Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan İslam öncesi Türk edebiyatı dersinin bir bölümüdür. Eğitimci, tahtada notlar alarak konuyu detaylı şekilde açıklamaktadır.
- Video, İslam öncesi Türk edebiyatının sözlü dönemini ele almaktadır. Eğitimci önce bu dönemin önemli törenlerini (şölen, seylan ve yu) açıklar, ardından bu törenlerde ortaya çıkan ilk edebi ürünleri (sagular, koşuklar, destanlar, atasözleri) incelemektedir. Her bir türün nazım birimi, kafiye yapısı, ölçüsü, konusu ve hangi törenlerde söylenmesi gibi özelliklerini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, 24 dakika sürmekte ve öğretmen, diğer videoda devam edeceğini belirterek sona ermektedir. Türk edebiyatının kökenlerini ve gelişimini anlamak isteyenler için faydalı bir kaynaktır.
- 00:03İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
- İslamiyet öncesi Türk edebiyatı sözlü dönem ve yaz dönemine ikiye ayrılır.
- Sözlü dönem, yazının kabul edilmediği dönemdir.
- 00:55Sözlü Dönemin Törenleri
- Sözlü dönemde üç önemli tören vardır: sığ (av törenleri), şölen (kurban törenleri) ve you (ölüm törenleri).
- Sığ törenleri gençlerin savaşçılık yeteneklerini diri tutmak ve karınlarını doyurmak için yapılan av törenleridir.
- Şölen törenleri en yüksek dağın mağaralarında tanrıya ak aygır kesilerek yapılan kurban törenleridir.
- 04:06Ölüm Törenleri ve İlk Edebi Ürünler
- You törenleri cenaze merasimleridir ve burada ölen kişinin övülmesi, güzel niteliklerinin anlatılması olan sagular söylenir.
- Av ve kurban törenlerinde aşklar, tabiat ve savaş konulu koşuklar kopuz eşliğinde söylenir.
- Törenlerde destanlar da söylenir; destanlar toplumu etkileyen savaş, kahramanlık ve göç gibi olayların olağanüstü anlatımlarıdır.
- 06:56Sözlü Dönemin Özellikleri
- Sözlü dönemin dili sadedir ve yabancı kelimelerin sadece yüzde bir oranında bulunduğu görülür.
- Şiirler genellikle dörtlük nazım birimiyle ve on iki heceli ölçülerle yazılır.
- Şiirlerde ahengi sağlamak için ses benzerlikleri (kafiye) ve redif kullanılır.
- 10:17Konular ve Edebiyatçılar
- Sözlü dönemde tabiat, ekmek, savaş, kahramanlık ve yerine göre aşk konuları işlenir.
- Bu dönemde edebiyatçılar genel olarak şaman olarak adlandırılır (Altay Türkleri kam, Kırgız Türkleri baksa, Oğuz Türkleri ozan).
- Şamanlar dönemin din adamlarıdır, gök tanrı dinini uygulayıcılardır ve cenaze, av ve kurban törenlerinde görev alırlar.
- 12:48Şamanların Çok Yönlü Rolü
- Şamanlar aynı zamanda hekim, eczacı, rakastır (dansçı), şair ve müzisyen olarak görev yaparlardı.
- Şamanlar hastalıkları tedavi eder, çeşitli otlarla tedavi yapar, ağzından köpükler çıkararak dans eder ve transa geçerlerdi.
- Şamanlar Türk edebiyatının ilk şairleriydi ve ilerleyen zamanlarda herkesin bir işi yapmasıyla görevleri daralır oldu.
- 15:30Sözlü Edebiyattaki Ürünler
- Sözlü edebiyatta koşuklar, dörtlükler halinde yazılan, yarım kafiye ve redif içeren nazım birimleridir.
- Koşukların konusu genellikle aşk ve tabiat olup, savaş destana daha fazla yakışır.
- Koşuklar hedge ölçüsüyle (yedili, sekizli, onbirli, onikili) yazılır ve av törenlerinde, sığırlarda, kurban törenlerinde ve şölen törenlerinde söylenir.
- 19:04Sagu ve Atasözleri
- Sagu, cenaze törenlerinde söylenen, dörtlük nazım birimiyle yazılan, yarım kafiye ve redif içeren bir türdür.
- Sagu cenaze törenlerinde ölen kişiye sevgi ve meziyetlerini anlatan bir nevi ağıttır ve yuh törenlerinde söylenir.
- Divan edebiyatında mersiye, halk edebiyatında ağıt adıyla devam eden sagu örnekleri Divanü Lügatit Türk'te ve Dede Korkut'ta bulunur.
- 21:43Atasözleri ve Destanlar
- Dönemin atasözleri, geçmişin geleneğinin ve tecrübesinin bize verildiği eserlerdir.
- Atasözlerinin ilk örnekleri Orhun abidelerinde, daha sonra Divanü Lügatit Türk ve Dede Korkut'ta bulunur.
- Destanlar, toplumu derinden etkileyen olayları (savaş, göç, kahramanlık, doğal afetler) olağanüstü şekilde anlatan, abartılarak yayılan uzun sözlü eserlerdir.