Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan ve öğrencilere hitap eden tarih dersidir. Ders sırasında Nazım ve Murat adlı öğrenciler de yer almaktadır.
- Video, "İlk Müslüman Türk Devletleri" ünitesini kapsamakta olup, Mısır'da kurulan Türk-İslam devletlerinden başlayarak Anadolu'da kurulan beyliklere ve Orta Asya'daki Türk devletlerine kadar uzanan bir tarih anlatımı sunmaktadır. Tolunoğulları, İhsidiler, Eyyubiler, Memlükler, Danişmendliler, Saltuklular, Mengücekler, Artuklular, Çaka Beyliği, Akkoyunlular, Karakoyunlular, Timur İmparatorluğu ve Cengiz Han İmparatorluğu gibi önemli Türk devletleri hakkında bilgiler verilmektedir.
- Ders, KPSS, EKPSS ve AGS gibi sınavlara hazırlık amacıyla önemli tarihsel bilgileri, önemli savaşları, kurucuları ve mimari eserleri detaylı şekilde ele almaktadır. Ayrıca, sınavlarda çıkabilecek soru tipleri ve cevapları hakkında bilgiler de paylaşılmaktadır.
- 00:07İlk Müslüman Türk Devletleri'nin İkinci Kısmı
- İlk Müslüman Türk Devletleri'nin ikinci kısmı, Mısır'da, Anadolu'da ve Orta Asya'ya yakın Doğu'da kurulan Türk İslam devletleri hakkında bilgi verecek.
- Bu konu sınavlarda dört-beş yılda bir sorulmaktadır ve bu sene dört-beş sınav var, bunlardan iki-üç tanesi siyasi tarih olacak.
- Bu ünite basit ve zorlayıcı değil, ancak Mısır'da kurulan ilk Türk İslam devletlerini bilmek gerekiyor.
- 01:24Mısır'da Kurulan İlk Türk İslam Devleti
- 750 yılında kurulmuş olan Abbasiler devleti zamanla zayıflamış, ordu komutanları isyan etmiş ve Mısır'a atanmış bir vali kendine devlet kurmuştur.
- Bu devleti Tolun oğlu Ahmet kurmuş, Tolun "dolunay" anlamına gelen bir ünvandır.
- Abbasiler'in zayıflamasıyla kendi toprakları içerisinde ortaya çıkan küçük şehir devletlerine "tevafi mülk" denir.
- 02:29Tolun Oğulları Devleti
- Tolun oğlu Ahmet'ten sonra Humareveyh döneminde Mısır inanılmaz bir kalkınma yaşamış, Nil nehri sayesinde tarım gelişmiş ve ileride baharat merkezi olmuştur.
- Tolun oğulları 50 yıl hüküm sürmüş ve bu süre zarfında bentler, barajlar ve sulama kanalları gibi önemli eserler bırakmışlardır.
- Tolun oğulları ücretsiz ilaç ve hekim hizmeti vermiş, Müslüman-gayrimüslim ayrımı yapmadan Maritan adı verilen hastaneler inşa etmişlerdir.
- 04:44İhsidiler Devleti
- Abbasiler'in tekrar topraklarını geri almasından sonra, Muhammed bin Tokaç (Ferganalı Muhammed) adlı bir vali Mısır'da ikinci bir tevafi mülk devleti olan İhsidiler'i kurmuştur.
- İhsidiler, Mekke ve Medine (Hicaz) bölgesine sahip olan ilk Türk İslam devletidir ve "isid" kelimesi "prens" anlamına gelir.
- İhsidiler 35-34 yıl hüküm sürmüş, Tolun oğulları gibi kısa ömürlü devletlerdir.
- 06:31Kısa Ömürlü Devletlerin Nedenleri
- Mısır'da kurulan bu iki devlet (Tolun oğulları ve İhsidiler) Karahanlılar gibi uzun ömürlü değildir.
- Bu devletlerin kısa ömürlü olması, yöneticilerin Türk olup halkın Arap olması ve devlet-millet bağlantısının çöktüğü yerlerdedir.
- Karahanlılar ise 840-1212 yılları arasında kurulmuş, Osmanlı Devleti'nden sonra en uzun ömürlü devletlerden biri olup yaklaşık 400 yıl hüküm sürmüştür.
- 07:58Kodlamaların Sorunları
- Bazı öğrenciler kodlamalarla çalışıyor ancak bu tartışmalı çünkü sınavda kod aklına gelmezse unutulur ve soru çözülemiyor.
- Mısır'da kurulan Türk-Islam devletleri (Tolunoğulları, Eyyubiler, Memlükler, Akşitler) karışık sıralaması olduğu için kodlamak akılsız olabilir.
- ÖSYM'nin dört devleti birden karıştırabileceği için kodlamanın sınavda işe yaramayabileceği belirtiliyor.
- 09:14Haçlı Seferleri ve Fatimiler
- Fatimiler, Hz. Fatma'nın soyundan geldiğini iddia ettikleri için Şii karakterli bir devlettir.
- Birinci Haçlı seferi başarıya ulaşmış ve Avrupa'dan göç eden haçlılar Kudüs'e ulaşmıştır.
- Fatimiler şehri resmen teslim etmiş, haçlılar şehre girdiğinde ne Müslüman ne Yahudi bırakmamış, Yahudileri öldürmüşlerdir.
- 11:08Selahattin Eyyubi ve Kudüs
- Selahattin Eyyubi önderliğinde Hıttin (Haddin) Savaşı yapılmış ve Kudüs haçlılardan geri alınmıştır.
- Selahattin Eyyubi, İslam'ın saf kahramanı olarak nitelendirilmiş, "Şarkın en sevgili sultanı" ve "Mekke ile Medine'nin hizmetçisi" olarak anılmıştır.
- Kudüs, Hz. İsa'nın doğduğu, Beytül-Makdis olarak nitelendirilen ve Peygamber Efendimizin miraç'a çıktığı yer olduğu için üç semavi dinin önemli bir bölgesidir.
- 13:14Kudüs Meselesi ve Sosyal Medya
- Kudüs meselesi Gazze'den sonraki dünyanın en büyük sorunu olacak ve Mescid-i Aksa'nın Siyon tepesine taşınması gibi konular gündeme gelecektir.
- Protesto gösterileri değerlidir ancak cıvıklığa yol açmaması gerekir, boykot yapmak daha etkili bir yöntemdir.
- Sosyal medya devletlerin desteklediği bir araçtır ve insanların sokağa çıkmasını engelleyerek sadece sosyal medyadan tepki gösterilmesini sağlayabilir.
- 17:40Filistin Meselesi ve Tarihsel Bağlantılar
- Filistin meselesinde zaman geçse de zulüm, aletler, taktik ve teknik değişse de temel durum aynı kalıyor.
- Filistin meselesi sadece Müslümanlar değil, Hristiyanlar için de önemli bir konu olup, gelecekte bu ülkeler arasında büyük çatışmalar yaşanabilir.
- Ortadoğu'da her şey aniden değişebilir, bu bölgede Avrupa gibi düzenli bir yapı yoktur.
- 18:57Memlükler Devleti
- Memlükler Devleti, Tolunoğulları Devleti'ne son veren ve Türkiye Devleti'nin kurulduğu bir dönemdir.
- Memlükler Devleti'nde veraset sistemi diğer Türk devletlerinden farklıydı; emir adı verilen herhangi bir komutan baskı yaparak hükümdarlığı ele geçirebilirdi.
- Memlükler Devleti 250 senede 35 padişah değiştirmiş, bu da düzensiz veraset anlayışının bir sonucuydu.
- 20:05Memlükler Devleti'nin Özellikleri
- Memlükler Devleti, Abbasi Devleti yıkıldıktan sonra Abbasi halifesinin sığındığı bir devlettir.
- Memlüklerde halife ve sultan ayrı kişilerdi; sultan halifeliği sadece dini otorite olarak kabul etmiş, Yavuz Sultan Selim ise halifeden yetkiyi kendi üzerine almıştır.
- Memlükler Devleti, Moğolları 1260 ve 1277 yıllarında Ayncalut ve Elbistan savaşlarında iki kez mağlup etmiştir.
- 21:29Memlükler Devleti'nin Kuruluşu ve Yönetimi
- Memlükler Devleti, Mısır'da kurulan ilk Türk İslam devletidir ve kurucusu Tolun oğlu Ahmet'tir.
- Memlükler Devleti, bir tevaifi-i mülk devlettir ve maristan adı verilen hastaneler inşa etmiştir.
- Memlükler Devleti, 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye savaşları sonucunda yıkılmıştır.
- 28:46Tevaifi-i Mülk Devletleri
- Tolunoğulları ve İsidlerin kısa ömürlü olmasında yöneticilerin Türk, halkının Arap olması etkili olmuştur.
- Devlet-millet bütünlüğünün sağlanamaması, bu tevaifi-i mülk devletlerinin kısa ömürlü olmasında önemli bir faktördür.
- 29:51Anadolu'ya Giriş ve Beylikler
- Sultan Alparslan 1071 Malazgirt Savaşı'nda komutanları toplayıp "kılıç hakkı olarak fetheden'in malı fetheden'e aittir" anlayışıyla Anadolu'ya girmelerini emretmiştir.
- Anadolu'ya giren Türkler, Bizans'ın şehirlerini ele geçirerek beş büyük ve beş küçük olmak üzere toplam on beylik veya devlet kurmuştur.
- Türk milleti sürekli devlet kurmuş ve yıkmış, boylar federasyonu'na yetiştiği için bir boy terk edip başka yerde kendi devletini kurabiliyordu.
- 30:56Danişmendoğulları
- Sultan Alparslan 1071 Malazgirt Savaşı'ndan sonra Danişmend Gazi'yi göndermiş, Danişmend Gazi Sivas, Tokat ve Amasya gibi bölgeleri ele geçirerek Danişmendoğulları'nı kurmuştur.
- Danişmendoğulları, Anadolu'ya ilk defa gelen Müslüman Türkler olarak ilk Türk-Islam eserlerini bırakmışlardır.
- Danişmendoğulları'nın en önemli eserleri Kayseri Ulu Camii ve Tokat'ın Niksar ilçesindeki Anadolu'da yapılan ilk medrese olan Yağıbasan Medresesi'dir.
- 37:26Saltuklular
- Saltuklular, bazı kaynaklara göre Anadolu'da kurulan ilk Türk-Islam devletidir ve 1072 Malazgirt Savaşı'ndan sonra Ebu'l-Kasım tarafından Erzurum ve civarında kurulmuştur.
- Saltuklular özellikle Erzurum ve Erzincan bölgelerinde Kale Camii, Üç Kümbetler, Micingerd Kalesi, Mama Hatun Türbesi ve Tepsi Minare gibi eserler bırakmıştır.
- Saltuklular, bölgedeki Gürcü ve Ermenilerle büyük mücadele işlerine girmişlerdir.
- 41:45Mengücekler Beyliği
- Mengücekler, Türkistan devletleri arasında en önemlilerinden biri olup, Mengücek Gazisi tarafından Divriği ve Erzincan civarlarında kurulmuştur.
- Divriği Ulu Camii, dünyanın sayılı eserlerinden biri olup, taç kapısı portalı çok küçüktür ve belirli bir güneş açısıyla Kur'an-ı Kerim'in açık kitabının gölgesinin insan siluetine dönüşmesi gibi inanılmaz bir görüntü sunar.
- Divriği Ulu Camii, UNESCO tarafından koruma altına alınan ilk eser olup, 1985'ten beri koruma altındadır ve 1921 ve 1939 Erzincan depremleri yüzünden günümüze çok eseri kalmamıştır.
- 45:26Mengücekler Beyliği'nin Önemi
- Mengücekler döneminde önemli bilim insanları bulunmuştur, örneğin Abdüllatif Erzincan Sarayı'nda bilime hizmet etmiştir.
- Mengücekler Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti tarafından varlığına son verilmiştir.
- 46:23Artuklular Beyliği
- Artuklular, Artuk Bey tarafından Anadolu'da üç şube şeklinde kurulmuş olup, Harput (Elazığ), Mardin ve Hasankeyf (Batman) bölgelerinde hüküm sürmüşlerdir.
- Hasankeyf, birden fazla devletin eklemesiyle oluşmuş bir yerdir ve bugün bir baraj geçmesinden dolayı üst kısma taşınmıştır.
- Artuklular Beyliği'nin en önemli eseri Malabadi Köprüsü'dür, bu köprü Batman Silvan ilçesinde, Batman Çayı üzerinde bulunmaktadır.
- 51:22Artuklular Beyliği'nin Eserleri
- Artuklular Beyliği'nin günümüze bıraktığı eserler arasında Hasankeyf, Malabadi Köprüsü, Hatuniye Medresesi, Necmettin Külliyesi, Koçhisar Ulu Camii ve Sema'nın Medresesi bulunmaktadır.
- 52:07Artuklar ve El Cezeri
- Marco Polo, Artuklar'ın dokuma sanayisinden övgüyle bahsetmiş ve onları dokumacılıkta çok ileri olduğunu düşündüğü için övmüştür.
- El Cezeri, robotik ve sibernetik biliminin kurucusu olarak bilinir ve elektrik kullanmadan mekanik fil saati, bakraç sakraçlar gibi cihazlar yapmıştır.
- El Cezeri, 1081 yılında Artuklar'da yaşamış ve Anadolu Selçuklu Devleti tarafından son verilmiştir.
- 55:03Çaka Bey ve Çaka Devleti
- Çaka Bey, Bizans'a esir götürülen bir hükümdarın oğludur ve Bizans'taki taht kavgalarından faydalanarak İzmir'e gelmiştir.
- Çaka Bey, 1081 tarihinde İzmir'de ilk donanmayı kurmuş ve bu tarih günümüzde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nın kuruluş yıldönümü olarak kutlanmaktadır.
- Çaka Bey, Midilli ve Rodos'a seferler düzenleyerek Bizans'a ait adaları almaya başlamıştır.
- 56:45Çaka Devleti'nin Sonu
- Çaka Bey, Anadolu Selçuklu Devleti hükümdarı Birinci Kılıçarslan'ın kayınpederidir ve Kılıçarslan, Bizans'ın kışkırtmaları sonucu Çaka Bey'i ziyafette öldürmüştür.
- Çaka Bey'in ölümünden sonra Bizans İmparatorluğu, Çaka'nın tüm mirasına ve İzmir bölgesindeki topraklarına tekrar egemen olmuştur.
- Çaka Bey'in günümüze ulaşan bir eseri yoktur, bu nedenle Çaka'nın karşısındaki bir eser soruları yanlıştır.
- 1:02:29Diğer Türk Beylikleri
- Orta Asya'ya yakın Doğu'da kurulmuş diğer Türk beylikleri arasında Bitlis'te Dilmaçoğulları, Harput'ta Çubuk Oğulları, Efes'te Tanrıvermiş Oğulları bulunmaktadır.
- Ahlat'ta Ahlat Şartlar veya Sökmenler, Diyarbakır'da İnal veya Yınal Oğulları beylikleri 1071 Ma'dan sonra bu dönemde kurulmuştur.
- 1:03:48Akkoyunlular
- Akkoyunlular, Azerbaycan, Anadolu, İran ve Irak coğrafyasında egemen olan bir Türk devletidir.
- En önemli hükümdarı Uzun Hasan'dır ve 1470 Otlukbeli Savaşı'ndan sonra devlet zayıflama dönemine girer.
- Akkoyunlular bilime önem veren bir devlettir, Kur'an-ı Kerim'i Türkçe'ye çevirmişlerdir ve Ali Kuşçu, Celaleddin Devani gibi önemli bilim insanları yetiştirmişlerdir.
- 1:06:01Akkoyunluların Tarihi
- Akkoyunlular Dede Korkut hikayelerini yazıya geçirmişlerdir.
- Ankara Savaşı'ndan sonra (1402) doğuda Osmanlı'nın en büyük rakibi olmuşlardır.
- 1473 Otlukbeli Savaşı'nda Fatih'e yenilmişlerdir.
- 1:07:18Karakoyunlular
- Karakoyunluların merkezi Van Erçiş'tir ve bugün Van Erçiş'te yaşayanların çoğunluğu Karakoyunlu'dur.
- Karakoyunlular Sünni'dir ve Osmanlı Devleti ile araları her zaman iyi olmuştur.
- Kurucusu Bayram Hoca'dır ve Azerbaycan'ın Türk İslamlaşmasına önemli faaliyetlerde bulunmuşlardır.
- 1:08:27Safeviler
- Safeviler, İran'da kurulmuş Şii karakterli bir devlettir.
- 1514 yılında Yavuz Sultan Selim'e Çaldıran Savaşı'nda mağlup olmuşlardır.
- Kaslı Şirin Anlaşması, günümüz Türkiye-Iran sınırını en belirleyen anlaşmadır.
- 1:09:46Babür İmparatorluğu
- Babür İmparatorluğu, 1526 yılında Hindistan'da kurulan bir Türk-Islam devletidir.
- Kurucusu Babür Şah'tır ve hayatını "Babür Name" veya "Bekayname" adlı eserde anlatmıştır.
- Eşi Mümtaz Mahal (Ercüment Begüm Sultan) için Tac Mahal (Taçların Kralı) adlı önemli bir yapıt yaptırmıştır.
- 1:12:25Harzemşahları
- Harzemşahları, Harzem bölgesinde kurulduğu için kurulduğu yerin adını almıştır.
- Cengiz Han, Harzemşahlara Otrar faciasını yaşatmıştır.
- Cengiz Han, 1230 yılında Harzemşah ülkesinin içinden geçerek Otrar'ı yakalamıştır.
- 1:14:37Cengiz Han ve Moğol İmparatorluğu
- Cengiz Han'ın komşusu olmak isteyen Harzemşahlar, devlet olarak dik durmak istediler ancak Otrar faciasını başlatan Inalcık'tır.
- Cengiz Han'ın çok sevdiği tüccar kitlesini öldürdükten sonra, Inalcık'ın kulaklarından gümüş eritip döktüğü işkence, Moğolların yaptığı işkence türlerinden biridir.
- Cengiz Han'ın korkutucu üslubu nedeniyle kitleler sürekli onun önünden kaçıyor ve Anadolu içlerine geliyorlar.
- 1:16:28Timur Devleti
- Timur, kendi soysal anlamda Türk'tür ve 1402 Ankara Savaşı'nda Yıldırım Beyazıt'ı mağlup etmiştir.
- Timur, Türk tarihine iki defa zarar vermiştir: Altın Orda Devleti'ni parçalayarak Rusların güçlenmesini sağlamış ve Ankara Savaşı sonrası Osmanlı Devleti'ni Fetret Devri'ne sokmuştur.
- Timur Devleti, Ali Şir Nevai gibi önemli bilginlerin yaşadığı "bilginler devleti" olarak bilinir.
- 1:18:52Cengiz Han'ın Hayatı ve Mirası
- Cengiz Han'ın gerçek adı Temeçin'dir ve 1206'daki kurultayda seçilmiştir.
- Cengiz Han, dünyanın en geniş kara imparatorluğunu kurmuş ve ölmeden önce devleti dört parçaya ayırmıştır.
- Türk törelerinden yasnami büzgü (büyük yasalar) oluşturmuş ve Türk törelerini düzenlemiştir.
- 1:20:14Moğol İmparatorluğu'nun Parçaları
- Altın Orda, Karadeniz'in kuzeyinde kurulmuş ve Timur saldırıları sonucunda yıkılmıştır.
- Çağatay, Doğu Türkistan'da kurulmuş ve Timur Devleti tarafından yıkılmıştır.
- İlhanlı, İran'da kurulmuş, 1258'de Abbasiler'e son vermiş ve 1243'te Köse Dağ Savaşı'nı Anadolu Selçuklu ile yapmıştır.
- Kubilay, Çin'de kurulmuş ve Budizm'i benimsemiştir; Marco Polo bu devleti ziyaret etmiştir.
- 1:22:20Türk İslam Devletleri
- Mısır'da kurulan ilk Türk İslam devleti Tolunoğulları'dır.
- Tevfilik, Apasi topraklarında kurulan küçük şehir devletçikleridir ve yöneticileri Türk halkı olduğu için kısa süreli olmuştur.
- Memlük, kelime manası "köle veya kölemen" olan bir devlettir ve Moğolları Ancalut, Elbistan ve Ridaniye savaşlarında durdurmuştur.
- Saltuklular'dan günümüze kalan bir yapı vardır.
- 1:24:24Türk Tarihi Önemli Eserler ve Kişiler
- Mengücek Divriği Ulu Camii, günümüzdeki Birleşmiş Milletler'e bağlı UNESCO tarafından ilk korunan eserimizdir.
- Artuklular'ın Malabadi Köprüsü, rahmetli Murat Göğebakan'ın tıraş zannettiği önemli bir eserdir.
- Artuklular, Anadolu'da üç şube şeklinde kurulan devletlerden biridir.
- 1:25:08El Cezeri ve Çaka
- El Cezeri'nin Diyarbakır Ulu Camii'nin akaza güneş saati ve Diyarbakır'daki mekanik aletlerin sergisi bulunmaktadır.
- Çaka'nın kurduğu donanma, günümüzde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nın kuruluş yıldönümü olarak kutlanmaktadır.
- Çaka'nın günümüze kadar gelmiş herhangi bir eseri yoktur ve Bizans'ın varlıklarına son vermiştir.
- 1:26:08Diğer Beylikler ve Önemli Kişiler
- Akkoyunlular'ın Uzun Hasan, Otlukbeli Savaşı'nda Fatih Sultan Mehmet ile mücadele etmiştir.
- Ali Kuşçu önce Timur'da, sonra Akkoyunlular'da çalışmış ve son döneminde Karakoyunluların başkenti Erçiş'te yaşamıştır.
- Babür'e günümüze bıraktıkları eser olarak Haccmali Hindistan Ag kentinde bulunan müthiş bir eser vardır.
- 1:27:05Cengiz Han ve Timur
- Harzemşahlar'ın Otrar faciasını Cengiz Han yaşatmış ve başkent Ürgenç'ten geçerek bir milyon insanı katletmiştir.
- Timur, Osmanlı Devleti'nin Fetret Devri'ne ve Altınordu Devleti'nin parçalara ayrılmasına sebep olmuştur.
- Cengiz Han, imparatorluğunu dörde ayırmış: Kubilay (İlhanlı), Çağatay (Altınordu) ve diğer iki devlet.
- 1:28:06İlk Müslüman Türk Devletleri
- İlk Müslüman Türk devletleri siyasi tarihi işlendikten sonra kültür ve medeniyete geçilecektir.
- Büyük Selçuklu Devleti baz alınarak devlet yönetimi, ordu, toprak yönetimi ve sanat gibi konular işlenecektir.
- İlk Müslüman Türk devletleri ünitesi sonrası kültür ve medeniyet testleri çözülecektir.