Buradasın

İnsanın Doğasını Tanıma ve Şahsiyet Terbiyesi Üzerine Dini Sohbet

youtube.com/watch?v=NtP_hpv6hRE

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Profesör Doktor Mehmet Okuyan ve Yusuf Özkan Özburun hocalarının yer aldığı bir dini sohbet programıdır. Hocalar uzun yıllardır birlikte programlar yapmaktadırlar.
Program, insanın doğasını tanıma ve şahsiyet terbiyesi konularını Kur'an-ı Kerim ayetleri üzerinden ele almaktadır. Video, insanın yaratılışı, hilkat (genel yaratılış) ve fıtrat (kişiye özgü yaratılış) kavramlarını açıklamakta, Enneagram (Enegram) kişilik mizaç sistemi hakkında bilgiler vermektedir. Ayrıca Kur'an'ı nasıl okumamız gerektiği, şahsiyet terbiyesi ve Allah'ın güzel isimlerinin insanlarda yansıması gibi konular da tartışılmaktadır.
Programda insanın üç farklı mizaç tipi (eylem merkezli, düşünce merkezli ve duygu merkezli) açıklanmakta, Enneagram'ın dokuz farklı kişilik mizaçı detaylandırılmakta ve her mizaçın üç farklı seviyesi (erdem/takva, ortalama ve fücur/sevda) vurgulanmaktadır. Ayrıca Kur'an'daki farklı insan tipleri (müstağni, inkar eden, münafıklar) ve sahabelerin karakteristik özellikleri de ele alınmaktadır.

00:18İnsanın Doğasını Tanıma Konusu: Programda Profesör Dr. Mehmet Okuyan ve Yusuf Özkan Özburun, insanın doğasını tanıma konusunu ele alacaklar.
Allah insanı en güzel şekilde yaratmış, ancak insan kendi özüne ihanet ederek kendini kirletmeye meyilli olmuştur.
Tın Suresi 4-8. ayetlerinde, Allah insanı en güzel şekilde yaratıp sonra aşağıların en aşağısına indirdiği, ancak iman edip erdemli işler yapanlar için kesintisiz bir ödülün olduğu belirtilmektedir.
01:39Fıtrat ve Din İlişkisi: Rum Suresi 30. ayetinde Allah'ın insanın fıtratını İslam'ın kurucu ilkelerine uygun bir şekilde var ettiği ifade edilmektedir.
İnsanın yapması gereken şey, fıtratına dönmek ve fıtratına uygun hareket etmektir.
Allah'ın insan bünyesine nakşettiği fıtrata uygun davranarak, Allah'ın yarattığında bir bozulma ve çürümeye meydan verilmemelidir.
02:46Ayetlerin İşaret Ettiği: Mehmet Hoca, Yusuf Hoca ile yıllarca birlikte programlar yaptıklarını ve onun alanına hakim bir kişi olduğunu belirtmektedir.
Okunan ayetler insanın yaratılışı ile ilgili olup, yaratılışına ihanet edenin veya yaratılış amaçları doğrultusunda hareket etmeyenin nasıl faturaları olacağına işaret etmektedir.
Rum Suresi 30-32. ayetlerinde, Allah'ın insanı kodladığı ana değerlere itibar etmeyip müşrik psikolojisiyle hareket ederek dinde tefrikaya düşmenin felaketlere kapı araladığı belirtilmektedir.
05:00İnsanın Fıtratı ve İman: Şems Suresi'nde Allah'ın insanın nefsinde hem yoldan çıkabilme (fücur) hem de o yoldan çıkma özelliğinden korunabilme (takva) özelliğini yerleştirdiği belirtilmektedir.
Hücurat Suresi 7. ayetinde Allah'ın insanlara imanı sevdirdiği ve kalplerinde süslediği, küfrü ve yoldan çıkmayı ise çirkin gösterdiği ifade edilmektedir.
Dinin fıtrata uymadığı algısı, toplumsal hayatta bazı din sunumlarının insanlara karşılık bulamamasından kaynaklanmaktadır.
07:40Dinde İkrah Olmaması: Bakara Suresi 256. ayetinde dinde ikrah (zorlama) olmadığı belirtilmektedir.
Dinde zorlama yoktur, farzlar ve haramlar var olsa da bunlar zorla yaptırılacak şeyler değildir.
Fıtrat dininde fıtrata aykırı bir şey olmaz, aksi takdirde bilginin kaynağında sorun vardır.
08:51Din ve Kültür İlişkisi: Kur'an-ı Kerim insanın fıtratını zorlayacak veya hakikatlerden uzak tutabilecek bir metin değildir.
İslam kültüründe, kültürün bir takım kodlarında farklılıklar olabilir, ancak dinin kendisi asla eskimez ve deforme olmaz.
Dinin güncellenmeye ihtiyacı yoktur, yorumların güncellenmeye ihtiyacı vardır.
10:59İnsanın Temel Vazifesinin Kendini Tanımak: Gençlik yıllarında insanın dünyaya niye geldiğine dair varoluşsal sorular sorgulanır.
Allah ergenliğin ilk evrelerinde insanı arayışa sevk eder.
İnsanın en temel vazifesinin kendini tanımak olduğu, varoluşunu anlamlandırmak olduğu vurgulanmaktadır.
11:45Varoluşun Anlamlandırılması: Varoluşu anlamlandırmanın temeli kendi varoluşumuzu anlamlandırmaktır, çünkü diğer her şey bize kendimizi göstermek için vardır.
Kainat kitabı, olaylar, hadiseler ve tarih bize tutulan aynalar gibidir; bu aynalarda kendimizi seyretmeli, anlamalı ve tanımalıyız.
Kendimizi anlamak ve tanımak ekseni merkezi olmazsa diğer yaptığımız her şey yamuklar çizebiliriz, çünkü pergeli sabitlemiyoruz.
12:25Hilkat ve Fıtrat Kavramları: Hilkat, insani anlamda genel yaratılışımızdır; herkesle ortak materyalimiz aynıdır ve bilgisayar çağında bunu "ortak yazılım dili" olarak ifade edebiliriz.
Fıtrat, kişiye özgü yaradılışımızdır; her birimizin insan oluşundaki kendine özgü yazılımı vardır.
İnsanı oluşturan hammaddelerin borsa değerinin beş-altı doları geçmediğini belirtmekle birlikte, insani insan yapan şey bu hammaddeler değil, başka bir cevherdir.
17:10İnsan Doğasının Analizi: İnsan doğasını anlamada üç tane merkeze sahip insan tipi vardır: eylem merkezli, düşünce merkezli ve duygu merkezli insanlar.
Eylem merkezli insanlar hemen harekete geçer, düşünce merkezli insanlar önce düşünür, duygu merkezli insanlar ise duygusallık onları sevk eder.
Bu üç merkezden insanlara bakmak gerekir; her insanda üç merkez vardır ancak bir tanesi baskındır, diğerleri yan motor olarak çalışır.
18:51Şahsiyet Terbiyesi: Kur'an-ı Kerim'e baktığımızda tüm peygamberlerin mesajları insan inşa etme, şahsiyet/kişilik inşa etme ve erdemli bireylerden oluşan bir toplum inşa etmeyi hedefleyen evrensel ilkelerden oluşmaktadır.
Nefsin terbiyesi günümüzde şahsiyetin terbiyesi olarak güncellenmiş olup, insanda çalışan karanlık ve iyi tarafların, sağlıksız bünyelerin ısrarla ve dikkatle üzerine gidilip terbiye edilmesi gerekir.
Şahsiyet terbiyesi, insanın mizacında ve kişilik ağacında oluşmuş yamuklukları, problemleri, alışkanlıkları ve karakter özelliklerini düzeltmeyi içerir.
22:33Takva ve Karakter Geliştirme: Terbiye ve karakteri Allah adına geliştirmek gerekiyor.
Takva kavramında hem doğuştan getirilen bir boyut hem de geliştirilebilen bir boyut bulunuyor.
Kur'an'ın Alak Suresi'nde takvaya vurgu yaparken, diğer surelerde onun geliştirilebilir yönünden söz ediyor.
24:14Kur'an'ın Rehberlik Rolü: İnsan hangi kıvamda olursa olsun, bulunduğu halin yüklediği yükümlülükleri yerine getirebilmesi için yaratıcının yönlendirmesine ihtiyacı var.
Kur'an-ı Kerim bazı ayetlerde "hüden linnasi" (insanlara rehberlik yapan kaynak) diye kendisini tanımlar.
Bakara Suresi'nde "muttakin" (sorumluluğunu bilen, duyarlı) olanlara da hidayet rehberliği gerekiyor çünkü "şampiyon kalmak" için de çaba sarf etmek gerekiyor.
25:36Kur'an'ın Canlı Bir Kitap Olması: Kur'an-ı Kerim canlı bir kitap olarak her an yaratıcının ona dair bir sunumu var.
İnsanın kendisi adına ne doğru ne yanlış olduğunu, doğruyu ve yanlışı yaratan Allah'ın öğreteceğine inanmak gerekir.
İnsan alışkanlıkları, duygusallıkları ve edindiği değerlerle parçayı görüp parçayı bildiği için hayırlı olmayan şeylere hayırlı, kötü olmayan şeylere kötü diyebilir.
27:11Hocanın Doğru Belirlenmesi: İnsanın kendini terbiye etmesi noktasında hocasını iyi belirlemesi gerekiyor.
Hocası Allah ise, hangi konuda nasıl bir kazanım elde edeceğine Allah karar vermiş olacağı için doğru adım atacaktır.
İnsan psikolojisinde "insanoglu acayip, şehri istiyor" denilse de, bu aceleci bir davranıştır ve Allah'ın başla dediği yerden başlamak daha doğrudur.
28:14Allah'ın Muallimi Olması: Gerçek muallim Allah Teala'dır ve gerçek talim esaslarını öğrettiği kitabı Kur'an-ı Kerim'dir.
Yollar ve rehberlikler çok olsa da, tek doğru yol ve tek doğru rehber Kitabullah'tır.
Allah yaradılışla ve hayatın içinde sürekli "talim-i esma" (isimlerin öğretimi) yaparak insanı talim ediyor.
29:21Kur'an Kıssalarının Güncel Anlamı: Kur'an kıssaları tarihi bize öğretsin diye değil, tarihin içerisinden sizi konuşlanacağınız yer noktasında bilgilendirmek için anlatılır.
Adem kıssası bilgilenmeyi, bilgisine göre hareket etmeyi ve hata yaparsa tövbe etmeyi öğretir.
Her kıssanın herkeste bir karşılığı vardır; Adem'e isimlerin öğretilmesi, her insana da isimlerin öğretilmesidir.
31:37Kur'an Okuma Tarzı ve Şahsiyet Terbiyesi: Kur'an okurken kendine tatbik etmek ve ders çıkarmak önemlidir; örneğin Hz. Musa'nın elini göğsüne daldırması hadisesi, eylemlerimizi kalbimizin ölçülerine vurduğumuzda nurlanacağını gösterir.
Kur'an okumada "summ" (eşyanın semavi tarafını görmek) prensibi önemlidir; eşyanın nesnesi değil, üzerindeki semaya bakan tarafını, anlam boyutuna nüfuz etmektir.
Kur'an'ı kendi kalbini açarak, varlığını açarak okumak gerekir; Hz. Peygamberin yağmura kendini açması gibi, Kur'an'a talebe bilinciyle yaklaşmak şahsiyet terbiyesi sağlar.
35:01Kur'an'ı Canlı Okuma: Kur'an'ı sadece geçmiş olayları anlatan bir kitap olarak değil, hayatımıza hitap eden bir kitap olarak okumak gerekir.
Yunus Suresi 61. ayeti, hangi işte olursan ol, Kur'an'ın o işle alakalı neyi tilavet edersen, Allah mutlaka senin şahittir der.
Gündelik hayatımızda Kur'an'ın ne dediğini merak ederek okumak, "Kur'an benim neyim olur?" sorusuyla gün başlatmak ve sonunda rapor almak canlı okuma yöntemidir.
38:06Kur'an'ı Dinamik Okuma: Kur'an okumada iki tarz vardır: haritaya bakar gibi donuk okuma ve navigasyona bakar gibi anlık, hayatımıza akışlarla hitap eden okuma.
tecrübe etmediğimiz bir durumda ayetler bize adeta yeniden iner ve hayatımıza hitap eder.
Kur'an'da her şey olmasa da, inanç, ahlak, uygulama, kendini tanıma, sosyal hayat, Allah'la ilişkiler gibi konularda düzenleyecek yüzlerce prensip vardır.
40:19Mizaç Teorisi ve İnsan İlişkileri: İnsanın kendini tanımasının varoluşunun en temel amacıdır ve tüm varlık bize kendimizi tanıtmak için şahitlik durumunda ayna tutar.
Kur'an'ı dinamik bir şekilde okunduğunda şahsiyet terbiyesi sağlar, aksi halde sadece bilgi nesnesine dönüşür.
İnsanlar temelde üç merkezden yönetilir: eylem merkezli, duygu merkezli ve düşünceli.
42:54Enegram Sistemi ve Kişilik Mizaçları: Enegram (Enneagram) sistemi, dokuz virgül doksan dokuz kişilik mizaç modeli olarak tanımlanır ve Kur'an'ın ilahi bilgelik sistemine benzer yönleri vardır.
Enegram sistemindeki dokuz mizaç türü, insanlarda derc edilmiş ve fıtratına konulmuş özelliklerdir, ancak her bireyde bir tanesi baskın hale gelir.
Her mizaç üç seviyede bulunur: erdem ve takva seviyesi (sağlıklı), ortalama seviye, fücur seviyesi (sağlıksız).
43:39Dokuz Mizaç Türünün Özellikleri: Bir numaralı mükemmeliyetçi insan tipi, kurallar, kaideler, düzen ve ahlakçı olma özelliğini ön plana çıkarır.
İki numaralı duygu odaklı insanlar, iletişimden ve paylaşmaktan hoşlanır, sevgisini ifade eder ve takdir almayı sever.
Üç numaralı başarı ve hırs odaklı insanlar, başladığı işi bitirir, imaj ve kariyer titrini önemser.
46:27Diğer Mizaç Türleri: Dört numaralı insanlar, anlam arayışında ve orijinalliğe önem veren kişilerdir.
Beş numaralı bilgi odaklı insanlar, soğukkanlı, analitik bakış açısıyla her şeyi bilgi için seven kişilerdir.
Altı numaralı güvenmek isteyen insanlar, kafalarındaki soruların izale olmasını ister ve sağlamcıdır.
48:36Son Mizaç Türleri ve Sonuç: Yedi numaralı maceracı, şenlikli insanlar, rahat geliyor, konuşuyor ve çok yer gezmeyi seven kişilerdir.
Sekiz numaralı insanlar, güç ve hakimiyet arayışındaki, liderlik yapabilen kişilerdir.
Dokuz numaralı insanlar, yardımsever, barışçıl ve uyumlu dengeleri koruyan kişilerdir.
Her mizaç özünde temizdir ve Allah'ın bize hizmet etsin diye özel bir tarzda yaratmasıdır; mizaçların sağlıksız seviyeye düşmesi durumunda problem yaratır.
51:46Nefsin Arındırılması ve Düzenlenmesi: Şems Suresi'ndeki ayet, her nefse takvasını ilham ettiğini ve kim nefsini arındırsa kurtuluşa erdiğini belirtiyor.
Sevgi gibi iyi duygular tutkuya dönüşürse insanı perişan eder, bu duyguları kontrol etmek ve yönetebilmek gerekir.
Her iyi duygunun kötü boyutu vardır; hırs, kıskançlık ve buyurganlık gibi özellikler kontrol edilemezse zararlı olabilir.
54:01Engram Sistemi ve Mizac Özellikleri: Engram sistemi, insan kişiliğini anlamanın bir mekanizmasıdır ve asansör sistemi gibi yukarı ve aşağı hareket edebilir.
İki numaralar genellikle sıcakkanlı, paylaşımcı ve duygularını ifade eden kişilerdir, ancak karşılıksız yatırımlar yapınca stres hattına girer ve sekiz numaranın olumsuz özelliklerini (hırçın, yıkıcı) gösterirler.
Sekiz numaralar güç ve hakimiyet odaklıdır, pasif olmak onları rahatsız eder, rahat hattında iki numaranın duygusallığını gösterirler.
56:26İnsan Mizacının Dinamik Yapısı: İnsanlar dinamik varlıklardır ve Kur'an-ı Kerim'de belirtilen özelliklerin insan hayatında karşılıkları vardır.
İnsanlar inananlara karşı alçakgönüllü olabilir, kafirlere karşı başı dik olabilir, barışı tesis edebilir veya gerektiğinde savaşabilir.
Her insanda potansiyeller vardır ve bu potansiyellerin nasıl işleyeceği belirlidir, rastgele değildir.
57:28Ana ve Yan Mizac: Her insanda ana mizacı vardır ve yan mizacı (kanat etkisi) vardır, bu yan mizac ana mizaca eklenir.
Beş numaralı gözlemci ve analitik kişilik, yan mizacını dört'ten alırsa şairhane ve estetik özellikler kazanır.
Yan mizacını altı'dan alırsa daha çok sorgulayıcı ve şüpheci bir yapıya bürünür.
59:12Hz. Peygamber'in Mizacı: Ali İmran Suresi 159. ayette Hz. Peygamber'e yumuşak davrandığı için bir rahmet sayılır.
Eğer Hz. Peygamber katı kalpli olsaydı etrafındaki kişiler dağılıp giderlerdi.
Allah'ın Peygamber'e yumuşaklık vermesi, aynı zamanda sert olabilme potansiyelini de gösterir.
1:00:18Cihad ve Sert Davranış: Cihad, kafir ve münafık karşılarına duruma göre sert davranma anlamına gelir.
Sert davranma potansiyeli olmadan sert davranmak mümkün değildir.
Sert davranışta da hudut (sınır) vardır; Müslüman kimliğinden ödün vermemek gerekir.
1:01:19Dinin Gerekliliği: İnsanın duygularına ve yapısına dinde sınır konulmuştur.
İnsan yıkıcılıkta çok ileri gidebilir, din bu yıkıcı yönleri denetlemek için sınır çizmektedir.
Sevgide sınır tanımayan insan herkesi kendine köle etmeye çalışır ve beklentilerini yerine getirmek ister.
1:02:11Kur'an'daki İnsan Tipleri: Kur'an'da insan tiplerine dikkat çekilir ve farklı insan tiplerine gönderme yapılır.
Kur'an herkesin eşit olduğunu söylemez, yaratılıştan getirilen özelliklerle farklı davranışlar gösterilebilir.
Alak Suresi'nde "kendini müstağni (zengin) gördüğü zaman azar, bu azgınlaşır" ifadesiyle azgın insan tipi anlatılır.
1:04:17İnanç ve Davranış Tipleri: Kur'an'da inanç noktasında sağlam ve doğru bilgilerden beslenen insanlara mümin, müslim, muttaki, muhsin ifadeleri kullanılır.
Her müminin bu niteliklerin her biri bulunması gerekir, ancak bazılarında teslimiyet, bazılarında duygusallık, bazılarında duyarlılık daha ön plandadır.
Kur'an'da inkar eden insan tipleri de vardır; bunlar dinlemeyi reddeder, gerçeği görmek istemez ve kaybedecekleri için inadına karşı çıkarlar.
1:06:01Münafıkların Özellikleri: Mekkeli müşriklerin önemli bir kısmı Hz. Peygamber'in doğru söylediğini bilse de, teslim olursam kaybedeceğim şeyler olduğu için ona itibar etmiyorlar.
İkinci grup ise baskın hükümran olduğu için ortamda istediği gibi davranıyor, ancak Müslümanların hakim olduğu ortamda münafıkça tutum sergiliyor ve inanmadığı halde inanmış gibi davranıyor.
Kur'an-ı Kerim'de münafıklar "boş kütükler" olarak tanımlanıyor; dışarıdan etkileyici görünse de içi boş, bilgiden kaynaklanmayan güçten tırsıyor.
1:08:33Münafıkların İkincilikleri: Bir münafık sadece mümine karşı değil, münafığa karşı da münafıktır; her yüze girebilir, gerçek yüzünü hiç kimseye göstermez.
Münafıkların yürekleri darmadumandır, her küçük tıkırtıyı aleyhlerine kıyamet zannederler.
İmanla alakalı duruşlarda insanlar farklı özellikler gösterir, müminlerin her biri farklı bir duruşa sahiptir.
1:10:17İnsan Mizaçları ve Allah'ın İsimleri: İnsan mizaçlarının temeli Allah'ın isimleridir; her bir isim insanlarda farklı farklı oranlarda kendini gösterir.
Bazı insanlarda "alim ve hakim" ismi daha ağır basar, düşünce odaklı, ilimle beslenen bir insan tipi oluşturur.
Diğer insanlarda "kadir" veya "sani bari" isimleri ön plana çıkabilir, bu farklı yansımalar insan mizaçlarını ve şahsiyetlerini şekillendirir.
1:11:04Sahabelerin Mizaç Özellikleri: Hz. Ömer lider, öfke ve müdahale özelliğine sahipti, ancak sağlıksız öfkesini terbiye ederek adalete sevk etti.
Hz. Osman daha çok idareci bir karaktere sahipti, taleplere karşı hayır diyemeyen bir kişiliğe sahipti.
Hz. Ali ise ilim, irfan ve analiz özelliğine sahipti, olayları duygusal olmayan bir şekilde tahlil edebiliyordu.
1:12:31Allah'ın El-Halik İsmi: Allah'ın isim ve sıfatlarının her insanda bir çeşit karşılığı vardır; el takısı ile kullanılırsa Allah içindir, el takısı olmadan kullanılırsa insan için doğru bir bakış tarafı vardır.
El-Halik olan Allah'tır, insanda da hali olabilir ve bir şeyler dönüştürebilir.
Allah, yaratmanın eşsiz ve benzersiz öznesidir, bizi insan kılan ve yaratılış amacımızı gerçekleştirecek donanıma sokan rahmetidir.
1:14:33İnsan Olma ve Yaratılış: İnsan kendi mizacını ve başkalarının mizacını derinlemesine tanıyıp, karanlık noktalarını takva ile takviye ederse gerçek insan olmaya aday hale gelir.
Diğer türlü insan görünümünde vahşi bir varlık taşıyabilir, içinde bir hayvanat bahçesi ile dolaşabilir.
İnsan olmak zor bir şey değil, yapılması gereken şey yaratılışı (fıtrata) uygun davranmaktır.

İnsanın Doğasını Tanıma ve Şahsiyet Terbiyesi Üzerine Dini Sohbet

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir