Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan ve öğrencilerle etkileşimli olan bir eğitim dersi formatındadır. Ders sırasında Berkhan, Batuhan, Buğra ve Maltope gibi öğrencilerle soru-cevaplar yapılmaktadır.
- Video, internet ağları, ağ topolojileri ve protokolleri hakkında kapsamlı bir anlatım sunmaktadır. İçerik, ağ topolojileri (dedicated line, bus, ortak bağlantı, nokta-nokta), paket ve devre anahtarlama, ağ yapısı, protokol katmanları, bant genişliği, iletim hızı, ağ gecikmeleri (iletim gecikmesi ve yayılım gecikmesi) gibi temel kavramları kapsamaktadır. Ayrıca kablolu ve kablosuz ağ teknolojileri, modemler, router'lar ve firewall'lar gibi ağ bileşenleri de ele alınmaktadır.
- Ders boyunca, ağların ölçeklenebilirlik sorunları, Time Division Multiplexing (TDM) ve paket switching gibi farklı switching yöntemleri, TCP, IP ve HTTP gibi protokollerin işleyişi ve ağ performansı üzerindeki etkileri günlük hayattan örneklerle açıklanmaktadır. Video, bir istemci-sunucu sisteminde uydu ağları kullanıldığında minimum gecikme süresini hesaplama sorusuyla sonlanmaktadır.
- 00:06Dersin İçeriği ve Önemli Konular
- Dersin giriş bölümünde internet protokol kavramları, erişim yöntemleri, iletim hızı, bant genişliği gibi temel kavramlar ele alınacak.
- Paket anahtarlama ve devre anahtarlama karşılaştırması, günümüzün internet yapısı ve kayıp-gecikme kavramları da ders programında yer alacak.
- IP adresi esnek ve ölçeklenebilir bir tasarıma sahip olsa da, güvenlikle ilgili çok fazla öngörüsü bulunmamaktadır.
- 01:19İnternet Protokolünün Güvenlik Sorunları
- IP protokolünün güvenlik öngörüsüzlüğü, günümüzde yaşanan güvenlik problemlerinin büyük kısmını açıklamaktadır.
- IPv6'da bazı güvenlik özellikleri gelmiş olsa da, henüz yaygınlaşmamıştır.
- Dersin en önemli konularından biri protokol katmanları ve referans modelleridir.
- 02:45Ağ Kurulumu ve Topolojiler
- İki bilgisayar (A ve B) arasında ağ kurulumu yaparken, veri hızı, güvenilirlik ve mesafe gibi faktörler önemlidir.
- Mesafe arttıkça kablolu veya kablosuz bağlantı seçenekleri ortaya çıkar.
- Uzak mesafelerde kablosuz iletişim mümkün olsa da, bant genişliği sınırlı ve büyük antenler gerekebilir.
- 07:07Ağ Topolojileri
- Üç düğüm (A, B ve C) arasında ağ kurulumu yaparken, düğümleri çiftli bağlantılarla bağlamak (A-B, B-C, A-C) mümkün ancak karmaşık olabilir.
- Her düğümü bir merkezi noktaya bağlayan (bas) topoloji daha mantıklı olabilir çünkü yeni düğümler kolayca eklenebilir.
- Bas topolojisinde her yeni düğüm direkt basa bağlandığında otomatik olarak ağ kurulmuş olur.
- 09:16Topoloji Türleri ve Veri İletimi
- Bir hattın kapasitesi varsa (örneğin saniyede bir megabit data iletimi) ve bu hattın bir topolojisinde üç düğüm birbiriyle paylaşıyorsa, bir düğüm iletim yaparken diğerlerinin beklemesi gerekiyor.
- Point-to-point topolojide, A ile B haberleşirken C'nin A'ya, A'nın B'ye ve B'nin C'ye aynı anda veri gönderebilmesi mümkün.
- Ortak paylaşım hatında, bir düğüm veri gönderdiğinde tüm hat boyunca iletim gerçekleşir ve başka bir düğüm aynı anda veri göndermeye başlarsa çarpışma oluşur.
- 10:39Point-to-Point Topolojisinin Öğrütü
- Point-to-point topolojisinde düğüm sayısı arttıkça link sayısı n'nin ikili kombinasyonu (nC2) formülüyle artar.
- Bu formül n'nin karesi ile orantılı bir sonuç verdiğinden, düğüm sayısı arttıkça ölçeklenebilirlik zorlaşır.
- Örneğin internete bağlı beş milyar cihaz varsa, beş milyarın karesi gibi korkunç bir link sayısı oluşur.
- 12:04Router/Switch Kullanımı
- Düğüm sayısı arttıkça point-to-point topolojisi kullanışsız hale geldiğinden, düğümler arasında iletişimi sağlayan bir cihaz (router veya switch) kullanmak gerekir.
- Bu cihaz, verileri doğru hedefe yönlendirmek için kullanılır; örneğin A'nın E'ye, B'nin D'ye, C'nin F'ye gönderdiği verileri yönlendirir.
- Bu şekilde düğümler arasında haberleşme sağlanır.
- 13:15Kaynak Paylaşımı Problemi
- Bir bas topolojisinde hattın paylaşımı mümkündür, ancak bu durumda kaynak paylaşım problemi ortaya çıkabilir.
- Aynı anda birden fazla düğüm aynı hattı kullanmak istediğinde bekleme problemi yaşanabilir.
- Eğer ağda ek bir düğüm (E) varsa, artık link kapasitesi değil, ortadaki router'ın forwarding kapasitesi paylaşılacaktır.
- 15:08Time Division Multiplexing (TDM) Yöntemi
- Time division multiplexing (TDM) yöntemi ile 30 ms süresini 10 ms'lik parçalara bölerek A, B ve C düğümlerine tahsis edebiliriz.
- TDM yönteminde kaynak paylaşımı noktasındaki en önemli sorun verimsizlik olabilir.
- Örneğin telekonferans sisteminde, konuşmayan kullanıcıya bile zaman dilimi tahsis edildiğinde hat kapasitesinin çok altında kullanılmasına yol açabilir.
- 18:16Paket Switching ve Farklı Yaklaşımlar
- Paket switching yönteminde önceden devre kurulmadan, gelen paketler doğrudan gönderilebilir.
- Paket switching ile A, B ve C'nin verimli bir şekilde iletişim kurabilmesi sağlanabilir.
- Eğer B ve C göndermek istemiyorsa, A tüm hat kapasitesini kullanabilir.
- 19:32Circuit Switching ve Paket Switching Karşılaştırması
- Normal telefon görüşmelerinde circuit switching kullanılır ve her görüşmeye özel bir devre kurulur.
- Circuit switching'de hat kapasitesi her görüşmeye tahsis edildiği için, tüm kapasite her zaman kullanılmadığında da verimsizlik yaşanır.
- Paket switching'de önceden devre kurulmadığı için daha fazla kullanıcı hizmete alınabilir, ancak aynı anda tüm kullanıcılar hat kapasitesini kullanmak isterse paket kayıpları yaşanabilir.
- 22:18Ağ Tasarımı ve Paket Yönlendirme
- Paket yönlendirme ve paket değiştirme kavramları, basit ağ yapılarının ölçeklenebilir olmamasını göstererek ara elemanlar (router ve switch) eklemeyi gerektiriyor.
- Ağ tasarımlarında bulut (cloud) simgesi, ara elemanların detayını göstermeden ağ yapısının işlevini göstermek için kullanılır.
- İnternet yapısı, uç noktalar, ara elemanlar (router ve switch) ve iletişim linkleri (kablosuz, bakır kablo, fiber kablo) gibi temel bileşenlerden oluşur.
- 26:14İnternetin Yapısı ve Bağlantı Alternatifleri
- İnternet artık sadece bilgisayarlar değil, buzdolabı, çamaşır makinesi gibi çeşitli cihazları birbirleriyle bağlayabiliyor.
- İnternet bağlantısı iki temel problem olarak ayrılır: son kilometre problemi (son kullanıcı internete nasıl bağlanır) ve ISP'lerin kendi aralarındaki bağlantıları.
- Son kullanıcı bağlantıları için kablosuz, kablolu ve kablolu TV altyapısı gibi farklı alternatifler bulunur.
- 27:48Protokoller ve Açık Kaynak Özellikleri
- İnternetin yazılım tarafında en önemli konu protokollerdir ve en karmaşık protokol TCP'dir.
- İnternet protokolleri (TCP, IP, HTTP) açık kaynak olup, detayları RFC (Request for Comments) belgeleri aracılığıyla internetten erişilebilir.
- GSM gibi mobil iletişim dünyasından farklı olarak, internet protokolleri patent koruması olmadan kullanılabilmekte ve geliştirilebilmektedir.
- 29:37İnternetin Servis Görünümü
- İnternet, uygulama geliştiricilerine streaming video, e-mail gibi servisler sunan bir altyapı olarak görülebilir.
- Uygulama geliştiricileri, internetin suntuğu servisleri API aracılığıyla kullanarak dağıtık uygulamalar geliştirebilirler.
- Bu servis görünümü, ağ detaylarını düşünmek yerine daha basit bir bakış açısı sunar.
- 30:32Protokol Kavramı
- Protokol, mesajlaşmanın bir sırası, düzeni ve anlamı olan bir sistemdir; insanlar arasında iletişimde de protokol kullanılır, örneğin saat sorarken önce merhabalaşırız.
- Network'te protokoller çok daha önemli olur çünkü akıllı makinelerle iletişimde, mesajların formatı, sırası ve anlamı belirlenmelidir.
- Protokol, iki veya daha fazla varlık arasındaki mesajların formatını, sırasını ve semantiğini (aldığımız mesajlara göre yapmamız gereken aksiyonları) tanımlar.
- 31:56Protokolün Önemi
- Farklı kişiler tarafından geliştirilen web browser ve web server arasında ortak bir dil olmadan iletişim mümkün değildir.
- Uygulama geliştirirken sınırsız seçenekler kullanılabilir, ancak farklı uygulamalar arasında iletişim için belli protokollere uyulması gerekir.
- HTTP protokolünde öncelikle TCP bağlantısı açılır, ardından GET mesajı gönderilir ve server, istenen objeyi gönderir.
- 33:46Bant Genişliği ve İletim Hızı
- Network'de "transmission rate" ve "bandwidth" kavramları tartışılmaktadır, bazen eş anlamlı olarak kullanılır.
- Bant genişliği hertz (saniye eksi bir) biriminde ölçülür ve bir iletim kanalının hangi frekanslarda sinyal gönderebileceğini belirler.
- Bant genişliği, teorik olarak bir kanalın maksimum iletim hızını (transmission rate) belirler, ancak bu iki kavram tam olarak aynı değildir.
- 36:02Kablolu ve Kablosuz İletişim Arasındaki Farklar
- Kablolu bağlantılar bant genişliğini artırabilmek için birden fazla kablo kullanılabileceği için daha esnek, ancak kablosuz bağlantılar sınırlı bir frekans spektrumuna sahip olduğu için daha kısıtlıdır.
- Kablosuz iletişimde aynı frekans bandında birden fazla yayın yapmak imkansızdır çünkü çarpışma olur ve iletim gerçekleşmez.
- Kablosuz frekans bandları lisanslı veya lisanssız (ISM - Industrial Scientific Medical) olarak sınıflandırılır; lisanslı bandlar belirli operatörler tarafından kullanılırken, lisanssız bandlar herkes tarafından kullanılabilir ancak bu bandlarda interferans problemleri yaşanabilir.
- 40:02Kablolu Bağlantı Teknolojileri
- FTM (Frequency Division Multiplexing) teknolojisi aynı kablo üzerinden farklı frekans bantlarını kullanarak video transferi ve veri haberleşmesi yapılmasını sağlar.
- DSL teknolojisi telefon şebekesi üzerinden veri haberleşmesi sağlar ve genellikle download hızı upload hızından daha yüksek ayarlanır.
- Modem, verileri hat üzerinden gönderilmeye hazır hale getirir, router yönlendirme görevini, firewall güvenlik filtresi görevini ve NAT (Network Address Translation) IP adres dönüşümü yapar.
- 44:01Kablosuz Bağlantı Teknolojileri
- Günümüzde kablosuz bağlantılar daha yaygın kullanılmaktadır ve WiFi teknolojisi farklı veri hızlarını desteklemektedir.
- 5G gibi cep telefonu bağlantı teknolojileri sadece veri hızı değil, gecikme gibi farklı kavramları da içerir.
- Üniversite ağlarında genellikle bir gateway ve router bulunur, hem WiFi hem de kablolu Ethernet bağlantıları sağlanır.
- 45:49Ağ Topolojisi ve Paket Kavramı
- DMZ (Demilitarized Zone) kavramı, iç ağdan dışarıya erişim verilmeyen ancak dışarıdan içeriye erişim verilen web sunucuları için özel bir bölgedir.
- Veriler belli uzunluktaki bit dizilerine bölünerek paketlenir ve bu paketler ayrı ayrı rota alarak karşı tarafa gönderilir.
- Paket iletim gecikmesi sadece veri hızından değil, kuyruk oluşumundan da etkilenir.
- 49:15İletim ve Yayılım Gecikmesi Kavramları
- İletim gecikmesi (transmission delay) ve yayılım gecikmesi (propagation delay) iki ayrı kavramdır.
- İletim gecikmesi, veri iletim kapasitesine bağlı olarak değişen bir değerdir, örneğin bir megabit/saniye ile veri iletebiliyorsanız daha hızlı gönderemiyorsunuz.
- Yayılım gecikmesi ise veri miktarından bağımsız olarak mesafe ile ilgili bir gecikmedir, örneğin borunun uzunluğu gibi.
- 51:24Işık Hızı ve Yayılım Gecikmesi
- Işık hızı yaklaşık saniyede üçyüz bin kilometredir ve bu hızı aşamıyoruz.
- Yayılım gecikmesi, mesafe ile ilgili bir gecikme olduğundan, uzak mesafeli ağlarda (örneğin uydu ağlarında) önemli bir faktördür.
- Gelecek derste, 37.500 km uzaklıktaki uydulardan oluşan bir ağda istemcinin gönderdiği istek mesajına cevabın en az ne kadar süre sonra istemciye ulaştığı sorusu ele alınacaktır.