Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin fen lisesi öğrencilerine yönelik hazırladığı eğitim dersidir. Öğretmen, konuyu detaylı bir şekilde anlatırken öğrencilere sorular sorarak interaktif bir ders ortamı yaratmaktadır.
- Video, dişi ucunda döllenme sürecinden başlayarak insan embriyonun gelişimini kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde döllenme mekanizması, morula ve blastula evreleri anlatılırken, ikinci bölümde gastrolasyon, hitogenez ve organogenez süreçleri açıklanmaktadır. Son bölümde ise doğum sürecinde önemli rol oynayan hormonlar, tek yumurta ve ayrı yumurta ikizlerinin oluşum süreçleri ve özellikleri ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca embriyonik zarlar (amniyon, allantois, vitelus ve koryon) ve bunların işlevleri, insan embriyosunun 40 haftalık gelişim süreci, zigot, embriyo ve fetüs dönemleri, plasenta ve göbek bağı yapısı ile fetüsün gelişim aşamaları detaylı olarak anlatılmaktadır.
- 00:11Döllenme Süreci
- Döllenme, yumurtalıkta üretilen yumurta ovülasyon ile yumurtalıktan çıkar ve yumurta kanalına geçer.
- Yumurta kanalında hareket etme yeteneği olmayan yumurta, siller sayesinde ilerler ve vajinaya bırakılan yaklaşık 200 milyon spermden sadece 100 tanesi rahim bölgesini geçebilir.
- Yumurta, spermin kendisine gelmesini sağlayan özel bir kimyasal salgılar (fertilizm) ve sperm yumurtanın zona pelusudasındaki reseptörlere bağlanır.
- 01:38Döllenme Mekanizması
- Sperm akrozomdaki enzimler sayesinde zonayı deler ve içeri girer, içeri girdiğinde spermin zarıyla yumurtanın zarı kaynaşır.
- Spermin baş bölgesindeki çekirdek yumurta hücresinin içerisine girer, ancak mitokondrilerin bulunduğu orta kısım ve kuyruk kısmı giremez.
- Dölleme gerçekleştikten sonra mayoz II tamamlanır, sperm çekirdeği ile yumurta çekirdeği kaynaşır ve zigot oluşur.
- 02:37Kısırlık ve Tüp Bebek Yöntemi
- Bazı erkeklerde sperm çok hareketli olmayabilir ve yumurta kanalı engelini aşamaz, bu durumda kısırlık meydana gelir.
- Kısırlığa karşı uygulanan en temel yöntem tüp bebek yöntemidir.
- Tüp bebek yönteminin iki farklı uygulaması vardır: in vitro fertilizasyon (yumurta laboratuvar ortamında spermle döllenir) ve mikro enjeksiyon (tek sperm yumurtanın içerisine enjekte edilir).
- 03:25Embriyonun Gelişimi
- Döllenme sonucu oluşan zigottan yeni bir birey oluşuncaya kadar geçen olaylara gelişme denir.
- Embriyonun gelişimi sırasında üç basamak görülür: segmentasyon, gastrolasyon ve organagenez.
- Segmentasyon, zigotun art arda çok sayıda mitoz bölünme geçilmesidir ve bu bölünmeler yumurta kanalında başlar.
- 05:10Segmentasyon Evresi
- Segmentasyon sonucu oluşan yeni hücrelere blastomer adı verilir ve 2, 4, 8, 16 şeklinde geometrik bir şekilde artmaya başlar.
- Segmentasyon sırasında hücre sayısı artarken hücrelerin ağırlıkları azalır ve G1 evresi yaşanmadığı için hücreler küçülür.
- Segmentasyon sırasında oluşan morula evresindeki hücrelerin her birinin genetik kimliği aynıdır ve bu evre yaklaşık 6-7 gün sürer.
- 07:22Blastula Evresi
- Morula evresinden sonra blastula evresine geçilir, morula oluşturan hücreler dışarı doğru göç etmeye başlar.
- Dışarı doğru göç etmesiyle oluşan içi sıvı dolu küreye benzeyen embriyo evresine blastula denir ve bu boşluğa blastos denir.
- Blastula evresindeki hücreler çevreyle temas halindedir ve kolayca gaz alışverişini gerçekleştirebilirler.
- 09:04Gastrolasyon Evresi
- Gastrolasyon, blastların alt kutbundaki hücrelerin blastosöle doğru hareketiyle çökmesiyle farklılaşmış iki veya üç tabakalı embriyo oluşmasıdır.
- Gastrolasyon evresinde en dıştaki tabaka ektoderm tabakası, içeride çöküntüyle beraber enişte bulunan tabaka endoderm tabakası olarak isimlendirilir.
- Bu tabakalar bir sonraki olay olan organagenez adımında dokuların ve organların oluşmasına yardımcı olur.
- 10:52Embriyonun Gelişimi ve Organogenez
- Embriyonun tüm doku ve organları endoderm, mezoderm ve ektoderm tabakalarından oluşur.
- Gastrolasyon sonucu oluşan tabakaların farklılaşarak doku ve organları meydana getirmesine organogenez denir.
- Farklılaşma, DNA'nın aktif bölgesinin değişmesidir; örneğin saç ve karaciğer hücrelerinin DNA'sı aynıdır ancak karaciğerde saçla ilgili gen aktif değildir.
- 12:05Embriyonun Gelişimi Evreleri
- Sperm ile yumurtanın birleşmesiyle döllenme meydana gelir ve hızlı mitoz bölünmeler geçirerek morula ve blastula evresine kadar gelir.
- Segmantasyon sırasında hücreler arasında farklılaşma yoktur, tüm hücreler genetik kimliği bakımından aynıdır.
- Gastrolasyon sonrası hitogenez (doku oluşumu) ve organogenez gerçekleşir, bu süreçlerin sonunda yeni bir birey meydana gelir.
- 13:33Embriyonun Zarları
- Embriyonun korunmasına, beslenmesine, gaz alışverişine ve atık maddeleri uzaklaştırmasına yarayan embriyon zarları vardır.
- Amniyon zarı embriyoyu darbelere ve çarpmalara karşı korur, kurumasını engeller ve amniyon sıvısı içerir.
- Allantois kesesi atık maddelerin depolandığı yerdir ve gaz alışverişine yardımcı olur, insanlarda göbek bağı oluşumuna girer.
- 14:48Embriyonik Örtüler ve Koryon Zarı
- Vitelus kesesi embriyonik örtüler içerisinde canlının yumurta içerisinde beslenmesini sağlayan besin kesesidir.
- Balık ve kurbağa yumurtalarında vitalis vardır, ancak kurbağanın vitalis miktarı azdır çünkü kurbağalar yumurtalardan tam olgunlaşmadan çıkarlar.
- Koryon zarı embriyoyu koruyan en dıştaki kısımdır ve gaz alışverişi etkili olur.
- 16:29İnsan Embriyonik Gelişimi
- İnsan gebelik metroen döngüsünden doğumuna kadar olan kırk haftalık süreçte tamamlanır.
- Bebeğin doğumu öncesi gelişim dönemleri üç kısımda incelenir: zigot (döllenmeden başlayıp ikinci haftanın sonuna kadar), embriyo (üç haftanın başından sekizinci haftanın sonuna kadar) ve fetüs (dokuzuncu haftadan itibaren).
- Zigot bölünmeler geçirerek morula ve blastula formlarına dönüşür, blastula döl yatağına tutunduğunda blastosit adını alır ve HCG (karyonik gonodotropin) hormonu salgılar.
- 17:31Plasenta ve Göbek Bağının Oluşumu
- HCG hormonu korpuslu tohumun bozulmasını engeller, hamileliğin ilk döneminde korpuslu tohumun varlığını sürdürmesi önemlidir.
- Blastosit ilk dört hafta boyunca endometrium'dan beslenir, daha sonra dış hücreleri endometrium'un içerisine gömülmeye başlar ve plasenta oluşmaya başlar.
- Plasenta, anneye ait endometrium ve embriyoya ait koryon zarından meydana gelir, embriyonun beslenme, solunum ve boşaltım ihtiyaçlarını karşılar.
- 19:15Plasenta ve Göbek Bağının Görevleri
- Plasenta embriyonun döl yatağına tutulmasını sağlar, östrojen ve progesteron hormonları ile anne-kan arasındaki madde değiş tokuşunu sağlar.
- Plasenta östrojen, progesteron ve HCG hormonlarını üretir, HCG hormonu miktarı bazen idrar tahlillerinde kendisini gösterebilir.
- Göbek bağının oluşumunda vitalis kesesi, allantois ve amniyon zarı katılır, damarların yapısını asıl allantois oluşturur.
- 20:41İnsan Embriyosunun Gelişimi
- Dört haftalıkken embriyonun akça büyüklüğü yaklaşık 1-5 milimetre civarında, kalp atmaya başlar.
- Beşinci haftalık olmaya başladığında kalp atmaya başlar, sekiz haftalık olmaya başladığında boyu iki katına çıkar ve kol, bacak, göz, burun, kulak taslakları ve el parmakları oluşur.
- Üçüncü aya geldiğimizde fetüsün cinsiyeti belli olur, dördüncü ayda parmak izi oluşmaya başlar, beşinci ayda iskalet kasları belli olmaya başlar ve anne çocuğun hareketini hissetmeye başlar.
- 22:22Doğum Sürecindeki Hormonlar
- Doğuma yaklaştıkça östrojen seviyesi progesteron seviyesini geçmeye başlar.
- Oksitosin hormonu, tosuncuğun doğumunu ve meme bezine sütün ilerletilmesini sağlar.
- Oksitosin hormonu süt ürettirmez, üretilen sütün kanalda ilerlemesini sağlar.
- 23:04Oksitosin ve Prolaktin Hormonlarının Etkileri
- Oksitosin hormonu rahimde kasılmaları sağlayarak sancılar yaratır ve doğumu kolaylaştırır.
- Amniyon zarının yırtılmasıyla bulunan sıvı, yavrunun çıkacağı kanalı kayganlaştırarak doğumun kolay gerçekleşmesine yardımcı olur.
- Sütü dişi de LH hormonu (prolaktin hormonu) üretir, meme bezlerini uyararak genlerin aktifleşmesini ve sütün üretilmesini sağlar.
- 24:14Tek Yumurta ve Ayrı Yumurta İkizleri
- Tek yumurta ikizleri tek bir sperm ve bir yumurtanın döllenmesiyle meydana gelir, bu nedenle saç rengi, ten rengi, göz rengi ve cinsiyetleri birbirinin aynısıdır.
- Tek yumurta ikizleri tek bir plasentaya bağlanır ancak ayrı göbek bağlarına sahiptir.
- Ayrı yumurta ikizleri iki farklı sperm ve iki farklı yumurtanın döllenmesiyle meydana gelir, bu nedenle cinsiyetleri farklı olabilir.