Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan eğitim dersi formatında olup, iklim bilgisinin dördüncü bölümünde sıcaklık konusunun üçüncü ve son bölümüdür.
- Ders, izoterm haritalarının tanımı ve özellikleriyle başlayıp, termik ekvator kavramı ve yerevaturu arasındaki farkları açıklamaktadır. Ardından dünya üzerinde sıcaklığın dağılışı, Temmuz ve Ocak aylarındaki sıcaklık dağılımları ve yıllık sıcaklık dağılımı haritaları incelenmektedir. Video, sıcaklık dağılımını etkileyen faktörleri (enlem, kara-deniz dağılımı, okyanus akıntıları, nem, karasallık) detaylı şekilde ele almaktadır.
- Videoda ayrıca çöl bölgelerinin en sıcak, kutup bölgelerinin en soğuk olduğu, okyanus akıntılarının sıcaklık üzerindeki etkisi, kara ve denizlerin dağılışının sıcaklık ortalamalarına etkisi gibi konular açıklanmaktadır. Türkiye'de kuzeyden esen rüzgarların sıcaklığı düşürmesi, güneyden esen rüzgarların sıcaklığı artırması gibi yerel örnekler de verilmektedir. Video, bir sonraki derste basınç konusunun anlatılacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- İzoterm Haritaları
- Bu derste iklim bilgisinin dördüncü bölümünde sıcaklığın üçüncü bölümü olan izoterm haritaları ve özellikleri detaylı olarak anlatılacaktır.
- İzoterm, aynı sıcaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilmiş çizgilere verilen isimdir ve eş sıcaklık eğrisi anlamına gelir.
- Sıcaklığın yeryüzünde dağılışını izoterm eğrileri ile gösteririz.
- 00:44Gerçek ve İndirgenmiş İzoterm Haritaları
- İzoterm haritaları kendi içerisinde gerçek izoterm haritası ve indirgenmiş izoterm haritası olarak ikiye ayrılır.
- Gerçek izoterm haritasında yükseltinin etkisi hesaba katılarak oluşturulur, bu nedenle yüksek yerlerde sıcaklıklar azalmış, alçak yerlerde sıcaklıklar daha fazladır.
- İndirgenmiş izoterm haritasında dünyanın her yeri sıfır kabul edilir, yükselti ortadan kaldırılarak hesaplanır ve enlem, kara ve denizlerin dağılışı, okyanus akıntıları, nem, karasallık ve deniz gibi faktörlerin etkisi incelenir.
- 02:21İndirgenmiş Sıcaklık Hesaplama
- İndirgenmiş sıcaklık hesaplaması için formül: İndirgenmiş sıcaklık = Yükselti + 200 + Gerçek sıcaklık kullanılır.
- Yükselti 200 metrede bir derece azalır.
- Örneğin, 1000 metre yükseklikte ve gerçek sıcaklık 23°C olan bir yerde indirgenmiş sıcaklık 28°C'dir.
- 03:09Termik Ekvator
- Termik ekvator, meridyenlerin en sıcak noktalarının birleştirilmesiyle elde edilmiş çizgiye verilen isimdir.
- Termik ekvator ile yerevatordur birbiriyle çakışmaz çünkü Karadeniz dağılışı, okyanus akıntıları, nem, karasallık ve denizlik gibi faktörlerden dolayı.
- Termik ekvator'un yerevatordur ile paralellik göstermemesi, okyanus akıntıları ve karasallığın etkisiyle açıklanabilir.
- 04:34Temmuz Ayı Sıcaklık Dağılımı
- Temmuz ayında sıcaklıkların en yüksek olduğu yer kuzey yarımküre, en düşük olduğu yer güney yarımküredir.
- Kuzey yarımkürede en yüksek sıcaklıklar yengeç dönencesi çevresindeki çöllerde (Büyük Sahra, Arabistan, Namib, Kalahari, Orta Asya çölleri) görülür.
- Kuzey yarımkürede izotermerler karalar üzerinde kuzeye, denizlerin üzerinde ise güneye doğru kıvrım yapar çünkü karalar erken ısınır, denizler geç ısınır.
- 06:21Ocak Ayı Sıcaklık Dağılımı
- Ocak ayında en yüksek sıcaklıklar güney yarımkürede, en düşük sıcaklıklar ise kuzey yarımkürede görülür.
- Güney yarımkürede en yüksek sıcaklıklar yenge-oğlak dönencesi çevresindeki Victoria, Namib, Atacama ve Patagonya çöllerinde görülür.
- Dünya'nın en soğuk yeri normalde kuzey kutbu olması gerekirken, şiddetli karasallıktan dolayı Sibirya çevresidir.
- 07:45Okyanus Akıntıları ve Sıcaklık Dağılımı
- Okyanus akıntıları sıcaklığın yeryüzünde dağılışını etkiler.
- Peru, Humboldt ve Bengula soğuk su akıntıları, Antarktika çevresinden gelen soğuğu taşır ve izotermerleri kuzeye doğru kıvrım yapar.
- Ocak ayında güney yarım küre'de yaz yaşanır, bu nedenle karalar denizlerden daha sıcaktır; kuzeyde ise tam tersi karalar soğuk, deniz sıcaktır.
- 08:55Yıllık Sıcaklık Dağılımı
- Dünya yıllık izoterm haritasında sıcaklıklar kutuplara doğru gidildikçe azalmaktadır.
- En düşük sıcaklıklar kutup çevrilerinde, en yüksek sıcaklıkların ise ekvator çevresinde olduğu görülür.
- Ekvator dünyanın en sıcak yeri değildir, 30° enlem çevresindeki çöl bölgeleri en sıcak yerlerdir.
- 09:16Dünya Sıcaklık Dağılımı
- Çöl bölgeleri en sıcak yerlerdir çünkü nem etkisiyle nemin az olmasından dolayı.
- En düşük sıcaklıklar kutup bölgeleridir, özellikle kutuplara yakın yerlerdeki karacileri dünyanın en soğuk yerleridir.
- Kuzey kutbunda ve Antarktika'da da aynı durum söz konusudur, özellikle Sibirya çevresi dünyanın en soğuk yerleridir.
- 09:44Okyanus Akıntılarının Etkisi
- Yüksek enlemlerde kıtaların batı kıyıları doğu kıyılarına göre daha sıcak olur, bu da Go-Steam sıcak su akıntısının etkisiyle olur.
- İngiltere'nin batı kıyıları sıcaktır, ancak buradan gelen Labrador akıntısı burayı soğutur ve sıcaklıkları düşürür.
- Aynı enlemdeki İngiltere kıyıları ile Kanada kıyılarının sıcaklıkları okyanus akıntıları nedeniyle birbirinden farklıdır.
- 10:23Kuzey ve Güney Yarım Küre Sıcaklık Farkları
- Genel olarak Kuzey Yarım Küre'nin sıcaklık ortalamaları Güney Yarım Küre'den daha fazladır.
- Kuzey Yarım Küre'de karaların oranı %39, Güney Yarım Küre'de karaların oranı %19'dur.
- Kuzey Yarım Küre'de karalar fazla olduğu için sıcaklık ortalamaları daha yüksektir, Güney Yarım Küre'de karalar daha az olduğu için sıcaklık ortalamaları daha düşüktür.
- 10:50İzotermerlerin Dağılımı
- Güney Yarım Küre'de izotermerler daha düzgün uzanırken, Kuzey Yarım Küre'de daha fazla kıvrım yapar.
- Güneyde karaların oranı az olduğu için izotermler düz uzanır, kuzeyde ise izotermler daha fazla zikzaklar çizer.
- İzotermlerin kuzeyde daha fazla zikzak çizmesinin sebebi kara ve denizlerin dağılışıdır.
- 11:31Okyanus Akıntılarının İzotermerlere Etkisi
- Okyanus akıntıları izoterminlerin yönlerinde sapmalara neden olur.
- Peru Humboldt ve Benguela akıntıları, sıcaklıklarını azaltarak izotermleri kuzeye doğru saptırır.
- Bu durumun sebebi yine okyanus akıntılarıdır.
- 12:03Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Faktörler
- Kuzey Yarım Küre'de dağların güney yamacında yerleşme sınırının daha yüksekte olmasının sebebi bakıdır (dağın güneş'e dönüklük durumudur).
- Günün içerisinde en yüksek sıcaklığın 14 civarında ölçülmesi ısı birikiminden kaynaklanır.
- Türkiye'de kuzeyden esen rüzgarların sıcaklığı düşürürken, güneyden esen rüzgarların sıcaklığını artırmasının sebebi enlemdir.
- 13:32Sıcaklık Dağılışının Diğer Özellikleri
- Dönenceler civarının dünyanın en sıcak yerleri olması nemden kaynaklanır, özellikle 30 derece enlemi çevresi (yengeç dönencesi çevresi) dünyanın en sıcak yerleridir.
- Kanada kıyılarına aynı nemdeki İngiltere kıyılarından soğuk olması okyanus akıntılarından kaynaklanır.
- Karalarda en sıcak ayın Temmuz, denizlerde Ağustos olmasının sebebi kara ve denizlerin farklı ısınmasıdır; karaların 1 metrelik kısmı güneşi görür sınırı, denizlerin ise 200 metrelik kısmı güneşi görür sınırıdır.