Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Dekalan Savunması" kanalında yayınlanan bu eğitim videosu, bir eğitmen tarafından İslam hukuku kapsamında ticaret hukuku konusunu detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, ticaret hukuku dersinin temel kavramlarını sistematik bir şekilde ele almaktadır. İlk olarak ticaret ile ilgili kavramlar ve alışveriş için gerekli şartlar açıklanmakta, ardından muhayyerlikler, alışveriş yasakları ve mekruh sayılanlar anlatılmaktadır. Daha sonra alışveriş çeşitleri, bağış çeşitleri, emanet kavramları ve borç ilişkileri ele alınmakta, son bölümde ise şirket kavramları ve ortaklık türleri detaylandırılmaktadır.
- Video, Diyanet İşleri Başkanlığı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ensar Yayınları, Açıköğretim Fakültesi ve İslam Ansiklopedisi'nden bilgiler kullanılarak hazırlanmıştır. Her kavram için örnekler verilerek ve mezhep görüşleri karşılaştırılarak konu anlatılmaktadır.
- Giriş ve Konu Başlıkları
- Dekalan Savunması kanalında ticaret hukuku dersi işlenecek.
- Videoda Diyanet İşleri Başkanlığı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ensar Yayınları, Açıköğretim Fakültesi yayınları ve İslam Ansiklopedisi'nden bilgiler derlenmiş.
- Dersin konu başlıkları: ticaret kavramları, alışveriş şartları, muhayyerlik, alışveriş yasakları, alışveriş çeşitleri, hibe, borç, emanet, bağış ve şirket çeşitleri.
- 01:21Ticaret Hukuku Kavramları
- Alışveriş kelimesinin karşılığı "bey"dir.
- Mal mütekavim, dinen istifade edilmesine izin verilen, mübah görülen ve maddi değeri olan şeylerdir.
- Satılığa gelen mallara karşılık ödenen ücret "semen", malın değeri "kıymet", satıcısına ise "bayi" denir.
- 01:59Mal Türleri ve Ölçü Kavramları
- Bir malın benzeri varsa "misli mal", benzeri yoksa "kıymi mal" olarak adlandırılır.
- Malın ölçülerine göre "vezni mal" (kilo ile satılan), "keyli mal" (litre ile satılan), "zirai mal" (metre ile satılan) ve "adedi mal" (tane ile satılan) olarak sınıflandırılır.
- Ölçü tartıya tabi olmaksızın tahmin yoluyla satılan mallara "cüzzaf" denir.
- 03:35Alışveriş Şartları
- Bir alışverişin geçerli olabilmesi için dört şart vardır: taraflar, lafız, meclis ve mal.
- Ticarette taraf olmak için akıllı ve reşit olma zorunluluğu vardır.
- Lafız (irade beyanı) olarak icat (teklif) ve kabul (onay) ifadeleri kullanılır, bu ifadelerin sözel olması gerekmez, fiille de yapılabilir (teati veya muhatap).
- İcat ve kabul birbirlerine uygun olmalıdır.
- 05:08Alışverişin Geçerli Olması İçin Gerekli Şartlar
- Alışverişin geçerli olması için teklif eden ve kabul eden kişinin aynı fiyatları ve şeyleri söylemesi gerekir, aksi takdirde alışveriş gerçekleşmez.
- İcat ve kabul sırasında muhayyerlik, akdi geçerli kılıp kılmama konusunda tarafların serbest olmasıdır.
- Teklifte bulunan kişi karşı taraf kabul etmeden teklifinden dönebilir (rücu muhayyerliği) ve kabul muhayyerliğinde karşıdaki kişi ister kabul eder ister reddeder.
- 06:02Meclis ve Satılan Mal Şartları
- Bir aktin geçerli olması için hem icabın hem de kabulün aynı mecliste aynı zamanda olması gerekir, araya süre girerse akit geçersiz olur.
- Meclis muhayyerliği, icat ve kabulde bulunulduktan sonra kişilerin birbirlerinden ayrılmadan önce alışverişten vazgeçebilmesidir ve sadece Şafii ve Hanbeli mezhepleri tarafından kabul edilir.
- İslam hukukunda satılan mallar için müntefeu bih (şer'an kendisinden istifade edilebilir olması), temiz ve mevcut olması, malum olması ve teslim edilebilir olması şartları vardır.
- 08:31Mala Bağlı Parçalar ve Teslim Edilme Süreci
- Mala bağlı olan parçalar veya mala dahil olan şeyler mal ile birlikte satılmış olur, örneğin ev satın alındığında vestiyer gibi eşyalar ayrı anlaşma gerektirmeden evle birlikte satılır.
- Alışveriş yapıldıktan sonra mal teslim edilmeden yok olursa veya telef olursa ücreti müşteriye iade edilmek zorundadır.
- Maa ait masraflar satıcıya, ücrete ait masraflar ise alıcıya aittir; malı tartma, ölçme gibi masraflar satıcıya, noter masrafları ve evrak masrafları alıcıya aittir.
- 09:52İkale ve Cali Şartlar
- İkale, alışveriş yapıldıktan sonra taraflardan birisinin akdi bozmak istemesi ve karşı tarafın fedakarlıkta bulunup karşılıklı rıza ile alışverişi bozmasıdır.
- İkale için iki tarafın da rızasının olması ve satılan şeyin sağlam olması gerekir.
- Cali şartlar, alışveriş esnasında tarafların ileriye sürdüğü şartlardır, örneğin bir dolap satın alırken kurulumunda yapılırsa alınacağı gibi şartlar.
- 11:07Muhayyerlik Türleri
- Şart muhayyerliği, akdi belli bir müddet içerisinde geçersiz kılma hakkıdır; örneğin alışveriş yapıldığında "üç gün süre muhayyerlik hakkım var" diyerek üç gün içerisinde düşünüp alışverişin iptal edilebilir.
- Görmediği bir mal üzerine akit yapan kişi, malı görünceye kadar serbesttir ve istediği zaman aktif feshedebilir.
- Ayıp muhayyerliği, teslim edilecek bir malda kusur bulunulduğunda teslim alan kişinin akdi iptal etme hakkıdır; örneğin ekranı kırılmış bir telefon alındığında.
- 12:40Diğer Muhayyerlik Türleri
- Vasıf muhayyerliği, belli bir özellik için alınan malda o özellik yoksa müşteri muhayyer olur; örneğin para yırtıksa ayıp muhayyerliği, sahte ise vasıf muhayyerliği.
- Tayin muhayyerliği, üç ayrı eşya arasında fiyatları hepsinin farklı olup alıcı kişinin istediği eşyayı seçmesidir.
- Aldanma muhayyerliği, bir malın çok ucuz veya çok pahalı satılması halinde taraflardan birisinin alışverişin iptal etme hakkıdır; nakit muhayyerliği ise ödeme tarihinin geçmesinde alışverişin iptal etme hakkıdır.
- 15:05İslam'da Alışveriş Yasakları
- Kabin yasağı, satılan mal ile fiyat arasındaki dengesizliği ifade eder; mal değerinin çok üstünde veya altında satılırsa yasaktır.
- Tahir yasağı, taraflardan birinin söz, fiil veya davranışlarıyla karşı tarafı kasıtlı bir şekilde aldatmasıdır; malı satan kişinin kusurunu gizlemesi de bu yasağı kapsamına girer.
- Karar yasağı, akdi haksız kazanca yol açacak kadar kapalılık ve bilinmezlik içermesidir; Peygamber Efendimiz'in meyveler olgunlaşmadan, doğmamış hayvan yavrusu ve yakalanmamış balık satılmasını yasaklaması bu yasağa örnektir.
- 16:46Mekruh Sayılanlar
- Cuma vaktinde alışveriş yapmak Hanefi mezhebine göre mekruh, diğer üç mezhebe göre ise haram kabul edilmiştir.
- Başkasının pazarlık ettiği bir mala üçüncü bir kişinin gelip pazarlık etmesi, satın alma niyeti olmadığı halde alışverişin kızıştırılması (neceş) ve dışarıdan şehre mal getirenleri karşılayıp tüm malını satın almaya çalışmak (telakki rukban) mekruh kabul edilmiştir.
- İhtiyac malzemelerini uzun süre bekletip fiyattan yükselmesini sağlayarak kazanç sağlamak (ihtikar) ve zorda kalan bir kişinin durumundan istifade edip ticaret yapmak (bey'l-muzdar) mekruh kabul edilmiştir.
- 18:25Alışveriş Çeşitleri
- Muameleye göre alışveriş çeşitleri: bab vefa (bedeli iade edildiğinde geri alınmak üzere satılan mal), bab istila (mal sahibinin kendisine kiraya verilmesi şartıyla satılan mal) ve bab iğne (vadeli satın alınan malın peşin fiyatına satılması).
- Ücrete göre alışveriş çeşitleri: müsaveme (pazarlık ederek yapılan alışveriş), murabaha (maliyete kar eklenerek yapılan ve karın müşteri tarafından bilindiği satış), tebliye (malın maliyetine göre satış), işrak (malın bir kısmının maliyeti, bir kısmının kar eklenerek satılması) ve vazia (malın maliyetten aşağıya zararına satış).
- Ödeme yöntemine göre alışveriş çeşitleri: sarf (paranın para ile değiştirilmesi), mukayeza (malın mal ile değiştirilmesi), mutlak (parayla mal satın alma), selam akdi (para peşin mal veresi şeklinde gerçekleşen alışveriş) ve istisna (sanatkara bir eşyayı yaptırıp satın alma).
- 25:02Önemli Kavramlar
- Pişmanlık akçesi veya P akçesi (kapora), bir malı satın alacağında belli bir süre opsiyonlamak için verilen ücrettir; müşteri satın alırsa kapora fiyattan düşürülür, vazgeçerse verilen kaporayı geri alamaz.
- Şufa hakkı, bir malı satın almada öncelik hakkına sahip olmaktır.
- 25:40Şufa Hakkı
- Şufa hakkı, bitişik komşuluk durumunda aynı bedeli vermek şartıyla bir malın satın alma hakkı olarak tanımlanır.
- Apartmanda bir daire satıldığında, aynı fiyatı vermek şartıyla komşuya o daireyi satın alma hakkı verilir.
- 26:34Bağış Çeşitleri
- Hibe, bir şeyi başkasına karşılıksız olarak hemen derhal verilmesidir, vasiyetten farkı hemen verilmesidir.
- Hibenin şartları: bağışlanacak malın mevcut olması, bağışlayacak kişinin kendi mülkü olması, malın belirlenmiş olması, bağışlayanın akıl ve bali olması ve iki tarafın rızası bulunmasıdır.
- Umra, bir şahsın başkasına ömür boyu faydalanması için ve o öldükten sonra kendisine veya varislerine iade edilmesi için yapılan bağıştır.
- Rukba, bir malı verip, eğer sen benden önce ölürsen mal tekrar benim olur, ben senden önce ölürsem mal varislerine değil, mal tamamıyla sana geçer şeklinde yapılan bağıştır.
- Sukna, evini başkasına ömrü boyunca mesken olarak bağışlamasıdır.
- 30:51Emanetler
- Vedia, bir şahsın malını muhafaza etmesi için başka birine verilmesidir.
- İare, bir malı kullanıp tekrar iade etmek üzere başkasına vermektir (ödünç almaktır).
- İcare, bir şeyi kullanılması için para karşılığında kiralamaktır.
- 32:57Diğer Kavramlar
- Kars, bir malı başkasına borç vermektir.
- Kefalet, asıl borçlunun yanına bir kişiyi katıp her ikisini de sorumlu tutmaktır; kefalet karşılığında ücret alınamaz ve kefil borcu ödedikten sonra parayı asıl borçludan talep etme hakkına sahiptir.
- Havale, borcun borçlu olan kişiden başka bir şahsa geçirilmesidir; asıl borçlu artık borçtan sorumlu değildir.
- Rehin, alacaklının alacağını güven altına almak maksadıyla borçlunun bir malına el koymasıdır; rehin edilen malın getirileri malın sahibine aittir ve rehin alan kişi sahibinden izin almadan malı satamaz veya faydalanamaz.
- Vekalet, bir kimse kendisi yapabileceği bir işlemi başka bir şahsın yapmasına yetkili kılmasıdır; yetki alan kişiye vekil, yetki veren kişiye müvekkil, yetki verme işlemine tevkil denir.
- 36:11Şirketi İbahe ve Şirketi Mülk
- Şirketi ibahe, toplumun ortak yararına bırakılmış, kullanılması herkese mübah olan ve kimsenin mülkü olmayan şeylerdir; sular, yollar, meralar, denizler ve göller bunun örnekleridir.
- Şirketi mülk, üç kişi birleşip bir mal satın alması veya beş kardeşin bir mal hediye edilmesi durumunda oluşan ortaklıktır.
- 36:50Şirketi Akit
- Şirketi akit, iki veya daha fazla kimsenin sermayesini, emeğini, kredisini, maddi imkanını veya itibarını belli ölçüler içerisinde birleştirerek meydana gelecek karı paylaşmak üzere anlaşmaları suretiyle oluşan ortaklıktır.
- Mecelle'de benimsenen ayrıma göre akit şirketleri, ortaklar arasındaki hak ve yetki dengesi bakımından mufavada ve inan olmak üzere ikiye, şirketin dayandığı ana unsurlar bakımından da emval, ebdal ve vücub şeklinde üçe ayrılır.
- 37:45Mufavada ve İnan Şirketleri
- Mufavada şirketine, ortakların koymuş oldukları sermayede, kar veya zarar paylaşımlarında, tasarruf ehliyetlerinde ve yetkilerde hepsinin eşit olması durumunda oluşan şirketlerdir.
- İnan şirketlerine, ortakların sermaye, kar, tasarruf ehliyetinde denklik şartı aranmayan şirketlerdir ve halk arasında en yaygın olan şirket türüdür.
- 38:33Şirketin Dayandığı Ana Unsurlar
- Şirketi enval, birden fazla kişinin ortaya sermaye koyup bunu işleterek kar kazanmak ve karda belli şartlarla paylaşmak üzere yaptıkları şirket akididir; ortakların hepsi sermaye katkısında bulunur ve her ortak sermayesi oranında kar alır.
- Şirketi amale, birden fazla kişinin ortakça birlikte yapmak üzere bir işi kabul edip kazancı aralarında bölünmek üzere birleşmeleridir; örneğin iki terzi bir okulun forması yapmak için birleşip işi yapabilirler.
- Şirketi vücuda, sermayesi bulunmayan iki veya daha çok kişinin ticari tecrübe itibarlarını öne çıkarıp belli bir işi yapmak üzere kurdukları ortaklıktır; bu ortaklığa aynı zamanda mefalis şirketi, kredi şirketi veya zimem ortaklığı da denilmektedir.
- 40:12Diğer Ortaklık Türleri
- Mudarebe, bir taraf sermaye koyacak, diğer tarafta işletmeyi üstlenecek şekilde kurulan kar paylaşımı esasına dayalı ortaklıktır; emek-sermaye ortaklığıdır.
- Müsakkat, meyve bahçesi veya üzüm bağı sahibi ile bunların bakım ve sulamasını üstlenen kişi arasında yapılan, çıkacak ürünü belli bir oranda paylaşmak üzere yapılan anlaşmadır.
- Muzara, tohum, ekmek ve mahsulü belli oranda paylaşmak üzere arazi sahibi ile emek sahibi arasında yapılan zirai ortaklıktır; muharese ise arazi ve emek sahibinin yetişecek ağaçların ortak olması şartıyla boş araziyi fidan dikmek üzere yapılan akdesdir.