Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim dersi formatında olup, bir eğitmen tarafından ilaçların etkisini değiştiren faktörler hakkında bilgi verilmektedir.
- Ders, ilaçların etkisini değiştiren faktörleri üç ana kategoride incelemektedir: ilacın kendisiyle ilgili faktörler, canlı yapı ile ilgili faktörler ve çevre ile ilgili faktörler. İlaçla ilgili faktörler arasında uygulama yolu, ver zamanı, doz, farmasitik şekil, fiziki durum, izomeri, serbest baz/asit/tuz şekilleri ve saflık bulunmaktadır. Canlı yapı ile ilgili faktörler arasında vücut ağırlığı, yaş, gebelik ve hastalık durumu ele alınırken, çevre ile ilgili faktörler arasında sıcaklık, radyasyon, yükseklik ve oksijen azlığı incelenmektedir. Ayrıca, gebelik ve hastalık durumlarında kullanılmaması gereken ilaçlar hakkında bilgiler verilmektedir.
- 00:03İlaçların Etkisini Değiştiren Faktörler
- İlaçların etkisini değiştiren faktörler üç gruba ayrılır: ilacın kendisiyle ilgili faktörler, canlı yapı ile ilgili faktörler ve çevre ile ilgili faktörler.
- Bazı faktörler ilacın farmakokinetiğini etkileyerek etki yerindeki yoğunluğunu değiştirirken, bazıları etkilenen organ veya dokunun cevap verme yeteneğini veya duyarlılığını değiştirerek etkili olurlar.
- Hekim reçete ilaç yazmadan önce ilacın etkisini değiştirebilecek faktörleri göz önünde bulundurmalıdır.
- 01:14Uygulama Yolu ve Verme Zamanı
- Uygulama yolu ilacın etkisinin başlama hızını, şiddetini, süresini, biyoyararlanımını, biyo-transformasyonunu ve dozunu önemli ölçüde değiştirebilir.
- Sindirim sisteminde kürar doğal ve asya dayanıksız penisilinler, troksin dışındaki hormonlar parçalandıkları için bu yol kullanılmazlar.
- Vücutta biyolojik olaylar ve ilaçların biyoteransformasyonuna giren çeşitli enzim etkileri gün içinde sirkadiyen ritimle değişiklik gösterir, bu nedenle ilaçların verilme zamanı önemlidir.
- 02:44İlacın Dozu ve Farmasitik Şekli
- İlacın dozu, etki kullanılan ilaç miktarına göre değişebilir; örneğin barbitüratlar küçük dozlarda yatıştırıcı etki oluştururken büyük dozlarda uykuya yol açabilir.
- İlacın farmasitik şekli ve taşıt maddesi etkisini önemli ölçüde değiştirebilir; mineral yağı taşıtlarıyla hazırlanan merhemlerin etkisi hayvansal yağ ile hazırlanan merhemlere göre daha zayıftır.
- Antiseptiklerin alkoldeki çözeltileri sudaki çözeltilerinden daha etkinlik gösterirler.
- 04:20İlacın Fiziki Durumu
- İlacın fiziki durumu, partikülün büyüklüğü, kristal şekli ve solvasyon durumu etkisini önemli ölçüde değiştirebilir.
- İlacın partikül büyüklüğü esas emilimin değişmesi ile ilgilidir; örneğin arsenik partikül büyüklüğü küçüldükçe emilimi artar ve zehirliliği de artmış olur.
- İlaç moleküllerinin solvasyon durumu da emilim üzerine etkilidir; hidratlar anhidratlara göre daha kolay çözünürler.
- 05:32İlacın İzomer Şekli ve Serbest Baz/Asit/Tuz Şekilleri
- İlacın izomer şekli etkisini değiştirebilir; optik izomellerden L-izomeler genellikle D-izomelere oranla daha etkilidirler.
- Zayıf organik asitlerin alkali metallere olan tuzları herhangi bir pH'ta serbest asit şekillerine göre daha fazla çözünürken, zayıf organik bazlar için de geçerlidir.
- Zayıf asidik bir maddenin güçlü bir alkali olan sodyum tuzları özellikle midenin asit pH'sında çökerler.
- 06:47Canlı Yapı ile İlgili Faktörler
- İlacın ne kadar saf ve temizse etkinliği de o derece yüksektir, fakat bazen ilaçlar bekletildiklerinde daha zehirli metabolitlere dönüşebilir ve zehirlilikleri de artabilir.
- Erkeklik hormonları genellikle karaciğerde mikrozomal etkinliği artırırken, şiddetli dişilik hormonları azaltırlar.
- Vücut ağırlığı, ilacın dağıldığı sıvı ve doku kesimleri açısından önemlidir; ilacın dağıldığı kesimlerin büyüklüğü ve etki noktalarındaki yoğunlukları ilacın etkisi açısından son derece önemlidir.
- 07:37Yaş ve Gebelik
- Yeni doğanlarda ve gençlerde ilaçların biyo-transformasyon mekanizması yeterince gelişmemiştir, yaşlarda ise bu mekanizmanın etkinliği azalmıştır.
- Gebelikte dolaşım anne dolaşımıyla bağlantılı olduğu için ilaçların dağılım hacimleri genişler, karaciğer, biyo-transformasyon, enzim etkinliği ve safra ile ilaçların atılımı artar.
- Gebeliğinde kullanılmaması veya kullanılması önerilmeyen ilaçların başlıcaları: benzini gazozollerden albedo, kortikosteroidler, prostaglandin, salisilatlar, cinsiyet hormonları ve tetrasiklinler, sülfamitler, opioidler, barbitüratlar, aşılar, keteol ve sitoksik ilaçlardır.
- 09:26Hastalık Halinde İlaçların Etkinliği
- Hastalık halinde ilaçların etkinliği değişebilir; emilme, biyoterformasyon ve atılma organlarının durumu ilaçların etkinliği önemli ölçüde değiştirir.
- Şok ve kalp yetmezliği ilaçların emilimini azaltır, mide-bağırsak kanalı hastalıklarında da ilaçların emilimi azalır.
- Karaciğer ve böbrek bozukluklarında ilaçların biyoterasyonu ve atılma olayları aksar.
- 11:41Çevre ile İlgili Faktörler
- Çevre sıcaklığı ilaçların etkisini az ya da çok olarak değiştirebilir; sempatik metik ilaçların etkisi sıcaklığın yükselmesi ile artar.
- Radyasyona maruz kalınması kan doku engelini etkiler, enzim sistemlerini değiştirir, normal atılma modellerini bozarlar.
- Yükseklik arttıkça amfetamin etki süresi uzarken, sikliklerin ve hexo-barbitalin etkisi ise kısalır; oksijen azlığında iz, operatörel ve dijitaller duyarlılığı azaltır.
- 12:37Psikolojik Durum
- Psikolojik durum insanlar açısından önemli bir durumdur; etkin madde yerine etkisiz madde içeren ilaca benzeyen maddeler ağrı ve endişede yararlı olabilmektedir.
- Bu duruma plasebo etki denilmektedir; yeşil renkler sıkıntıda, sarı renkler depresyonda, mavi renkler sakinleşmek istenen durumlarda ve kırmızı renklerde ağrılı durumlarda etkili olmaktadır.