Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir veteriner hekim tarafından sunulan hayvan yetiştiriciliği eğitim dersidir. Eğitmen, ineklerde östrus (kızgınlık) dönemini ve suni tohumlama konularını detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, östrus siklusunun dört dönemini (östrus, metöstrus, distrius ve proöstrus) açıklayarak başlamakta, ardından östrus belirtilerini dış ve iç olarak incelemektedir. Daha sonra östrus tespit yöntemleri (günlük gözlemler, arama boğaları, boya içeren kapsüller, elektronik basınç ölçer cihazlar ve GPS ile çalışan cihazlar) ve östrus varyasyonları (hızlı östrus, sessiz östrus, uzamış östrus, peş peşe östrus ve parasiklik östrus) ele alınmaktadır.
- Dersin sonunda, bir sonraki derste en uygun suni tohumlama zamanı ve örekto vajina suyu tohumlama yöntemi konularının anlatılacağı belirtilmektedir. Ayrıca, ovülasyonun östrusun bitiminden 12 saat sonra gerçekleştiği ve suni tohumlama zamanının belirlenmesinde ovülasyon zamanının önemi vurgulanmaktadır.
- 00:03Östrus ve Östrus Siklusu
- Östrus, hayvanların dişi ve erkeği kabul ettiği, çiftleşmeye en uygun olduğu dönemdir.
- Östrus dönemi genellikle ovulasyonun en yakın olduğu dönemdir ve kaynağı foliküllerden salgılanan östrojen hormonudur.
- Östrus, bir sineğin ismi olup, bu sinek sürülere geldiği zaman sürülerin kaçışmasına neden olduğu için, kızgınlık döneminde evcil hayvanlar benzer davranışlar sergilediği için bu isim verilmiştir.
- 02:46Sığırlarda Östrus Siklusu
- Sığırlar mevsime bağlı olmayan poliöstrik hayvanlardır ve ortalama her 21 günde bir gebe kalmadığı sürece kızgınlık gösterirler.
- Östrus siklusu dört dönemden oluşur: östrus, metöstrus, distrius ve östrus.
- Östrus dönemi ortalama 18 saat sürer, ancak değişkenlik gösterir ve 12 saate kadar düşebilir, 24 saate kadar çıkabilir.
- 04:51Östrus Siklusunun Dönemleri
- Metöstrus dönemi, corpus luteum oluşmasından aktif bir corpus luteum'un oluşuncaya kadar geçen süredir ve ortalama 3 gün sürer.
- Distrius dönemi değişkenlik göstermekle birlikte yaklaşık 12-14 gün sürmekte, bu dönemde aktif bir corpus luteum bulunmakta ve progesteron salınımı gerçekleşmektedir.
- Progesteron salınımı preora gr salınımı ve lash-pick'in oluşmasını engellemekte ve bu dönemde foliküller dalgalar gözükse de ovülasyonlar şekillenmektedir.
- 07:46Ovülasyon ve Gebelik
- Sığırlarda östrosun bitiminden yaklaşık 12 saat sonra, yani östrusun başlangıcından yaklaşık 30 saat sonra ovülasyon gerçekleşmektedir.
- Hayvan gebe kalsa bile metöstrus dönemi değişmiyor çünkü corpus luteum oluşacak.
- Gebelikte embriyodan salınan faktörler (pregnancy associated glikoproteinler) uterus endometriumundan prostaglandin F2 alfa üretimini engelleyerek kalıcı corpus luteum (korpus gravitas) oluşmasına neden olur.
- 10:05Östrus Siklusunun Özeti
- Sığırlarda östrus siklusu yaklaşık 21 gün sürer ve östrus dönemi ineğin erkek kaybını kabul ettiği, çiftleşmeye en uygun dönemdir.
- Östrus dönemi 12-18 saat sürer, ardından ovülasyon gerçekleşir ve corpus luteum oluşur.
- Corpus luteum oluşmasından aktif bir corpus luteum'un oluşuncaya kadar geçen dönem metöstrus dönemi olup yaklaşık 3 gün sürer.
- Distrius dönemi 12-14 gün sürer, bu dönemde progesteron etkisiyle ovülasyonlar gerçekleşmez, ancak foliküler dalgalar görülür.
- 13:27Prostagenin Etkileri
- Prostagen, corpus luteum üzerinde reseptörleri olan bir hormondur ve kan akımını keserek luteal hücrelerin fonksiyonunu engeller.
- Prostagen, LH'ın reseptörlerini bloke ederek progesteron üretimini durdurur ve dis mekanizmalarını tetikleyerek luteal hücrelerin ölümüne neden olur.
- Prostagen, kan damarlarını büzüştürerek kılcal kaldırmalarını bloke ederek corpus luteumun regresi ve corpus albicans'a dönüşmesine neden olur.
- 14:31Östrus Dönemi ve Östrojenin Etkileri
- Ovulu olamayan dominant foliküller gelişerek ters yer folikülle dönüşür ve provestus döneminde östrojen seviyesi yükselir.
- Östrus döneminde graf folikülü tam olarak ortaya çıkarak daha fazla östrojen üreterek hayvanlarda psişik olaylara neden olur.
- Östrojen, vajina duvarını kalınlaştıracak şekilde epitelial proliferasyona neden olur, hiperemi arttırır ve servikteki sekreatörler hücreleri aktive ederek daha fazla salgı salınmasına neden olur.
- 15:38Östrus Belirtileri
- Östrojen, hayvanlarda hareketli artış, böğürme, mühürleme ve aranma hareketleri gibi psişik olaylara neden olur.
- İştahtaki azalmaya bağlı olarak süt veriminde düşme, diğer hayvanlara ilgi gösterme ve üzerine başka hayvanların atlamasına izin verme (standing östrus) östrosun en önemli belirtisidir.
- Östrojen, uterus miyometriuma bağlanarak kasların tonositesinin artmasına neden olur ve rektal muayenede tonosite artışı olarak görülür.
- 17:31Östrus Belirtileri ve Tespiti
- Östrus belirtileri ikiye ayrılır: dış belirtiler ve iç belirtiler.
- Dış belirtiler arasında hareketlilikteki artış, çevreye olan ilgideki artış, böğürme, mühürleme, atlama davranışları ve üzerine atlattırma (standing östrus) bulunur.
- Östrojen, psişik olarak normalde bir ineğin yapmaması gereken davranışlara neden olur ve bu davranışları gözlemleyerek östrus tespit edilebilir.
- 20:58İç Belirtiler ve Rektal Muayene
- İç belirtiler arasında vajinadan vajinaya bakıldığında görülen hiperemi, çağrı akıntısının uzunluğu, ince, ipimsi, berrak olması ve spekulum aracılığıyla vajina mukozasının ödemsi hiperemik hal alması bulunur.
- Rektal muayenede östrojenik etkiyle miyometriumdaki hücrelerin kasılmasına neden olur ve tonosite artışı olarak görülür.
- Ovaryum üzerinde büyük folikül (vişne kiraz büyüklüğünde) saptanabilir, ancak manipülasyon sırasında patlamasını engellemek için ultrasonografi kullanılması önerilir.
- 23:47Östrusun Önemi
- Östrusun belirtilerinin saptanması suni tohumlamanın başarısında en önemli faktördür.
- Östrusa göre uygun sulama zamanı belirlenir.
- Östrus tespitinde gözlem çok önemli bir faktördür ve elektronik cihazlar gözlemin yerini tam alamaz.
- 24:49Östrus Gözlemleme Yöntemleri
- Östrus gözlemi çok önemlidir ve günde en az üç kere, hatta geceleri bile gözlemlenmelidir.
- Östrus semptomları genellikle sakin ortamda başlar ve kızgınlık belirtileri geceleri artar.
- Östrus tespitinde arama boğaları, penisi deviye edilmiş dişiler veya testosteron uygulanmış dişiler kullanılabilir.
- 26:13Östrus Tespiti İçin Teknolojik Yöntemler
- Çin bol (çene altı topu) adı verilen boya içeren hazne, aşım yapan hayvanı boyayarak tekrar gözlemlenebilmesini sağlar.
- Boya içeren kapsüller sakral bölgeye yerleştirilerek standing östrusun belirlenmesine yardımcı olur.
- Elektronik basınç ölçer cihazlar ve yanıp sönme LED lambaları, kızgınlığın ne zaman başladığını belirlemek için kullanılır.
- 28:32Östrus Varyasyonları
- Östrus her hayvan için farklılık gösterebilir ve aynı hayvanın farklı östrusları farklı süreler sürebilir.
- Düvelerde östruslar hızlı geçebilir (4-5 saat) ve bu durumda uygun suyu tonlama zamanları kaçırılabilir.
- Yüksek verimli hayvanlarda östrus belirtileri sessiz olabilir veya çok hızlı geçebilir, bu nedenle gözlemlenemeyebilir.
- 30:06Uzun Süren Östruslar ve Çoklu Ovulasyonlar
- Uzamış östruslar geciken ovulasyonlarda veya ikili ovulasyonlarda oluşabilir.
- Çoklu ovulasyonlar genellikle sıcak stresine bağlı şekillenir ve foliküler dinamik bozulduğunda görülür.
- Çoklu ovülasyonlar sığırlarda free artsmus (iki farklı cinsiyetli gebelik) oluşmasına neden olabilir.
- 31:26Parasiklik Östrus ve Metöstrus Kanaması
- Parasiklik östrus, suni tohumlama sonrası 8-10 gün sonra tekrar kızgınlık göstermesidir.
- Metöstrus kanaması, östrusun bitiminden 1-2 gün sonra volvo dudaklarından serus kanlı bir akıntıdır.
- Metöstrus kanaması, östrojendeki artış sonrası uterus ve endometriumundaki damarların genişlemesi ve eritrositlerin damar dışına çıkmasıyla oluşur.