Buradasın
İnkılap Tarihi Dersi: Saltanatın ve Halifeliğin Kaldırılması
youtube.com/watch?v=Jy3CLKdilusYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan İnkılap Tarihi dersinin bir bölümüdür. Eğitimci, öğrencilere hitap ederek Türk tarihinin önemli olaylarını anlatmaktadır.
- Video, saltanatın 1 Kasım 1922'de kaldırılması ve halifeliğin 3 Mart 1924'te kaldırılması sürecini detaylı şekilde ele almaktadır. Ders, bu önemli tarihsel olayların nedenleri, sonuçları ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarındaki rejim değişikliklerini açıklamaktadır. Ayrıca, Mustafa Kemal'in bu süreçteki politikaları ve gerçekleştirilen inkılaplar da anlatılmaktadır.
- Video, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerini içermekte ve milli eğitim kitaplarında yer alan soruları çözerek konuyu pekiştirmektedir. Halifeliğin kaldırılmasının laiklik yolunda atılan en önemli adım olduğu, inkılap sürecini hızlandırdığı ve ümmetçilik arayışlarını sona erdirdiği vurgulanmaktadır.
- 00:20Saltanatın Kaldırılması
- İnkılap tarihinde iç politik gelişmelere geçiliyor ve ilk olarak saltanatın kaldırılması inceleniyor.
- Saltanat 1 Kasım 1922'de kaldırıldı ve böylece Osmanlı değil TBMM hükümeti Lozan Konferansı'na gitti.
- Saltanat kaldırılınca Osmanlı resmen sona ermiş oldu.
- 01:39Saltanatın Kaldırılmasının Sonuçları
- Saltanat makamı siyasi güç, hilafet makamı ise dini güç olarak iki güç birleşmiş durumdaydı.
- Saltanat kaldırılınca padişah Vahdettin siyasi yetkilerini kaybetti ve İngilizlere Müslümanların halifesi sıfatıyla sığındı.
- TBMM, Osmanlı ailesinden Abdülmecid Efendi'yi halife tayin etti ve ona sadece din işlerinden sorumlu olduğunu, devlet işlerine müdahale edemeyeceğini belirtti.
- 03:57Saltanatın Kaldırılmasının Önemi
- Saltanatın kaldırılması TBMM'nin yaptığı tek devrimdi ve ulusal egemenlik yolunda önemli bir adım atıldı.
- Saltanat kaldırılınca laiklik yolunda atılan ilk adım oldu.
- İtilaf devletlerinin Lozan Konferansı'nda ikilik çıkarma planları sonuçsuz kaldı.
- 07:48Osmanlı'nın Sona Erme Süreçleri
- Osmanlı Devleti Mondros Ateşkesi ile fiilen sona erme sürecine girdi.
- Mudanya Ateşkesi ile Osmanlı hukuken yok sayıldı ve resmen sona erdi.
- Saltanatın kaldırılmasıyla rejim belirsizliği ve devlet başkanlığı sorunları ortaya çıktı, bu sorunlar cumhuriyetin ilanı ile çözüldü.
- 09:55Diğer Gelişmeler
- Saltanatın kaldırılmasından bir süre sonra Şeyhülislamlık makamı da lağvedildi.
- Son Şeyhülislam Medeni Nuri Efendi'nin istifasıyla Şeyhülislamlık makamı kaldırıldı.
- Saltanat kaldırılınca istifa eden son Osmanlı hükümeti Tevfik Paşa hükümetiydi.
- 10:58Saltanatın Kaldırılması ve TBMM'ler
- Saltanatın kaldırılması 1 Kasım 1922'de gerçekleşmiş ve 2 Kasım 1922'den 1935'e kadar "Hakimiyet Bayramı" olarak kutlanmıştır.
- Birinci TBMM 1920-1923 yılları arasında görev yapmış, İkinci TBMM ise 11 Ağustos 1923'ten 1927'ye kadar görev yapmıştır.
- Birinci TBMM "İhtilal Meclisi" olarak, İkinci TBMM ise "Devrim İnkılap Meclisi" olarak kabul edilir.
- 13:10TBMM'lerin Özellikleri
- Birinci TBMM'nin yaptığı tek inkılap saltanatı kaldırmasıdır, bu nedenle kısmen inkılapçı bir meclistir.
- İkinci TBMM'de en yaşlı üye sıfatıyla ilk toplantıyı yapan Abdurrahman Şeref Bey'dir.
- Lozan görüşmeleri Birinci TBMM döneminde gerçekleşmiş, ancak Lozan'ın onaylanması İkinci TBMM döneminde olmuştur.
- 15:54Ankara'nın Başkent Olması
- İkinci TBMM 13 Ekim 1923'te Ankara'yı başkent ilan etmiştir.
- Ankara'nın başkent olmasına en yoğun tepki veren devlet İngiltere'dir.
- İngilizler İstanbul'u daha iyi biliyorlardı ve Ankara'yı tanımıyorlardı, ancak sonradan mecburen büyükelçiliğini Ankara'ya taşımak zorunda kaldılar.
- 17:40Cumhuriyetin İlanı
- Cumhuriyet 29 Ekim 1923'te ilan edilmiştir.
- Mustafa Kemal, Mondros ateşkesi imzalanmasından 4 yıl 364 gün sonra cumhuriyeti ilan etmiş, Mondros'un öcünü almak istemiştir.
- Cumhuriyetin ilanıyla rejim belirsizliği, devlet başkanlığı ve hükümet bunalımı sorunları çözülmüştür.
- 19:53Hükümet Sistemi ve İlk Cumhurbaşkanları
- Cumhuriyetin ilanına giden süreçte meclis hükümeti sistemi tıkandı, bu nedenle kabine hükümeti sistemine geçildi.
- İlk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, ilk başbakan İsmet İnönü, ilk meclis başkanı Ali Fethi Okyar olmuştur.
- 29 Ekim'in cumhuriyet bayramı olarak kutlanması 1925 yılında yasalaşmıştır.
- 22:05Cumhuriyetin İlanı ve Halifeliğin Kaldırılması
- Cumhuriyetin ilan edileceği yönündeki haberler Ankara'da çıkarılan Yenigün gazetesinde yer aldı.
- Halifeliğin kaldırılması 3 Mart 1924'te gerçekleşti ve saltanat kaldırıldığı zaman halifelik makamına sığınan saltanat yandaşları nedeniyle gerçekleşti.
- Padişah Vahdettin ülkeyi terk edince Osmanlı ailesinden Abdülmecid Efendi halife ilan edilmişti, ancak halife din işlerinden sorumlu olup devlet işlerine karışamaz denilmişti.
- 23:24Halifeliğin Kaldırılma Nedenleri
- Halife Abdülmecid Efendi yabancı devlet elçileriyle görüştü ve bu görüşmelerde han sıfatını kullandı, TBMM bu durumu bahane edip halifeliği kaldıracak.
- Hintli Müslüman liderler Londra'da yaşayan temsilcileri, halifeliğin kaldırılacağını öğrendiklerini İnönü'ye mektup yolladılar.
- Halifeliğin kaldırılmasındaki en temel gerekçe, bu makamın laiklik ve cumhuriyette bağdaşmamasıydı.
- 25:00Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları
- Halifeliğin kaldırılması laiklik yolunda atılan en önemli adımdır ve Türkiye'deki inkılap sürecini hızlandırdı.
- Halifelik makamı inkılapların önünde büyük bir engel olarak görülüyordu ve ümmetçilik arayışlarını sona erdirdi.
- Halifeliğin kaldırılması milliyetçiliği güçlendirdi çünkü ümmetin halifesi olarak tüm Müslüman devletlere müdahale etmek, emperyalist devletlerin Türkiye'de kaos çıkarmasına neden olurdu.
- 28:02Halifeliğin Kaldırılmasının Dış Politika Etkileri
- Halifelik makamı kaldırılmadan önce batıya öğrenci göndermek istendiğinde kabul edilmiyordu çünkü halifelik makamı Müslüman sömürgelerine kışkırtma korkusu vardı.
- Halifelik makamının kaldırılmasıyla bu korku ortadan kalktı ve Türkiye'ye yaklaşmakta çekinen Batılı devletler Türkiye ile yakınlaşmaya başladı.
- Halifeliğin kaldırılması, ümmetin sorunlarından kendimizi arındırıp kendi milletimizin sorunlarına döndüğümüz için milliyetçiliği güçlendirdi.
- 29:28Kur'an-ı Kerim'in Bilimsel Tefsiri
- Mustafa Kemal, Kur'an-ı Kerim'in bilimsel tefsirini yapması için Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'ı görevlendirmiştir.
- Hamdi Yazır, "Hak Dini Kur'an Dili" adıyla eserini yazarak Kur'an'ın bilimsel tefsirini yapmış ve bu eserler evlere ücretsiz dağıtılmıştır.
- Mustafa Kemal'in söylemi, insanların Arapça duaları ederken anlamını bilmediklerini ve bilimsel tefsirini yaptırmasının amacı bu anlamın bilinmesidir.
- 30:25Diyanet İşleri Başkanı Rıfat Börekçi
- Milli Mücadele döneminde İstanbul Hükümetinden aldığı emir doğrultusunda Milli Mücadeleciler hakkında fetva hazırlayan Şeyhülislam Dürrizade Abdullah Efendi, Mustafa Kemal ve yanında yer alanları vatan haini olarak tanımlamıştır.
- Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi, İstanbul'daki Şeyhülislam'ın hazırladığı fetvaya karşı fetva yayınlamıştır.
- Cumhuriyet'in ilanından bir süre sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Diyanet İşleri Başkanı olmuştur.
- 31:29Halifeliğin Kaldırıldığı Gün Yapılan İnkılaplar
- Halifeliğin kaldırıldığı gün yapılan inkılaplar arasında tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması yer almaz, bunlar 1925'te kapatılmıştır.
- 1924'te Şeriye ve Efkaf Vekaleti, Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılmış, Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarılmış ve Osmanlı Hanedanı'nın yurt dışına çıkarılması kararlaştırılmıştır.
- Bu inkılapların hepsi otoriteyi arttırmak için yapılmıştır.
- 32:12İnkılapların Amacı
- Şeriye ve Efkaf Vekaleti kaldırılıp yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kurulmuştur, böylece din ile devlet işleri birbirinden ayrılmıştır.
- Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılıp Genelkurmay Başkanlığı kurulmuştur, böylece ordu ile siyaset birbirinden ayrılmıştır.
- Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Eğitim-Öğretim Birliği Kanunu) çıkarılmış ve Osmanlı Hanedanı'nın yurt dışına çıkarılması kararlaştırılmıştır.
- 34:31Mustafa Kemal'in Siyasi Yaklaşımı
- Mustafa Kemal, Birinci Balkan Savaşı sırasında ordu içindeki politik çatışmaların yenilgiye etkili olduğunu ve İttihat ve Terakki döneminde ordu-siyaset iç içeydiğini düşünmüştür.
- Mustafa Kemal'in yakın silah arkadaşları Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bela, Ali Fuat Cebesoy gibi halifeliğin kaldırılmasını istememiş ve hem orduda görev alıp hem milletvekili olmak istemişlerdir.
- Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılınca hem orduda görev alamayınca hem milletvekili olamayınca Mustafa Kemal'e diş bilemeye başlamışlardır.
- 35:44Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
- Mustafa Kemal ileride Halk Fırkası'nı kurunca, bu fırkaya muhalefet yapan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurmuşlardır.
- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın sloganı "Partimiz dini inançlara saygılıdır" olmuştur.
- Şeyh Sait İsyanı'nın çıkmasında bu partinin rolü olduğu düşünüldüğünde kapatılmıştır.
- 36:14Osmanlı Hanedanının Yurt Dışına Çıkarılması
- Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Eğitim-Öğretim Birliği Kanunu) çıkarılmış ve eğitim-öğretim birliği sağlanmıştır.
- Osmanlı Hanedanı trenle İsviçre'ye gönderilmiş, oradan birçok kişi Fransa, İngiltere ve Amerika'ya dağılmıştır.
- Günümüzde hala Osmanlı soyundan birçok kişi İngiltere, Amerika ve Fransa'da yaşamaktadır.
- 37:22Anayasaya Devletin Dini İslam'dır Maddesi
- Halifelik dini bir makam olduğu için kaldırıldığında "milleti dinsizliğe götürüyor" demeyeceklerini önlemek için 1924 Anayasası'na "devletin dini İslam'dır" maddesi konulmuştur.
- Normalde devletlerin dini olmaz, devletler sınırları içerisindeki her vatandaşına eşit mesafede olmalıdır.
- 1928'de bu madde anayasadan kaldırılmış, bu da anayasamızın laikleşme aşamaları arasında yer almaktadır.