Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan idare hukuku konulu eğitim dersidir. Ceyhan adında bir öğrenci de dersi etkileşimli hale getirmektedir.
- Video, idare hukuku alanındaki temel konuları kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk olarak kamu hizmetlerinin dört ana kategorisi ve idarenin mallarının üç alt kategorisi açıklanmakta, ardından kamu hizmetinde görünme usulleri (emanet, imtiyaz, müşterek emanet, ruhsat, iltizam) ve yap- işlet, yap- işlet- devret, kamu-özel işbirliği sözleşmeleri anlatılmaktadır. Son bölümde ise idarenin sorumluluğu (kusurlu ve kusursuz sorumluluk) ve kamu hizmetlerinin temel ilkeleri (süreklilik, uyarlama, bedelsizlik ve tarafsızlık) açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca kamu mallarının özellikleri, özel mallarla farkları, ruhsat usulü kavramı ve idarenin kusursuz ve kusurlu sorumluluğu örneklerle pekiştirilmektedir. Kaymakam, hakim ve KPSS sınavlarına hazırlananlar için faydalı bilgiler içeren ders, soru-cevap formatında ilerleyerek sınavlarda çıkabilecek soru tiplerini göstermektedir.
- 00:02İdarenin Mali Sorumluluğu ve Kamu Hizmetleri
- Bu videoda idarenin mali sorumluluğu, kamu hizmet ve kamu malları konuları ele alınacak ve idare hukuku kısmının tamamlanması sağlanacak.
- Son dönem sınavlarında (kaymakam, hakim, KPSS) mali sorumluluk, kamu hizmeti ve kamu malları konularına göre diğer konulara göre daha az soru çıkmaktadır.
- 00:36Kamu Hizmetlerinin Türleri
- Kamu hizmetleri dört ana kategoriye ayrılır: idari kamu hizmetleri, sosyal kamu hizmetleri, bilimsel, kültürel, teknik kamu hizmetleri ve iktisadi kamu hizmetleri.
- İdari kamu hizmetleri, idarenin geleneksel yürüttüğü faaliyetleri kapsar: nüfus faaliyetleri, tapu, kadastro işlemleri, eğitim, sağlık, milli güvenlik ve savunma.
- Sosyal kamu hizmetleri, sosyal yardımlar, sosyal güvenlik ve emeklilik hakkı gibi işlemleri içerir.
- Bilimsel, kültürel ve teknik kamu hizmetleri, kültürel alana yönelik çalışmaların geliştirilmesi ve bilimsel faaliyetlerin artırılmasına yönelik yürütülen çalışmalardır.
- İktisadi kamu hizmetleri, gelir getirme amacı taşıyan faaliyetlerdir ve kamu iktisadi teşekkülleri tarafından yürütülür.
- 02:16Kamu İktisadi Teşekkülleri
- İktisadi faaliyetler devletin beş yöntemle yürütülür: sermayesinin tamamı devlete ait olan kamu iktisadi kuruluşları, sermayesinin tamamı devlete ait olan iktisadi devlet teşekkülleri, sermayesinin bir başka kitleye ait olan müesseseler, sermayesinin %50'sinden fazlası devlete ait olan bağlı ortaklıklar ve %15 ile %50 arası devlete ait olan iştirakler.
- 03:09Kamu Hizmetlerinin Türleri Soruları
- Nüfus, tapu, eğitim ve bayındırlık idari kamu hizmetleridir, eğitim ve sağlık ise sosyal kamu hizmetleridir.
- İş ve işçi bulma faaliyeti, sosyal yardımlar, emeklilik ve sosyal güvenlik hakkı sosyal kamu hizmeti kapsamında değerlendirilir.
- 04:17İdarenin Malları
- İdarenin malları üç alt başlıktan oluşur: sahipsiz mallar, ortam malları ve hizmet malları.
- Sahipsiz mallar, devletin öteden beri geleneksel olarak doğal yollarla oluşmuş olan mallardır: ormanlar, kıyılar, denizler, göller, akarsular, nehirler, yeraltı ve yerüstü servetler.
- Ortam malları, toplumun ortak ihtiyaçları için kullanılan mallardır: meralar, yaylalar, otlaklar, yollar, köprüler, kışlalar.
- Hizmet malları, toplumun ortak hizmeti için sunulmuş olan yerlerdir: limanlar, okullar, hastaneler, karakollar, mezarlıklar ve pazar yerleri.
- 06:41Kamu Hizmeti İmtiyazları ve Usulleri
- İmtiyaza konu olan bir kamu hizmeti işletmesinin kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesindeki öngörülen koşullar çerçevesinde idare tarafından satın alınması sistemine "rachat" denir.
- Devletleştirme, özel teşebbüsün kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsün devletleştirilmesidir.
- Emanet usulü, bir kamu hizmetinin bizzat idarenin kendi araç gereçleri ile yürütülmesidir.
- İrtibat usulü, götürü, orantılı, belirli kazançla bir kamu hizmetinin yürütülmesidir.
- Özelleştirme, bir sektörün doğrudan satılması anlamına gelir ve 1999'da anayasaya girmiştir.
- 08:18Kamu Hizmetinin Özellikleri
- Kamu hizmeti, bir kamu tüzel kişisi veya onun denetiminde kamu yararı toplumun ortak ihtiyacı için sunulan hizmetlerdir.
- 1999 anayasa değişiklikleri, özelleştirmenin ve tahkimin anayasaya girmesini sağlayarak kamu hizmetinin özel sektöre de aracılığıyla yürütülebileceği imkanını tanımıştır.
- Kamu hizmetinin kamu hukuku kurallarına göre yürütülmesi mutlak zorunluluk değildir, özel hukuk hükümleri de egemen olabilir.
- Kamu hizmetinin karşılanmasında gerektiğinde bedel alınabilir.
- 10:15Kamu Hizmetinin Görülme Usulleri
- Kamu hizmetinin görülme usulleri dört ana kategoriye ayrılır: idarenin bizzat kendi araç gereçleri ile yürütülmesi, özele görülmesi, idarenin gözetiminde özele görülmesi ve götürü usulüyle yürütülmesi.
- Özele görülme usulünde, kar-zarar ve masraf özele ait olabilir, idareye ait olabilir veya tek yanlı izin usulüyle görülebilir.
- 11:23Kamu Hizmetinin Görünme Usulleri
- Kamu hizmetinin görünme usulleri üç ana kategoriye ayrılır: imtiyaz, müşterek emanet ve ruhsat.
- İmtiyazda kar-zarar ve masraf özele aittir, müşterek emanette ise idareye aittir.
- Ruhsat, idarenin tek yanlı izinle kamu hizmetini görmesidir ve sözleşme usulünün olmaması özelliğinden ayrılır.
- 12:09Yap-İşlet ve Yap-İşlet-Devret Sözleşmeleri
- 1980'li yıllardan sonra gelişmiş olan yap-işlet, yap-işlet-devret ve kamu-özel işbirliği sözleşmeleri son dönem kamu hizmetinin görünme usulleridir.
- Yap-işlet sözleşmeleri sadece elektrik üretiminde kullanılır ve süresi 20 yıl olup, 20 yıl sonunda mülkiyet şirkette kalır.
- Yap-işlet sözleşmeleri özel hukuk sözleşmesidir ve doğan uyuşmazlıklar adli yargının görev alanına girer.
- 13:59Yap-İşlet-Devret Sözleşmeleri
- Yap-işlet-devret sözleşmeleri bir finansman modelidir ve kararlar Cumhurbaşkanı onayıyla olur.
- Bu sözleşmelerin süresi 49 yıldır ve 49 yılın sonunda mülkiyet idareye geçer.
- Yap-işlet-devret şirketlerinde şirket hem yerli hem yabancı olabilir ve Danıştay'dan görüş alınmaz.
- 16:02Kamulaştırma ve Sözleşmelerde İlke
- Yap-işlet devlet sözleşmelerinde özel kişi lehine kamulaştırma yapılabilir, ancak kanunda açık düzenleme gereklidir.
- Sözleşmelerde emprevizyon teorisi, iki tarafın iradesi dışında ortaya çıkan ve sözleşmeyi imkansız hale getirme ihtimali olan durumlarda zararın paylaşılmasını gerektirir.
- Prens ilkesi, idarenin tek yanlı değişikliği zarara yol açmışsa özel hukuki zararın tazminini ister.
- 19:39Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi
- Kamu yararı taşıyan bir hizmetin istisnai olarak bazı kesimlerde zarara yol açması durumunda kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi kullanılır.
- Bu ilke, toplumun tamamının faydasına yararına sunulan bir kamu hizmetinin istisnai olarak bazı kesimlerde zarara yol açması durumunda kullanılır.
- Terör saldırılarında genellikle Danıştay kararlarında "hiçbir şekilde bütün önlemi almanıza rağmen bunun gerçekleşmiş olması" gereklidir.
- 22:22İdarenin Sorumluluğu ve Kusurlu/Kusursuz Sorumluluk
- İdarenin mali sorumluluğu için fiil olması, fiilin zarara yol açması, ehliyet bağlı olması ve zararın kesinleşmiş olması gerekir.
- Sorumluluk ikiye ayrılır: kusurlu sorumluluk (kural) ve kusursuz sorumluluk (istisna).
- Kusurlu sorumlulukta hizmet kusuru temel kusur tipidir ve hizmetin kuruluşunda veya işleyişinde ortaya çıkabilir.
- 23:20Kusursuz Sorumluluk İlkesi
- Kusursuz sorumlulukta idarenin doğrudan kusuru bulunmaz, ancak yürütülen hizmetin doğasından kaynaklı zarar tazmin edilir.
- Kusursuz sorumluluk tehlike ilkesi ve kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi gereğince değerlendirilir.
- Soruda hizmet kusuru olmadığı için kusurlu sorumluluk değil, kusursuz sorumluluk ilkesi gereğince idarenin sorumluluğu bulunur.
- 24:49Kusursuz Sorumluluk Kriterleri
- Kusursuz sorumluluk için zararın özel ve olağandışı olması gerekir.
- İdarenin kusurunun olması durumunda kusurlu sorumluluk oluşur, kusursuz sorumluluk ise fedakarlığın denkleştirilmesi sonucu ortaya çıkar.
- Polis memuru Hakkari'nin Çukurca ilçesinde tuzağın patlaması sonucu bacağını kaybetmesi durumunda kusurlu sorumluluk söz konusudur.
- 26:46Sosyal Risk İlkesi
- Sosyal risk ilkesi gereğince idarenin kusursuz sorumluluğundan bahsedebilmek için zararla idare arasında illiyet bağı aranmaz.
- Zararın idare tarafından önlenemeyen ve önlenmesi daha büyük zararlara yol açacak tehlikelere neden olması gerekir.
- Zarar görenin zararın oluşumunda kusurlu olmaması şarttır.
- 28:14İdarenin Sorumluluğunu Kaldıran Nedenler
- İdarenin sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler: beklenmeyen hal, zarar görenin kusuru, üçüncü kişilerin kusuru ve mücbir sebep.
- Mücbir sebep idarenin iradesi dışında ortaya çıkması gerekir, beklenmeyen hal ise idarenin iradesi içinde ortaya çıkabilir.
- Aşırı yağış nedeniyle baraj gövdesinin çökmesi durumunda beklenmeyen hal nedeniyle idarenin kusurlu sorumluluğu ortadan kalkar.
- 30:10Kamu Hizmetlerinde İlkeler
- Kamu hizmetinin doğrudan idare tarafından yürütülmesine "emanet sürü" denir.
- Kamu hizmetlerinde dört temel ilke vardır: süreklilik, uyarlama, bedelsizlik ve tarafsızlık.
- Süreklilik ilkesi, kamu hizmetinin aksamaması, memurun grev durumunda kamu mallarının haczedilmemesi ve tek yanlı fesih yetkisi gibi konuları kapsar.
- 31:15Uyarlama ve Tarafsızlık İlkesi
- Uyarlama ilkesi, değişen duruma göre dönüştürme anlamına gelir ve pandemi sürecinde EBA sistemi üzerinden uzaktan eğitim gibi örneklerle görülür.
- İdareye tam takdir yetkisi ve tek yanlı değişiklik yetkisi uyarlama ilkesinin sonucudur.
- Tarafsızlık ilkesi, kamu hizmetinin herkese eşit sunulması anlamına gelir ve anayasanın 10. maddesine ve devlet memurları kanuna dahildir.
- 32:18Bedelsizlik ve Kusurlu Sorumluluk
- Bedelsizlik, kamu hizmetinin genel kuralı olmasına rağmen günümüzde bedelli olarak da yürütüldüğü görülür.
- İdarenin kusursuz sorumluluğu, terör örgütü mensupları tarafından kaçırılıp infaz edilen bir öğretmen örneğinde söz konusudur.
- Kusurlu sorumluluk, polisin gaz kapsülü kullanması sonucu bir gözünü kaybetmesi, kentte yaşanan yağma olaylarına kollu müdahalesinin geç olması ve belediye tarafından yol çalışması sırasında uyarıcı levha konulmaması gibi durumlarda görülür.
- 33:45Kamu Mallarının Özellikleri
- Kamu malı, kamunun malları değil, idarenin malları içerir ve özel mallardan gelir getirme amacı taşımaz.
- Kamu malları vergi, resim, harç gibi mali yükümlülüklere tabi değildir, tapuya tescil zorunluluğu yoktur ve kazandırıcı zaman aşımı yoluyla kazanılamaz.
- Kamu mallarından doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözülür ve kamu malları kamulaştırılamaz.
- 35:04Özel Malların Haczi ve Ruhsat Usulü
- Devlet tüzel kişiliğine sahip kuruluşların özel mallarından, toplumun tamamının yararına sunulmuş olanlar haczedilemez.
- Ruhsat usulü, bir kamu hizmetinin tek yanlı izin ile özel hukuk kişisine verilmesidir.
- Ruhsat usulünün en önemli özelliği tek yanlı olmasıdır, akide dayanmaması ve sözleşme ilişkisi kurulmamasıdır.