• Buradasın

    İslam'dan Cumhuriyet'e Müzik Teorisi ve Makam Kavramı Üzerine Akademik Sunum

    youtube.com/watch?v=blJynkOdawg

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, bir akademisyen tarafından yapılan, müzik teorisi ve makam kavramı üzerine kapsamlı bir akademik sunumdur. Konuşmacı, uzun bir sunum hazırladığını belirterek izleyicilere sunum sırasında ara verme özgürlüğü sunduğunu ifade etmektedir.
    • Sunum, müzik teorisinin tarihsel gelişimini, İslam'dan Cumhuriyet'e uzanan müzik teorisi modellerini ve makam kavramının zaman içindeki evrimini incelemektedir. Konuşmacı, müzik teorisinin iki temel eğilimini (dizi merkezli ve ilgi merkezli nazariler) açıklamakta, Osmanlı'da 15. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar gelişen makam modellerini ele almaktadır.
    • Sunumda ayrıca Pisagorculuk'un müzik anlayışındaki rolü, dörtlü aralıkların önemi, Safiyüddin Safi gibi önemli müzik teorisyenlerinin çalışmaları ve beşli sistemlerin gelişimi detaylı şekilde anlatılmaktadır. Konuşmacı, müzik teorisinin sadece bilimsel bir çalışma değil, aynı zamanda inanç sembolizmini de içeren bir disiplin olduğunu vurgulamakta ve müzik teorisinin sabit ve değişmeyen bir alan olmadığını, farklı teorisyenlerin bu prensipleri farklı şekillerde geliştirdiğini belirtmektedir.
    00:10Sunumun Amacı ve Teori Kavramı
    • Sunum, Osmanlı ve Doğu Akdeniz medeniyeti dünyasının temel konularından biri olan makam kavramını ele alacak.
    • Teori, Antik Yunan'da felsefi düşünce tarzının, anlama ve yorumlama faaliyetlerinin anahtarı olan bir konudur.
    • Teori faaliyetleri, bilimsel yöntemlerin en temellerinden biri olan gözlemle irtibatlıdır.
    03:51Teori ve Kuram Kavramları
    • Teori sözü Antik Yunan'dan Latin diline, oradan Batılı dillere geçmiş ve bugün yaygın olarak bilim alanı ile ilişkilendirilir.
    • Eski Türkçe'de Arapçadan geçen "nazariye" kelimesi, Yunanca'daki "theora" kelimesinin birebir çevirisi olup, teorinin gerçek işlevini en doğru yansıtan kelimelerden biridir.
    • Kuram, Türkçede kökünden kaynaklı olarak bir şeyi kurmak ve kurgulamak ile ilgilidir, bu nedenle kuramsal bir teori ile nazariye temelli bir teori birebir aynı anlama gelmez.
    05:07Müzikte Ezgi ve Nağme Kavramları
    • Müzikte makamlar, perdeler ve nağmeler ele alınırken, ezgi ve seslerin hareket etme biçiminden bahsedilir.
    • Melodi kavramı Antik Yunan'dan gelmekte olup, şarkı yapımı ile ilgili bir kavramdır ve hemen hemen tüm dünya müzik kültürlerinde şarkıdan bahsedildiğinde melodi, rikim ve sözden bahsedildiği anlamına gelir.
    • Antik Yunan'dan itibaren Osmanlı dünyasında müzik yapmanın ana amacı, ses, söz ve ritim arasında sanatsal yaratı bakımından bir eser meydana getirmektir.
    07:01Teorisyen ve Müziksel Yaklaşımlar
    • Teorisyen, müziğin unsurları ve müziğin unsurları arasındaki ilişkileri açıklama çabası içinde olan özel bir insandır.
    • Teorisyenler, sesler arasındaki harekete odaklı bir bakışla açıklama çabası içinde olabilirler veya bunlar arasındaki mesafelere ve düzenleniş tarzına odaklanarak açıklama yapabilirler.
    • Teorisyenlerin iki temel eğilimi vardır: yapıya odaklı dizi merkezli nazariler ve hareket odaklı ilgi merkezli nazariler.
    09:52Teorisyenlerin Farklı Yaklaşımları
    • Teorisyenlerin mantıkları arasında yönelim bakımından temel farklılıklar vardır.
    • Bir tanesi perdelere odaklıyken, diğeri bunlar arasındaki mesafelere odaklıdır.
    • Bir tanesi devir, daire, dizi gibi kavramlar kullanırken, diğeri makam, yer, mahal, mertebe, mevki gibi kavramları kullanmaya odaklıdır.
    10:50İslam'dan Cumhuriyete Müzik Nazariyesi Sınıflandırması
    • İslam'dan Osmanlı'ya, Osmanlı'dan Cumhuriyete ulaşan süreç boyunca şekillenmiş müzik nazarı kaynakları iki temel teorik yönelim içerisinde sınıflandırılabilir.
    • İlk model, dizi merkezli yaklaşımlardan biri olup, İslam nazariyecilerin Antik Yunan'dan öğrendikleri devir, daire ve şeh kavramlarının merkezde olduğu bir modeldir.
    • İkinci model, Cumhuriyet dönemine gelen Osmanlı'nın son dönemlerinde başlayan Avrupa müzik teorisi ile mukayeseler ve giderek Avrupa müzik teorisinin merkezi bir konuma geldiği tonaliteye dayalı yaklaşımdır.
    12:16Osmanlı'da İki Temel Müzik Nazariyesi Modeli
    • Osmanlı dünyasında 15. yüzyıldan itibaren 20. yüzyıl başlarına kadar getirdiği kendine özgü iki temel bilme modeli vardır.
    • İlk model, sufi çevrelerle, ezoterik gizli bilgi ve sembolik ifadelerin ön plana çıktığı, Antik Yunan'daki metafizik geleneklerle felsefe anlayışı bağlantıları olan batini sembolizme dayalı makam modelidir.
    • İkinci model, 17. yüzyılın sonları ve 18. yüzyılın başları itibariyle somutlaşmış, kompozisyona dayalı bilginin seyir kavramına odaklandığı, eser boyunca takip edilmesi gereken nağme üretimine yönelik stratejiler içeren bir modeldir.
    14:04Nazari Modellerin Temsil Biçimleri
    • İki farklı nazari modelin temsil biçimleri görsel olarak birbirinden taban tabana zıt bir mantıkla farklıdır.
    • Birinci dairede müziğe ait unsurlara yer veren semboller, aralığı sembolize eden hatların birleşimi gibi hususlar bulunurken, ikinci dairede avazeler başlığı altında seyyarelerden bahseden, onları toprak, su, hava, ateş gibi dört temel unsurla irtibatlandıran bir yapı vardır.
    • Bu iki daire, iki zıt teorik yönelimin en mükemmel temsilleri olarak görülür ve Osmanlı İslam nazarı geleneklerinde karşımıza çıkar.
    15:41Nazari Modellerin Değerlendirilmesi
    • Nazari modeller içerikleri bakımından tespit edilebilir bir şekilde değerlendirilebilir.
    • Bir nazari modeli değerlendirmek için beş temel kategori kullanılabilir: hangi temel kavramı esas alıyor, açıklama tarzı ne, unsurları nasıl sınıflandırıyor, hangi diller içerisinde şekillenmiş ve nasıl bir terminoloji kullanıyor.
    • Nazari modeller Arapça, Farsça, Türkçe, Osmanlıca veya Rumca-Ermenice kaynaklarda ifade edilişinde en azından takip edilen mantık bakımından farklılıklar gösterir.
    17:07Devir Nazariyesi
    • Devir nazariyesi, felsefi temelleri ve inanç boyutuyla ilgili temelleri olan bir konsepttir.
    • Platon'da mükemmelliğin timsali olan daire, dini mektepler tarafından tanrısal bir sembol olarak adlandırılmıştır.
    • İslam ve Osmanlı dönemindeki müzik teorisi kaynaklarına "edvar" denilmesinde bile "devirler" anlamına gelir ve ana kavram "başlanılan yere dönme"dir.
    19:14Devir Nazariyesinin Özellikleri
    • Bu modelin en temel özelliği Antik Yunan'daki matematikçi Pisagorcu ekolün tipik bir temsilidir.
    • Dört temel bilim (quadrivium) olarak adlandırılan aritmetik, geometri, astronomi ve müzik, bilginin dört temel yolu olarak görülür.
    • Daire üzerinde mükemmelliğin, tanrısal düzenin kusursuzluğu ve başlanılan yere dönme sembolizmi temsil edilir.
    21:19Devir Nazariyesinin Matematiksel Temelleri
    • Simgeler bakiye aralıkları temsil eder, bu antik Yunan'dan beri kullanılan müzikteki perdeler arasındaki aralıklardır.
    • Pisagorcular oktav aralığını, dörtlü aralığını ve beşli aralığını kainatın mükemmel kuruluşunun en uyumlu müzikteki karşıtları olarak addederler.
    • Oniki perdeyi birleştiren hat tam beşli aralığına sahip olup, mükemmel uyum aralıklarından birini ihtiva eder.
    23:45Müzik Teorisi ve Kainat İlişkisi
    • Müzik teorisi, uyum ve nizamın ölçülebilirliği üzerine kurulmuş bir teorik faaliyettir.
    • Teorisyenler, kainattaki döngüsel işleyişi anlamak için müzik unsurlarını model olarak kullanırlar.
    • Müzikün unsurları arasındaki aralıkları ölçerek, dörtlü, beşli ve sekizli gibi uyumlu parçaları kainattaki gezegenler arasındaki ilişkileri izah etmek için kullanırlar.
    24:51Müzik Teorisinin Eleştirel Değerlendirilmesi
    • Teoriler gelip gidebilir, ancak bazıları işe yaramaz olsa bile güç ve etkilerini sürdürebilirler.
    • Bu model bugün hala eleştirel bir gözle ele alınabilir ve daha iyi anlaşılabilir.
    • Teoriler, müzikün neyi anlatıp neyi anlatmadığını, neyi kapsamına dahil edip neyi hariç bıraktığını eleştirel bir gözle ele alır.
    25:17Müzik Aralıkları ve Teoriler
    • Nazariyelere göre müzik yapımı için üç aralık vardır: mücenneb, bakiye ve diğer bir aralık.
    • Pisagorcu nazariye göre bakiye aralığı uyumsuz bir aralıktır ve uyumlu melodiler üretme kabiliyeti yoktur.
    • Mücenneb aralığı, bakiye aralığının uyumsuzluk ve uğursuzluk vasfını bertaraf etmek için teorisyenler tarafından geliştirilmiş ve icracılara tavsiye edilmiştir.
    27:00Dörtlü Aralığın Önemi
    • Dörtlü aralığı müzikte temel almanın müzik içerisinde hiçbir ikna edici karşılığı yoktur.
    • Dörtlü, Pisagorculuk içerisinde çok temel bir rol oynamaktadır ve felsefi çalışmalara, matematik bilginin gelişimine temel oluşturan terak hislerinden biridir.
    • Toprak, su, hava, ateş gibi metafizik mekteplerdeki kainatın yaratılmışının dört evresi, insan ömrünün dört evresi, dört mevsim ve günün dört evresi dörtlü modellerle izah edilebilir.
    28:38Matematik ve İnanç Sembolizmi
    • Matematikçi Pisagorculuk bugün düşündüğümüz anlamda sadece pozitif bilime dönük bir çalışma değildir.
    • Sayı sembolizmi olduğu için aynı zamanda bir inanç sembolizmini sayı üzerinden devam ettirmiştir.
    • Bu inanç sembolizmi, teorik faaliyetlerde önemli bir etken, şekillendirici ve belirleyici bir etken olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
    29:14Müzik Unsurlarının Sınıflandırılması
    • Müzik unsurlarını sınıflandırmaya dönük çabayı ilk dörtlü girişimde buluyoruz.
    • Bazı modellerde yedi, diğer modellerde dokuz temel oluşturucu istisna vardır.
    • Yedi temel tetraport oluşturup dörtlü ya da cins diye bilinen grupları oluşturup, bunları oktav oluşturucu modellerde lego parçaları gibi kullanmak mümkündür.
    30:11Safiyüddin ve Müzik Teorisi
    • 13. yüzyılda Urmiye'de (İran) Safiyüddin, Arap, Fars, Türk ve İslam dünyasının müzik nazaratının devrimci teorisyenlerinden biridir.
    • Safiyüddin, kendinden önceki modellere bağlı kalmayıp, o modelleri yeniden yorumlamak ve yeni tarzda bir açıklama ve sınıflandırmayla onu yeniden inşa etmek suretiyle bir çığır açmıştır.
    • Müzik tarihinde çok istisnai bir yeri olan Safiyüddin, mistik bazı mektepler tarafından bir tür şey sufi ermiş gibi görülmüştür.
    31:17Safiyüddin'in Müzik Teorisi
    • Safiyüddin'in modelinde müziğin bütünlüğü açıklama iddiasında olmasına rağmen, yaptığı tercihler bakımından birtakım sınırlılıkları vardır.
    • Türkiye'de henüz bu modellerin çok ayrıntılı eleştirel analizleri ve değerlendirmeleri yapılmamıştır.
    • Müzik teorisi geleneğinde bin yıldır aynı olduğu iddiası yanlıştır, özellikle Safiyüddin ile Mangalı arasında akıl almaz sayıda farklılık vardır.
    32:41Safiyüddin'in Beşli Oluşturma Yöntemi
    • Safiyüddin yedi tane dörtlü ve on iki tane beşli seçmiştir, ancak bu sayıların temsil ettiği sembolizme dikkat edilirse, sadece müzik teorisi yapmak derdinde olmadığını açıkça ortaya koymuştur.
    • Safiyüddin, dörtlüleri inşa ettikten sonra beşleri oluşturmaya başlamıştır.
    • Safiyüddin'in sisteminde, dörtlü aralığı olmayan, iki tane üçlünün birleşimi ile elde edilmiş bir beşli bulunmaktadır, bu da sistemin içinde bulunan büyük bir çatlağa işaret eder.
    35:09Müzik Teorisi ve Beşliler
    • Saf sisteminde bile üçlülerle meydana getirilmiş beşlilerin mevcut olduğu gösterilmektedir.
    • Ali Şah, 15. yüzyıl itibariyle Timurlu hanedanı içerisindeki nazareti çalışmalarının Safi din temelli olarak önemli takipçilerinden biridir.
    • Ali Şah bize 19 tane beşli verirken, Safiyüddin'in sadece 12 tane beşli uyumlu addettiğini ve diğerlerine uyumsuz gibi gösterme çabası içinde olduğunu göstermektedir.
    36:21Teorisyenlerin Farklı Yaklaşımları
    • Barış, Safiye'nin kısıtlayıcı tercihlerini eleştirir ve uygulayan müzisyenlerin Saf dinin kısıtladığının dışında seçenekleri kullandıklarını ifade eder.
    • Mahmud bin Abdülaziz, Osmanlı sarayında Maragalı Abdulkadir'in torunu olarak 16. yüzyıla doğru 15 tane beşli ve kendi buluşu olduğunu iddia ettiği iki yeni beşliye karşılık gelen kaynaklar yazmıştır.
    • Teorisyenlerin yeni uyumlu beşliler geliştirebilecekleri yönündeki çabanın mükemmel bir örneği olarak bu kaynaklar gösterilmektedir.
    38:08Müzik Teorisi ve Bilgi Üretimi
    • Teori alanı asla dolmuş bir alan değildir ve böyle algılanmamalıdır.
    • Modern dünyada müzik teorisi denildiğinde sabit ve değişmeyen müzik kuralları gibi bir anlayış içerisinde kendimizi konumlandırıyoruz, bu da teorik yöndeki çalışmaların önüne engel teşkil ediyor.
    • 11. yüzyılda Berno bir Avrupalı müzik teorisini, dörtlü ve birleşmelerin beşlilerin birleştirilmesi yoluyla oktav dizilerini elde etmenindeki modeli aynen kullanmıştır.
    39:17Teorisyenlerin Devam Eden Faaliyetleri
    • Safiyüddin'in dörtlüleri, beşlileri aldı, birleştirdi, oktavları elde etti, yeni bir sistem kurdu şeklindeki efsane doğru değildir.
    • Bu ekole bağlı kalan farklı teorisyenler değişik yüzyıllarda Avrupa kültür dünyası içinde de olsa İslam dünyasının, Osmanlı dünyası içinde de olsa o prensipleri sürdürerek bu faaliyeti devam ettirmişlerdir.
    • Bu durum müzik tarihi içerisinde çok sayıda örneği vardır ve mukayeseli çalışmaları veya tamamlayıcı nitelikteki çalışmalar bilgi eksiklerimizi gidermeye önemli katkılar sağlayacaktır.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor