Buradasın
İlk Müslüman Türk Devletleri ve Türk-İslam Mimari Eğitim Dersi
youtube.com/watch?v=WFmqVozuFXoYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tarih öğretmeni tarafından KPSS sınavına hazırlanan öğrencilere yönelik verilen eğitim dersidir. Dersin konukları Mehmet adında bir öğrenci ve Günay adında bir tarih öğretmenidir.
- Video, üç ana bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde İslam öncesi ve İslam sonrası Türk hukuk sistemi, şeri ve örfi hukuk, toprak sınıfları (miri ve mülk topraklar) ele alınmaktadır. İkinci bölümde Osmanlı İmparatorluğu'ndaki iddaa sistemi detaylandırılmakta ve üçüncü bölümde Türk-İslam mimarisindeki önemli yapı türleri (imaret, kapan, bedesten, kümbet, türbe, külliye, arasta, dergah, bargah, zaviye, hastane türleri) açıklanmaktadır.
- Ders, sınavlarda çıkabilecek soru tiplerine göre önemli noktaları vurgulamakta ve Türk-İslam hukukunun oluşmasında etkili olan unsurları, mahkeme türlerini ve toprak sınıflarını kapsamlı şekilde ele almaktadır.
- İlk Müslüman Türk Devletlerinin Hukuk Sistemi
- İlk Müslüman Türk devletlerinin hukuk sistemi, İslam öncesi örfi hukuk ve İslam sonrası şeriat hukukunu içermektedir.
- İslam öncesi hukukta barış zamanı hançer çekmek idam cezasına çarptırırken, Müslüman olduktan sonra şeriat hukuku uygulanmaya başlandı.
- İlk Müslüman Türk hukukunun oluşmasında İslam esasları, Oğuzların kabilecilik anlayışları ve Köktürk, Uygur, Sasani gelenekleri etkili olmuştur.
- 01:30Şeri ve Örfi Hukuk
- Müslüman Türk devletlerinde iki türlü hukuk uygulanmıştır: şeri hukuk ve örfi hukuk.
- Şeri hukuk, Kur'an-ı Kerim'de yazılı olan, Peygamber'in uygulamaları ve ilk dört halifeye kadar gelen uygulamalardan oluşur.
- Şeri hukukunun önemli konuları arasında evlenme, boşanma, zina davaları ve dinden çıkma (mürted) durumları bulunmaktadır.
- 03:03Hukuk Mahkemeleri
- Şeri hukuk davaları şeri mahkemelerde görülür ve bunların başında kadı kudat bulunur.
- Örfi hukuk davaları ise (hakaret, geleneksel konular gibi) emir-i dad mahkemelerinde görülür.
- Askeri davalara ise kadı leşker (asker) mahkemesi bakar.
- 06:20Toprak Yönetiminde Miri ve Mülk Topraklar
- Toprak yönetiminde iki ana kategori vardır: devlete ait miri topraklar ve şahsa ait mülk topraklar.
- Mülk topraklar kendi içinde öşür toprakları (müslümana ait, toprağın onda biri vergi olarak alınır) ve haraç toprakları (gayrimüslimlere ait, toprağın onda iki'si vergi olarak alınır) olarak ayrılır.
- Miri topraklar arasında has topraklar (sultan'a ait), vakıf topraklar (kamu yararına ayrılan) ve iddia toprakları (askerlere ve memurlara gelir olarak ayrılan) bulunmaktadır.
- 09:01İddia Sistemi
- İddia sistemi, Hz. Ömer tarafından bulunmuş ve Selçuklu döneminde askeri mantığı geliştirilmiştir.
- İddia toprakları, devlete ait olan, kimsenin özel mülkiyetinde bulunmayan topraklardan elde edilen gelirin askerlere ve memurlara verilmesidir.
- Vezir Nizamülmülk'ün "Siyasetname" eserinde iddia sistemi detaylı olarak anlatılmıştır.
- 11:03İddaa Sistemi ve Çalışma Prensibi
- İddaa sistemi, devlet görevlerine maaş veya hizmet karşılığı verilmesidir.
- 1911'li yıllarda bir alim (Mehmet) Akşehir'e atanmış ve maaşının nakit olarak gönderilemeyeceği (banka, EFT, çek, havale yoktu) bir sorun yaşanmıştır.
- Devlet, Mehmet'e bir köyün gelirini maaş olarak vermiş, böylece köyün geliri Mehmet'e ait olmuştur.
- 13:23İddaa Sisteminin Çalışma Prensibi
- Köylüler ektikleri ürünün gelirini Mehmet'e getirir, Mehmet'in senelik 90 bin lira maaşı olsa da, köyden 150 bin lira gelir alır.
- Mehmet, fazla gelen 60 bin liradan her 3 bin lirayla asker yetiştirir, bu askerler barış zamanında köylülere tarımda yardım eder, savaş zamanında savaşa gider.
- İddaa sisteminin faydaları: toprağın boş kalması engellenir, düzenli vergi geliri elde edilir, memur maaşı ödenir ve masrafsız bir ordu kurulur.
- 16:37İddaa Sisteminin Temel Amacı
- İddaa sisteminin temel amacı, toprağın boş kalmasını engellemektir çünkü toprak olmadan ekim olmaz, ekim olmazsa vergi toplanmaz ve memur maaşı ödenemez.
- Barış zamanında askerler "sipahi" olarak adlandırılırken, savaş zamanında "cebelü" olarak adlandırılır.
- İddaa sistemi KPSS gibi sınavlarda önemli bir konudur ve ÖSYM tarafından da vurgulanmaktadır.
- 19:24Türk İslam Medeniyetinde Yaşam ve Yapılar
- İnsanlar yerleşik yaşama adapte olduktan sonra sosyal hayatımızda yaşamsal şeyler oluşmuştur.
- İmarethane günümüz anlamıyla aşeviya, yiyecek dağıtılan hayır kurumudur.
- Kapan tek bir cins malın satıldığı yerlerdir, bedesten ise her türlü ticari malın alım satımının yapıldığı yerlerdir.
- 21:42Mimari Yapılar ve Anlamları
- Kümbet, devlet adamları, eşleri, kızları ve önemli komutanların mezarlarıdır.
- Türbe, silindirik odalardır ve genellikle önemli dini alimler, kadınlar ve tasavvufçuların yattığı yerlerdir.
- Kümbetlerin şekli, İslam öncesindeki çadır üslubunu simgeler.
- 23:27Külliye ve Camiler
- Külliye, genellikle cami etrafında yapılan yapıların toplamına verilen isimdir.
- Camiler şehrin merkezine veya tepelerine yapılmaktadır.
- Caminin yanında medrese, imarethane, şifahane, kütüphane ve sebiller gibi yapılar bulunur.
- 25:50Diğer Sosyal Yapılar ve Terimler
- Arasta, kapalı olmayan, her iki taraftan dükkânlar bulunan çarşı türüdür.
- Bargah, saray anlamına gelirken, dergah ise halkın toplandığı yerdir.
- Zaviye, köylerde dini eğitim verilen yerlerdir.
- 27:09Hukuk ve Toprak Yönetimi
- Türk İslam hukukunun oluşmasında etkili olan unsurlar önemlidir.
- Şeri mahkemeleri kadı, örfi mahkemeleri emiridat, askeri davalara kadıasker bakardı.
- Has, vakıf ve iddia toprak türleri vardır ve iddianın tanımı önemli bilgiler arasındadır.