Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından öğrencilere sunulan tarih dersinin kapsamlı bir bölümüdür. Eğitimci, tahtada notlar alarak ve öğrencilere sorular sorarak interaktif bir şekilde dersi anlatmaktadır.
- Video, ilk Türklerin kültür ve tarihi konularını sistematik bir şekilde ele almaktadır. İçerik, törenin tanımı ve özellikleri, göçebe ve yerleşik yaşam tarzları, askerlik sistemi, bilim-sanat alanındaki ilerlemeler, edebiyat, Göktürk kitabeleri ve Türklerdeki din inancı gibi konuları kapsamaktadır.
- Ders, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerini örneklerle açıklamakta ve Türk alfabeleri, önemli destanlar (Alper Tunga, Oğuz Kağan, Ergenekon, Manas, Dede Korkut, Igor) gibi detayları da içermektedir. Ayrıca gök tanrı inancı, şamanizm, atalar kültü ve ahiret inancı gibi Türklerdeki din ve inanış konuları da detaylı olarak anlatılmaktadır.
- 00:05İlk Türklerde Hukuk
- Töre, örf, adet ve geleneklerden oluşan sözlü hukuk kurallarıdır ve halkın, Kaan'ın ve Kurultay'ın katkısıyla oluşur.
- Töreye herkes uymak zorundadır ve devletler gitse bile töre kalır; kanun üstünlüğü töreye kadadır.
- Törenin değişmeyen hükümleri arasında körlük (adaleti temsil eder), tuz buzluk (eşitliği temsil eder), uzluk (yararlılık ve faydalı kişilik) ve insanlık bulunmaktadır.
- 01:36Yazılı Hukuk ve Yargı Sistemi
- Yaşam tarzı hukuku etkiler; göçebe yaşamda uzun hapis cezası yokken, yerleşik yaşamda uzun hapis cezası vardır.
- İlk yazıyı kullanan Göktürkler, ilk yazılı hukuku ise yerleşik yaşamdan dolayı Uygurlar kullanmıştır.
- Davalara kim bakar, üst mahkemeleri Kurultay ve siyasi suçlar için Yargan adı verilen mahkeme kurar; Kaan töreden sorumlu ve töreyle sınırlıdır.
- 03:01Sosyal Yaşam
- İlk Türkler yarı göçebe yaşamış, yaylak ve kışlak hayatı yaşamışlardır; kışın ılıman yerlerde, yazın daha serin yerlerde yaşamışlardır.
- Göçebe yaşamda uzun hapis cezası yokken, yerleşik yaşamda vardır; göçebe yaşamda mimari yokken, yerleşik yaşamda vardır.
- Göçebe yaşamda özel mülkiyet yokken sınıf ayrımı yoktur, yerleşik yaşamda özel mülkiyet var ancak sınıf ayrımı yoktur çünkü toprakların büyük çoğunluğu devlete aittir.
- 06:11Aile ve Toplumsal Yapı
- İlk Türklerde tek eşlilik (monogami) vardır ve aile yapısı çekirdek aile yapısıdır.
- Kızların çeyizi (bedel) vardır, başlık parası ise İslam'daki mehir gibi kızın hayatını garanti altına almak için verilir.
- Cenaze, Nevruz ve bahar bayramı topluma birlik ve beraberliği sağlar.
- 08:18Kültür Merkezleri ve Ekonomik Yaşam
- Andronova, Afer, Tagar, Karasuk ve Kelteminar ilk Türklerin kültür merkezleridir; Karasuk'ta ilk kez demir kullanılmış, Tagar en gelişmiş kültürdür.
- İlk Türkler ipek ve kürk ticaret yollarına hakim olmak istemiştir; kürk yolunu canlandıran Hazarlar'dır.
- Göçebe yaşamda tahıl, ipek ve giysi alınırken, hayvan ürünleri ve göçebe yaşam ürünleri satılır.
- 10:38Türklerde Askerlik Sistemi
- Türklerde askerlik gelişmiştir çünkü göçebe yaşam, at kullanımı, madeni kullanımı, avcılık ve bağımsızlık düşkünlüğü askerlik gelişimini sağlamıştır.
- Türk cihan hakimiyeti, güneşin doğduğu yönden baktığı yöne doğru her yerde Türk'ün ayak izi olacak bir hedeftir.
- Türklerde askerlik sisteminde Tarkan (komutan), Subaşı (genelkurmay başkanı), Noyan (komutan), Berk (süvari maskesi) ve Kargı (gözetleme kulesi) gibi birimler bulunmaktadır.
- 13:32Türklerde Bilim ve Sanat
- Oniki hayvanlı Türk takvimi, Göktürklerle beraber kullanılmış olup başlangıcı MÖ 209 yılı baz alınmıştır.
- Uygurlar kağıt matbaayı, kütüphaneleri ve örgün eğitim sistemini kullanmıştır.
- Türklerde dokumacılık, madencilik, heykel sanatı, vitray cam işçiliği, bezgici, bedici, ressam, minyatür, duvar resmi ve fresko gibi sanat dalları gelişmiştir.
- 17:44Türklerde Yazı, Dil ve Edebiyat
- Türklerde sözlü edebiyat gelişmiştir; sav, atasözü, sagu, ağıt, koşuk, saz eşliğinde söylenen sözler, destan ve efsaneler bu kategoride yer almaktadır.
- Türklerde kullanılan alfabeler: Orhun (Göktürk alfabesi), Sol (Uzakdoğu'da ticaretle öğrenilen), Uygur alfabesi, Arap alfabesi, Latin alfabesi ve Kiril alfabesidir.
- Türklerde önemli destanlar arasında Oğuz Kağan Destanı, Ergenekon, Türeyiş ve Göç, Manas, Dede Korkut ve Igor Destanı bulunmaktadır.
- 21:22Göktürk Kitabeleri
- Göktürk kitabeleri, Kıpçaklara ait farklı dillerden oluşan sözcük tarzı bir eserdir.
- Sin uşi, tarat, moyen, çor sekizmek sözcükleri Uygurlara aittir.
- Yenisey yazıtları Kırgızlara ait olup tarihi bakımdan Göktürk kitabelerinden önce yazılmıştır, ancak silinmiş olduğu için ilk bilgi veren kaynak olarak Göktürk kitabeleri alınmaktadır.
- 21:53Göktürk Kitabelerinin Özellikleri
- Göktürk kitabeleri Bilge Kağan, Kültegin ve Tonyukuk adına dikilmiştir.
- Tabletlerde üç tarafı Türkçe, bir tarafı Çince olup hayvansal motifler bulunmaktadır.
- Bu kitabeler 731-735 yıllarında yazılmış olup günümüzde Moğolistan'dadır.
- 22:24Göktürk Kitabelerinin Önemi
- İlk çevrilen kelime "aşk"tır ve "Tengri" kelimesi ilk kez burada kullanılmıştır.
- Türkler hakkında bilgi veren ilk yazılı kaynağımızdır.
- Sosyal devlet anlayışı, devletin siyasi yapısı, kanun, halkın görev ve sorumluluklarından bahseden bir siyasetname niteliğindedir.
- 23:13Göktürk Kitabelerinin Keşfi
- Göktürk kitabelerinin varlığından ilk bahseden kişi Moğollu tarihçi Cüveyni'dir.
- Cüveyni'nin bahsettiği kitabeler 700 sene sonra bulunmuştur.
- Kitabeleri bulan Stad, çevirisini yapan Danimarkalı William Thompson'dur.
- 23:42Türkologların Katkıları
- Günümüzde Göktürk kitabeleriyle ilgili çalışanlar Hüseyin Namık Orkun ve Necip Asım'dır.
- Bu Türkologlar Türkiye Cumhuriyeti'ne bu kitabeleri tanıtan kişilerdir.
- 24:05Türklerde Din ve İnanış
- Türklerin farklı dinlere inanması dini birliği engellemiştir.
- Göktürkler ve Hunlar "Ülgen" adlı gök tanrısına bağlı yaşamışlardır.
- Hazarlar ilk ve tek Musevi Türk boyudur, Uygurlar Mani ve Buda'yı tanımışlardır.
- 24:57Türklerde Farklı Dinler
- Topkaşlar Budizm, Avar, Peçenek, Macar, Kuman ve Hıristiyan Oğuzlar'a "Uz" adı verilmiştir.
- İslamiyet'i kabul eden ilk Müslüman Türk boyu Karluk'tur.
- Avrupa'daki ilk Türk-Islam devleti İti Bulgarları'dır.
- 25:17Şamanizm ve Diğer İnanışlar
- Şamanizm, sihir ve büyü inancı içinde şaman gelenekleri ve adetleri vardır.
- Totem, tabiat varlıklarını kutsama anlamına gelir.
- Atalar kültü, ataya duyulan saygı ve ölen kişinin arkasından olumlu faaliyetlerde bulunmaktır.
- 26:35Türklerde Ahiret İnançı
- Uçma Tamu cennet, cehennem, Umma anne tanrıçasıdır.
- Kurgan mezar, cenaze töreni, Yu cenaze yemeği, Stupa tapınak demektir.
- Türklerde ahiret inancının kanıtı mumyacılık, uçma tamu, cennet, cehennem ve atalar kültüdür.
- 28:10Dersin Özeti
- Ders hukuk sistemi, töreden, değişme hükümlerinden ve kavramlar hakkında bilgi vermiştir.
- Sosyal yaşam, yayla kışa hayatı, göçebe yaşamın sonuçları, tek eşlilik, toplum yapısı ve ekonomik yaşam anlatılmıştır.
- Ordu, sanat, kurganlar, pazarlıklar, yazı, dil, edebiyat ve din ve inanış konuları ele alınmıştır.