Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan İslam'daki eklektik mezhepler hakkında kapsamlı bir eğitim dersidir. Konuşmacı, mezhepler tarihinin üç videosundan biri olarak bu konuyu ele almaktadır.
- Video, Nusayrilik, Dürzilik, Yezidilik, Alevilik, Babillik (Bahailik), Ahmedilik (Kadıyanilik) ve Vehhabilik gibi eklektik mezheplerin kurucuları, temel inançları, kutsal kitapları ve tarihsel gelişimlerini detaylı şekilde anlatmaktadır. Her mezhep için dini hiyerarşiler, dini uygulamalar ve coğrafi dağılımlar harita üzerinden gösterilmektedir.
- Video, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek sorulara yönelik bilgiler içermekte ve mezheplerin diğer dinlerden aldığı etkileri, İslam'daki konumlarını ve dini uygulamalarını açıklamaktadır. Özellikle Hz. Ali'ye olan bağlılık, kutsal kitaplar, dini uygulamalar ve mezhep sırlarının gizliliği gibi konular üzerinde durulmaktadır.
- 00:14Nusayriliğin Kuruluşu ve Temel Özellikleri
- Bu video, mezhepler tarihinin üçüncü videosu olup, önceki videolarda Şii mezhebi ele alındıktan sonra diğer mezheplerin incelenmesi yapılacak.
- Nusayriliğin kurucusu Muhammed bin Nusay Nimiri'dir ve bu mezhebi on-onbirinci imam Hasan el-Askeri zamanında kurmuştur.
- Nusayriliğin diğer isimleri arasında Nusayri Aleviliği, Arap Aleviliği, Akdeniz Aleviliği ve Fellah (çiftçi) bulunmaktadır.
- 01:35Nusayriliğin İnançları ve Kutsal Kitabı
- Nusayrilerin kutsal kitabı Kitabu'l-Mecmu'dur ve bu mezhebin kurucularına ve kutsal kitaplarına dikkat edilmesi önemlidir.
- Nusayrilerin şehadeti "Ben şehadet ederim ki Ali'den başka ilah, Muhammed'den başka hicap, Selman'dan başka bap yoktur" şeklinde olup, üçlü bir kutsama sistemine sahiptirler.
- Hz. Ali'yi ayın, Muhammed'i mim, Selman'ı sin şeklinde ifade eden Nusayriler, "Amese" formülünü kullanırlar.
- 02:24Nusayriliğin İlahi Görüşü ve Özel Sıfatlar
- Hz. Ali imam olarak kabul edilirken, Selman'ın beş manevi çocuğu (Mikdad bin Esved, Ebu Zer, Abdullah, Abdullah bin Revaha, Osman bin Mazun, Kamber Kadan) dünya işlerini düzenleyen kişiler olarak görülür.
- Nusayriler, Hz. Ali'ye ilahlık verir ve onu ilah olarak kabul ederler; Peygamberin görevinin de Ali'yi tanıtmak olduğu söylenir.
- Ali'ye tövbeleri kabul etmek, rızık vermek, hayat vermek, öldürmek gibi ilahın yapabileceği her şeyi yapabilen ve "Arılar Emiri" (Emiren Nah) sıfatıyla anılan bir varlık olarak tanınır.
- 03:42Nusayrilik İnancı
- Nusayrilik inancına göre Tanrı tarih boyunca farklı şekillerde kendini göstermiştir; Hz. Adem dönemi Habil, Hz. Musa dönemi Yusha, Hz. İsa dönemi Petrus ve Hz. Muhammed dönemi Hz. Ali olarak kendini göstermiştir.
- Nusayrilik mezhebine giriş üç aşamadan oluşur ve anne-baba tarafından Nusayri olunması gerekir, aksi takdirde mezhebe girilemez.
- Nusayrilik'te namaz bir çeşit duadır ve kıbleye gerek yoktur; melekler yeşil elbise giyer ve gökteki yıldızlarda melektir.
- 05:06Nusayrilik'in Temel İnancı
- Nusayrilik'te "tenasüh" inancı vardır; bu, ruhun ölümden sonra başka bedende dünyaya geleceği anlamına gelir ve bu düşünce diğer dinlerden alınmıştır.
- Nusayrilik'te mezhep sırları asla ifşa edilmez, çünkü mezhep sırlarını ifşa ederlerse insanlar onları dışlayabilirler.
- Nusayrilik'te kadınlar zayıf ve sır tutamaz olarak görülür, bu nedenle mezhebe alınmazlar.
- 06:55Nusayrilik'in Dini Hiyerarşisi ve Yaygınlığı
- Nusayrilik'te dört tane dini hiyerarşi vardır: en üst kısımda Büyük Şeyh (Hz. Ali'nin yeryüzündeki gölgesi), alt tabakada Şeyh, Şeyh adayı olan Nakip ve Şeyh'e yardım eden Necip.
- Nusayrilik Suriye, Lübnan ve Türkiye'nin Akdeniz bölgesinde yaygındır.
- Nusayrilik'te Hz. Ali hem imam olarak kabul edilir hem de ilah olarak tapınılmaktadır.
- 08:01Dürzilik İnancı
- Dürzilik, Fatımilerin altıncı halifesi Hakim bin Emrillah'ın ilahlığını kabul eden bir mezheptir ve bu mezhebi kuran kişi Hakim bin Emrillah'ın veziri Hamza bin Ali'dir.
- Dürzilik, İslam'ın geçerliliğini yitirdiğini ve Dürzilik'in geleceği inancını taşır.
- Dürzilik dört ana esasa dayanır: Hakim bin Emrillah'ın ilah olduğuna inanmak, Hamza bin Ali'yi bilmek, Hududu bilmek ve yedi esası bilmek.
- 09:54Dürzilik'in İbadet ve İnancı
- Dürzilerin ibadet mekanı "halvet" olarak adlandırılır ve cemaat ikiye ayrılır: akıllılar (Ukkal) ve cahiller (Cühl).
- Dürzilerin kutsal kitapları Resailu'l-Hikme ve Hikmet-i Şerif'tir.
- Dürziler Hakim bin Emrillah'ı Muhammed Mehdi gibi "gayrete çekildiğini" ve "recat" (döneceğini) inanırken, tarih kaynaklarında Hakim bin Emrillah'ın akıl hastalığı çektiği ve kız kardeşi tarafından öldürüldüğü belirtilir.
- 11:30Dürzilik'in Temel İnancı
- Dürzilik'te "hudut" kavramı önemlidir ve yıldızı "hudut yıldızı" olarak adlandırırlar.
- Dürzilik'te "takamus" inancı vardır; bu, insanın ölünce ruhunun aynı cinsiyetli bir bedene girmesidir (erkek erkek, kadın kadın).
- Dürzilik'in yedi esası vardır: din kardeşini korumak, zekat, var olmayana ibadetten vazgeçmek, oruç, iblisten uzak durmak, hac, Hakim bin Emrillah'ı her devirde ilah olarak bilmek, şehadet, Hakime rıza göstermek ve velayet (Hakim'in hükmüne boyun eğme).
- 13:49Yezidilik İnancı
- Yezidilik'in ismi iki şekilde açıklanabilir: İran'ın Yezit şehrinde kurulduğu için veya Yezid bin Üneys'in taraftarları olduğu için.
- Yezidilik İbadi kolundan geldiği söylenir ve diğer dinlerden çok etkilenmiş, özgün bir mezhep değil, eklektik bir mezheptir.
- Yezidilik'in tarihsel sürecinde hiçbir zaman güçlü ve kuvvetli oldukları bir dönem görülmez, genellikle isyan yapma şeklinde görülür.
- 15:36Melek Tavus Hikayesi
- Melek Tavus, Yezidilerin hikayesinde şeytan hikayesinde anılan kişidir ve Allah'ın Adem'e secde etmesini istemesinde secde etmemiştir.
- Tanrı sonsuz iyidir ve kendi gücünü insanlara yardımını melekler ile gösterir; Tanrı yedi büyük meleği yaratmış, başlarına ise Melek Tavusu getirmiştir.
- Melek Tavus kibre düşer, Tanrı onu affeder ve diğer meleklerden daha üst bir pozisyona getirir.
- 17:18Yezidilerin İnançları ve Gelenekleri
- Tanrı mutlak iyidir ve kimseye kötülük yapmaz, bu yüzden Tanrı'ya ibadet etmeye gerek yoktur.
- Üç büyük melek vardır: Melek Tavus, Sultan Yezit ve Şeyh Adi; bu melekler ara ara yeryüzüne inip insanları hidayete erdirirler.
- Güneş Bayramı ve Hızır İlyas Bayramı'nda üç gün oruç tutarlar, din adamları ise yılda seksen gün oruç tutar.
- 18:24Yezidilerin Din Gelenekleri
- Adi bin Misafir'in türbesini ziyaret etmek onlarda hac kabul edilir.
- Din sınıfı dışındaki sıradan halka mürit denir, din sınıfının en üstündeki kısmı ise Mir (emir) adı verilir.
- Namaz güneşe dönerek yapılan bir çeşit duadır ve Melek Tavus'un rengi olan mavi renkli elbiseyi sadece özel zamanlarda giyilebilir.
- 19:01Yezidilerin Yaşam Tarzı ve İnançları
- Fasulye, marul, bakla, lahana, horoz eti yemek ve bıyık kesmek yasaktır; horoz eti yasak çünkü Melek Tavus horoza benzer.
- Tenasüh inanıyorlar, yani ruhun öldükten sonra farklı bir şekilde dünyaya gelmesine musallak olduğu gibi onlar da inanırlar.
- Hakkari ve Suriye tarafında olduğu söylenir, Sarsilya (Nevruz) bayramı onların en önemli bayramlarıdır.
- 20:04Alevilik
- Alevilik, Aliye mensup anlamına gelir ve Balım Sultan'ın başa geçmesiyle asıl teşekkül etmiştir.
- Yeniçeri ocağında güçlü bir şekilde temsil eden Aleviler, kızılbaşlık, Bektaşilik gibi isimlerle de anılmıştır.
- Hz. Ali'yi en üstün sahabe olarak görmek ve nasla (ayetle ve peygamberin sözleriyle) imametin Hz. Ali'ye geçtiğine inanmaktır.
- 21:57Alevilikte İnanç ve Sistem
- Alevilikte temel hedef insanı kamil olmaktır ve dört kapı (şeriat, hakikat, tarikat, marifet) kırk makamı geçmek gerekir.
- Kırklar Meclisi, Hz. Peygamberin miraç dönüşü uğradığına inandıkları ve burada ders verdiğine inandıkları meclistir.
- Alevilikte dede (cemleri yöneten kişi), rehber ve talip şeklinde üçlü bir sistem vardır.
- 23:12Alevilikte Cemler
- İrsad cemi, gençlerin alevilik konusu bilgilendirildiği cemdir.
- Abdal Musa cemi, dargınların barıştığı bir cemdir.
- İkrar cemi, Bektaşi olmak için gereken sözlerin tekrar edilerek Bektaşlar olunması için yapılan cemdir.
- 24:12Diğer Cemler
- Görgü cemi, bir yıl boyunca işlediği günahları söylüyor ve herkesten helallik isteyen kişinin cemidir.
- Düşkün kaldırma cemi, dine bağlı olan kişinin günah yaptığı zaman bu kişiye düşkün denir ve tekrar topluma kazandırılması amacıyla yapılan cemdir.
- Lokma cemi (dardan indirme cemi), ölen kişinin borçlarının belirlendiği ve ölen kişi için diğer insanlardan helallik alınan cemdir.
- 25:54Babillik (Bahailik)
- Babillik, İran'da kurulan, Şiilikten etkilenen, İmamiye mezhebinden doğan Şeyhiyye tarikatından türeyen bir mezheptir.
- Babillik mezhebi kurucusu Mirza Ali Muhammed, kendisine "Bab" (kapı) dedi ve bu nedenle onlara Babillik denir.
- El-Beyan eseri onların kutsal kitaplarıdır ve Kur'an-ı Kerim'in nesih ettiğini söylerler.
- 27:36Bahailik Mezhebi
- Bahailik mezhebinde ondokuz sayısı kutsal olarak görülüyor ve Mirza Hüseyin Ali kendisine "Bahaullah" (Allah'ın lütfu) diyor.
- Bahailik'e göre Allah insanlara görülmez, ancak nübüvvet ve risale onun gölgesi gibi düşünebilir.
- Bahailik mezhebi, Hz. Muhammed'in son peygamber olmadığını, tüm peygamberlerin Bahaullah'ı müjdelemek için geldiğini ve Kur'an-ı Kerim'in yerini El-Beyan eseri aldığını savunuyor.
- 29:39Ahmedilik (Kadıyanilik) Mezhebi
- Ahmedilik mezhebi, Mirza Gulam Ahmet tarafından Hindistan'da kurulmuş olup, onun kendisini 14. yüzyılın müceddidi olarak tanımladığı belirtiliyor.
- Mirza Gulam Ahmet, İslam'da Mehdi, Hristiyanlık'ta Mesih, Hinduizm'de Krishna Avatar olarak kendisini tanımlamış.
- Ahmedilik mezhebi, Kadıyan ve Lahor olmak üzere iki kola ayrılmış; Kadıyan kolu Mirza Gulam Ahmet'in nebi olduğunu, Lahor kolu ise müceddid olduğunu savunuyor.
- 32:31Vehhabilik Mezhebi
- Vehhabilik mezhebi, Muhammed bin Abdulvehhab tarafından Arap yarımadasında kurulmuş ve selef inancını diriltmek istemiş.
- Vehhabilik mezhebi, tevhidi rububiyet (rab olmasında Allah'ın birliği), uluhiyet (ilah olmasında Allah'ın birliği) ve zat ve sıfat (zatında ve sıfatlarında Allah'ın birliği) olmak üzere üçe ayırmış.
- Vehhabilik mezhebi, Allah'tan başka kimseden şefaat umulmamasını, tevessül yapanların tövbe etmezse öldürülmesini savunmuş ve kur'an ve sünnette bulunmayan her şeyi bidat olarak görmüş.
- 36:35Mezheplerin Coğrafi Yayılımı
- Kuzey Afrika'da Maliki mezhebi, Türk coğrafyasında (Türkiye, Özbekistan, Türkmenistan, Afganistan, Pakistan) Hanefi mezhebi yaygındır.
- Doğu tarafında (Irak, Suriye, Mısır) Şafii mezhebi etkilidir, Suudi Arabistan'da ise amelde Hanbeli, itikatta Vehhabilik yaygındır.
- Yemen'de Zeydilik, Umman'da İbazilik, Azerbaycan'da Şiilik, Suriye'de Dürzilik ve Musarilik gibi mezhepler ve düşünceler yaygındır.