlerin baskısı, cihan hakimiyeti anlayışı ve nüfus artışıdır.
- 12:50Göçebeliğin Sonuçları
- Göçebeliğin sonucunda hayvancılık gelişirken tarım ve mimari gelişmez; göçebe yaşayanların taşıyabildiği özellikler (kılıç, kalkan, ok, mızrak) göçebe yaşamın kanıtıdır.
- Göçebeliğin sonuçları arasında bağımsızlık duygusu, savaşçılık özelliği, teşkilatçılık özelliği ve devlet kurma yeteneği gelişir.
- Türkler tarih boyunca çok boy beylik devlet kurmuşlardır ve kaynaklar 144 tane Türk boy beylik ve devletinden bahseder.
- 14:47Cumhurbaşkanlığı Foru ve Türk Devletleri
- Cumhurbaşkanlığı forunda ortasında büyük yıldız ve çevresinde onaltı tane yıldız vardır, bu yıldızlar Türk tarihinde kurulan önemli devletleri simgeler.
- Forun çevresindeki onaltı Türk devleti arasında Asya Hun, Avrupa Hun, Ak Hun, Batı Hun, Göktürkler, Uygurlar, Hazarlar, Avarlar, Karahanlılar, Gazneliler, Büyük Selçuklu Devleti, Harzemşahlar, Timur Devleti, Babür Devleti, Altınorda ve Osmanlı yer alır.
- Anadolu Selçuklu Devleti bu listede yer almaz çünkü Selçuklu'yu Büyük Selçuk'un devamı olarak görüyor ve o devleti bunun içerisine almıyor.
- 17:11Göçebeliğin Diğer Sonuçları
- Türklerin tarihini incelemek zorlaşır ve uzun süreli hapis cezası olmaz, çünkü çadırda yaşayanlar kısa kısas yapar veya kısa süreli işkenceye benzeyen şekilde tutsak ederler.
- Göçebeliğin sonucunda sözlü kültürler gelişir: ölün arkasına yakılan ağıt (sagu), atasözü (sav), destan ve coşkun şiirler (koşup) gelişir.
- Göçebe yaşamda ev ve eğitim gelişmez, tarım gelişmez, yerine hayvancılık gelişir ve Türklerin temel geçim kaynağı hayvancılık olur.
- 18:45İskitler
- İskitler (Sakalar) tarihte bilinen ilk Türk topluluğudur, devlet değil bir boydur ve Romanya'dan Türkmenistan'a kadar geniş bir coğrafyada yaşamışlardır.
- İskitlere "bozkırın kuyumcuları" denir çünkü inanılmaz güzel altın işçilik yapmışlardır.
- İskitler Türk tarihi içerisinde atı evcilleştirmiş ve ata binerken kullanılan üzengiyi bulmuşlardır; bu da atı kontrol etmeyi, ok atmayı ve kılıç kullanmayı kolaylaştırır.
- 20:47Alp Er Tunga ve İskitler
- Alp Er Tunga, Türklerin örnek aldığı ilk isimdir ve Metehan'ın hayali de bir Alp Er Tunga olmaktır.
- Alp Er Tunga, İskitlerle Persler arasındaki savaşta Zaloğlu Rüstem ile savaşır ve bu savaşta öldürülmüştür.
- Alp Er Tunga'nın ölümü üzerine "Alp Er Tunga Destanı" yazılmıştır ve bu destan, savaşın anlatıldığı bir ağıttır.
- 21:38İskitlerin Tarihi
- Gazneli Mahmut, Firdevsi'ye Türk tarihini araştıran bir kitap yazmasını söylemiş ve Firdevsi, ilk bilinen Türk hükümdarı olarak Alp Er Tunga'yı (İran'da Afrasiyap olarak bilinen) anlatmıştır.
- Alp Er Tunga'dan sonra Şu gelir ve Şu, Büyük İskender ile savaşıp ölür.
- Tomris Hatun, ilk kadın hükümdardır ve Amazon kadınları Türk ordusunda askerlik yapmıştır.
- 23:33İskitlerin Kültürü ve Sanatı
- İskitler, Orta Asya'ya gelerek Büyük Hun (Asya) devletinin himayesi altına girmişlerdir.
- İskitler, Altın Elbiseli Adam ve Pakalası gibi önemli eserler yapmışlardır.
- İskitler ilk balbalları (mezar taşları) yapmışlardır; kişi hayatı boyunca kaç düşman öldürse, o kadar düşmanın mezar taşını mezarına diktiler ve inanışlarına göre ahirette bu düşmanlar hizmetçilik edecekti.
- 25:06Asya Devleti ve Teoman
- Asya Devleti, ilk teşkilatlı Türk devletidir ve kurucusu Teoman, en bilinen ilk Türk hükümdarıdır.
- Teoman zamanında Çin'e karşı sürekli saldırı hareketi vardır ve hedef ipek yolu almaktır.
- Çin Seddi, Teoman'ı durdurmak için yapılmaya başlanmıştır.
- 26:16Metehan (Mete Han)
- Teoman tek eşlilik yapmıştır ve oğlu Mete ile yalnız kaldığında ikinci bir eş edinmiştir.
- İkinci eş, kendi oğlunu hükümdar yapmak için Mete'yi ortadan kaldırmak istemiştir ve Teoman, Mete'yi Yüeçilere göndermiştir.
- Mete, sürgünde ıslıklı ok yaparak babasını öldürmüş ve tahta çıkmıştır.
- 28:35Metehan'ın Hükümeti
- Metehan'a Oğuz Kağan da denir ve bazı İslam alimleri onun peygamber olduğunu iddia etmektedir.
- Metehan, M.Ö. 200'lü yıllarda yaşamış ve dağınık halde yaşayan Türkleri bir araya toplayan ilk hükümdardır.
- Metehan, askerlerini onbaşı, yüzbaşı, binbaşı gibi bölümlere ayırarak tarihteki ilk düzenli orduyu kurmuştur ve bu M.Ö. 209 yılında gerçekleşmiştir.
- 30:47Metehan'ın Çin Politikası
- Çin'i ele geçiriyor ancak topraklarına katmıyor, vergiye bağlıyor çünkü Çin'in kalabalık bir millet olması nedeniyle asimile olmamak için.
- Çinlilerle Kuzey Şans ve Paytak antlaşmaları gibi anlaşmalar vardır.
- Metehan, Çin elçisinin at ve eş isteğini kabul etse de toprak isteğini reddeder, Türk toprak milliyetçiliğini ve devlete olan bağlılığı gösterir.
- 32:41Metehan'ın Mirası ve Devletin Zayıflaması
- Oğuz Kağan Destanı'ndaki Oğuz, Metehan'ı iddia edilen kişidir.
- Metehan'ın ölümünden sonra devlet zayıflamaya başlar, Metehan'ın oğlu Ok Çin'e özenti besler.
- Hohanyeh adlı oğul Çin'e bağlanmak isterken kardeşi Çi Çi karşı çıkar, bu iç karışıklıklar göçebeliğin sebeplerinden biridir.
- 34:13Türk Göçü ve Oğuz Kağan Ailesi
- Türkler, Çin ve Moğolların baskısı nedeniyle Balamir zamanında Avrupa'ya doğru göç hareketi başlatırlar.
- Metehan, Oğuz Kağan olarak bilinir ve Osmanlı Devleti Oğuz'un Kayı boyundan gelir.
- Oğuz'un oğulları ve torunları birçok Türk boyunu oluşturur, hepsi Metehan'ın çocukları olarak görülür.
- 35:43Roma İmparatorluğu ve Barbar Kavimler
- Roma İmparatorluğu, Afrika ve Avrupa'yı kapsayan geniş bir imparatorluktur ve Türklerden haberdardır.
- Roma İmparatorluğu'nun en büyük belalısı Barbar kavimlerdir: Ostrogotlar, Vizigotlar, Germenler, Burgontlar, Angıllar, Saksonlar.
- Barbar milletler Karadeniz'in üst tarafında ormanlık alanlarda kendi hallerinde yaşar, Roma İmparatorluğu'na karışmazlar.
- 37:14Türk Göçü ve Avrupa'nın Değişimi
- Türkler, Çin Seddi'ni geçerek Asya Hun zamanında Balamir liderliğinde yüz yıl süren bir göç başlar.
- Türklerin göçü, önce Alans'ı, sonra Barbar milletleri korkutur ve onları Avrupa'ya doğru kaçmaya zorlar.
- Roma İmparatorluğu Barbar kavimlere karşı baş edemeyince kendini ikiye böler, Doğu Roma (Bizans) ve Batı Roma olur, Batı Roma yıkılır ve Avrupa devletleri oluşur.
- 40:25Türklerin Avrupa'ya Girişi ve Kaos Dönemi
- Türkler, dağılan bölgede Makedonya'dan Macaristan'a kadar olan alanda Avrupa Hun Devleti'ni kurmuşlardır.
- O dönemde Avrupa'da herkes birbirini öldürüyordu ve hayatta kalmak için güvenli bir yer bulmak amaçlanıyordu.
- Birbirini tanımayan insanlar karşılaştığında kılıçlar çekiliyor ve herkes birbirinin malına göz dikmiş durumdaydı.
- 40:58Feodal Sistem ve Surlar
- Zengin insanlar hayatta kalmak için yüksek surlar inşa etmiş ve surların içinde güzel malikaneler yapmışlardır.
- Surların içinde yaşayanlar, dışarıdan gelenlerin kendilerini koruması karşılığında tarlaları ekme, hayvanlarına bakmalarını ve ticaretlerini yapmalarını istemişlerdir.
- Düşmanlar surları aşılamazsa, beylikleri kuşatmaya çalışmışlardır, ancak dere kenarında yapılan beylikler su ve yiyecek kaynakları nedeniyle teslim olamamışlardır.
- 42:55Feodalite ve Kilise
- Dere kenarına yapılan beyliklere "derebeylik sistemi" veya "feodalite" adı verilmiştir.
- Feodal beyler kendi beyliklerinde kilise inşa etmişlerdir ve bu dönemde İncil İbranice ve Latince olarak yazılmıştı.
- Ortacağ'da Avrupa'da hiçbiri okuma yazma bilmiyordu ve İbranice-Latince'yi sadece din adamları biliyordu.
- 43:33Din Satışı ve Skolastik Düşünce
- Din adamları İncil'i kafalarına göre halka yorumlayarak cennetten arazi satmaya başlamışlardır.
- Bu dönemde "skolastik düşünce" adı verilen "kilisenin söylediği her şey doğrudur" anlayışı ortaya çıkmıştır.
- 450-1450 yılları arasında (İstanbul'un fethine kadar) Avrupa'da kaos ortamı devam etmiştir.
- 44:09Topların Ortaya Çıkması ve Sonuçlar
- Fatih'in İstanbul'un surlarını yıkmak için top yapmasıyla, Avrupa'daki diğer devletler de top yapmaya başlamış ve surları yıkarak beylikleri ele geçirmişlerdir.
- Kavimler göçü, Asya'dan Çin baskısından dolayı başlamış, Balamir tarafından başlatılmış ve önce Alanları, sonra Barbarları kovmuşlardır.
- Roma İmparatorluğu saldırıları durduramayınca ikiye bölünmüş, Doğu İstanbul (Bizans) kurulmuş, Batı taraf ise yıkılmıştır.