Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir üniversite dersi formatında olup, bir eğitmen tarafından idare hukuku konuları anlatılmaktadır. Eğitmen, öğrencilere yönelik bilgiler vererek dersi yönetmektedir.
- Video, idare hukukunda işlemlerin beş unsuru (yetki, şekil, çekim, sebep ve maksat) üzerine odaklanmaktadır. Özellikle "sebep" ve "konu" unsurları detaylı olarak ele alınmakta, hukuki sebep ve maddi sebep kavramları açıklanmaktadır. Ayrıca takdir yetkisi kavramı, şekil-usul kuralları ve usulde paralellik ilkesi gibi önemli konular örneklerle anlatılmaktadır.
- Derste, idarenin sebepsiz işlem yapamaması gerektiği, sebep sakatlığının türleri, konu unsuru ve maksat unsuru gibi konular Danıştay kararları üzerinden açıklanmaktadır. Eğitmen, çeşitli idari kararları (UKOME kararları, ihale komisyonu kararları, cezalı tahiyat konuları) örnek göstererek, yargı kararlarının değerlendirilmesinde yetki-usul ayrımının önemini vurgulamaktadır. Video sonunda, öğrencilerin sınav hazırlığı için yapacakları çalışmalar hakkında bilgi verilmektedir.
- İdare Hukuku İşlemler Kısımları
- Perşembe günleri sınıf mevcudu yarı yarıya azalıyor çünkü öğrenciler uyanıp yetişmek zor oluyor.
- İdare hukukunun işlemler kısmı problemli noktalardan biri olup, işlemler idarenin hareket aracı ve faaliyetlerinde hukuki rejimi değerlendirilmesi gereken bir muamele türüdür.
- İşlemin beş unsuru vardır: yetki, şekil, çekim, usul, sebep, konu ve maksat.
- 01:54İşlemin Unsurlarının Tespiti
- İşlemin parçalarını tespit etmek zordur; parçayı bir parçaya nispeten veya bütüne nispeten tespit etmekte problem vardır.
- İşlemin sebebi, işlemin yapılmasına yol açan hukuki unsur olup, "niçin yapılmış bu işlem" sorusunun cevabıdır.
- İşlemin ana gövdesi ve ağırlık taşıyan noktası sebeple konu olup, eskiden buna "esas unsuru" denilirdi.
- 05:47Sebebin Sakatlığı
- Sebebin iki tür sakatlığı vardır: hukuki sebep sakatlığı ve maddi sebep sakatlığı.
- Hukuki sebep sakatlığı, mevzuat bakımından yanlış bir gerekçe ihdas etmekten kaynaklanabilir.
- Maddi sebep sakatlığı, hukuki sebep doğru olsa bile, onu gerçekleştiren maddi vakasının gerçekleşmemesinden kaynaklanır.
- 08:40Sebebin Önemi ve Yetkiler
- İdare sebepsiz bir işlem yapamaz, takdirini mutlaka somut bir sebebe, hukuki ve maddi bir sebebe bağlaması gerekir.
- Özel hukukta sebebin insanın içinde kaldığı saha içinde kalırken, idare hukukunda idare sebep olmadan işlem yapamaz.
- Takdir yetkisi, sebep olmadan işlem yapma yetkisi değil, sebebi takdir etme yetkisidir.
- 10:41Sebebin Hukuki Yapısı
- İdarenin bütün işlemlerini hukuki sebebi olması gerekir ve bu sebebin mevzuatla düzenlenmiş ve kabul edilmiş olması gerekir.
- Bir işlemin sebebi sadece idarenin tercih ettiği veya dayandığı maddi olay değil, aynı zamanda buna bir işlemin sebebi olma sonucu bağlamış bir hukuki düzenlemenin gereğidir.
- Bir işlem ancak hukuki düzenleme ile bağlantısı kurulmuş bir sebebin varlığı veya yokluğu iddiasına dayanılarak yapılabilir.
- 11:41İdari İşlemlerde Sebep Kavramı
- İdari işlemlerde kişinin değerlendirilmesi, hak taleplerinin karşılanması, hukuki statünün belirlenmesi ve taleplerin kabul edilmesi için mutlaka bir sebep gerekir.
- Bu sebep idarenin serbestçe icat ettiği değil, hukuki muamelelerle bağlantısı kurulmuş bir sebeptir.
- Sebep kavramı iki boyuta sahiptir: maddi boyutu (vaka olarak gerçekleşmesi) ve hukuki boyutu (mevzuatta işlemin sebep unsuru olarak düzenlenmiş hususlar).
- 12:39Sebep Kavramının Önemi
- Disiplin yönetmeliğinde sebep ve konu birbirinden ayrılmış, uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları gerektiren fiiller ayrı ayrı belirtilmiştir.
- Sebep unsurunda yanılma (yanlış fiil değerlendirilmesi) veya fiilin hiç gerçekleşmemesi durumunda sakatlık meydana gelir.
- İdare, işlemin sebebini göstermek zorunda değil, ancak dava açıldığında işlemin sebebini göstermek ve ispat etmek zorundadır.
- 15:09İdari İşlemlerde Sebep ve Konu İlişkisi
- İdare sebebinin gerçekleştiğini ispat etmek külfeti altında, muhatap ise sebebin gerçekleşmediğini ispat etmek zorunda değildir.
- İdare işlemi yaparken sebebi belirlediğini, araştırdığını ve bu sebebe bağlı olarak işlem tesis ettiğini ispat etmek zorundadır.
- Sebep işlemin önemli noktalarından biridir ve usul süreci sebep, yetki, usul, şekil ve maksatla çevrelenir.
- 17:50Sebep Örneği ve Konu Kavramı
- Pancar ithalatına ilişkin tebliğ yayınlanması, pancar iç piyasada azalmış olması ve çiftçiyi korumak ihtiyacı sebebi oluşturur.
- Maçlarda şiddet olaylarının artması üzerine pasolik uygulaması başlatılması da bir sebep oluşturur.
- Konu, işlemin sonucu, getirdiği düzenleme, yasaklama, cezalandırma, yaptırım uygulama veya hak verme gibi hukuki durumdur.
- 21:12Konu Bakımdan Sakatlık
- Mevzuatta hiç öngörülmemiş bir konuyu idare yapabilir, bu konu bakımından sakatlık oluşturur.
- Örneğin, disiplin yönetmeliklerinde öngörülmüş olmayan tek ayak üzerine tahtaya bekletme cezası verilmesi konu bakımından sakatlık oluşturur.
- Hem sebep hem konu sakatlığı da olabilir, örneğin kişi sebepsiz olarak geç kalmış ve hukuka aykırı bir yaptırım uygulanmışsa.
- 23:39Sebep ve Konu Sakatlığı Problemi
- Sebep ve konu sakatlığı bakımından işlem kesmeyi gerektiren bir konu olduğunda, sadece konuyu sakat olarak değerlendirmek yeterli değildir.
- Hukukçular genellikle değişken bir duruş tercih ederler, ancak bu yöntem belirsizlikle gelir çünkü duruma görelik esasında değişkenlik bulunur.
- Sebep ve konu arasındaki uyumsuzluk durumunda, her iki unsur da sakat olarak değerlendirilir.
- 26:52Sebep ve Konu İlişkisinin Değerlendirilmesi
- Sebebin gerçek olup olmadığından yola çıkarak değerlendirme yapılması gerekir, sebep gerçekse bu sebepten yola çıkarak diğer unsurlara bakılmalıdır.
- Sebebin gerçek olmaması durumunda, konu bakımda sebep gerçekleşmiş olsa bile, bu sebebe bağlantılı olmayan bir ceza verilmiş olabilir.
- Sebep işlemin çekirdeği olduğu için, sebebin gerçek olup olmamasına bağlı olarak etrafa pergel gibi dönmek gerekir.
- 28:25Danıştay'ın Yaklaşımı
- Danıştay, unsur sakatlıklarına girmeden davayı inceler ve hukuka uygunluk veya uygun olmama kanaatine vararak karar verir.
- Danıştay, sebep ve konu gibi unsurlara neredeyse hiç yer vermez, yetki, şekil, usul ve maksata daha fazla önem verir.
- Sebep ve konu arasındaki ayrımın problemi, bütün-parça ilişkisi nedeniyle düşünme bakımından çelişki oluşturmasıdır.
- 29:43İşlemin Değerlendirilmesi
- Genel kabul, değişken yer değiştirerek bakmak (sebepten konuya, konudan sebebe) birçok durumda daha isabetli sonuç verir.
- Sebep, işin öncülü ve zaman bakımından önce çıkan şeydir, bu sebebe göre yetki, usul, şekil ve maksat belirlenmelidir.
- İşlemin konu unsuru genellikle yoğun olarak görünürken, sebep, yetki, şekil ve usul unsurları arka planda kalır.
- 32:36Takdir Yetkisi ve Bağlı Yetki
- Takdir yetkisi, bir sebebi gerçekleştiğinde zorunlu olarak devreye giren konudur ve idare bu konuda başka bir tercihi yoktur.
- Bağlı yetki, özellikle temel hak ve özgürlüklere ilişkin hususlarda takdir yetkisinin sınırlanmasıyla belirsizliğin azaltılmasına yönelik bir yaklaşımdır.
- Takdir yetkisi, bir sebebi gerçekleştiğinde alabileceği birden fazla işlem veya konulardan birini seçmesi durumudur.
- 35:23Takdir Yetkisi ve Sebep-Konu İlişkisi
- İş arkadaşıyla kavga etme fiili, memurluğa yakışmayan davranış, fiili tecavüz veya saygısızlık gibi farklı konularda değerlendirilebilir ve farklı cezalar gerektirebilir.
- Takdir yetkisi, idarenin bir fiilin birden fazla konu veya sebep arasında tercih yapma yetkisidir, ancak bu yetki keyfi değil, hukuki denetime tabidir.
- Takdir yetkisi, idarenin fiilin sebebi ve konusu arasındaki illiyet bağını kurma yetkisidir ve dava açıldığında bu ilişkiyi gerekçeli olarak savunması gerekir.
- 39:16Takdir Yetkisinin Kullanımı
- Takdir yetkisi, bir fiilin birden fazla sebep veya konu arasında seçim yapma imkanı sunar, ancak bu seçim olayın verilerine dayanmalıdır.
- İdare, birden fazla fiilin bir bütün olarak değerlendirilmesi veya ayrı ayrı değerlendirilmesi arasında tercih yapabilir.
- Takdir yetkisi, kamu düzenini bozan olaylarda alınabilecek tedbirler arasında seçim yapma imkanı sunar.
- 44:08Maksat Unsuru
- Maksat unsuru, idarenin her işlemi kamu yararı için yapıldığı kabul edilir ve idareye ispat külfeti düşmez.
- Maksat unurusunun sakat olabilmesi için iddia eden kişi, idarenin işlemi kişisel yarar için yaptığını ispat etmek zorundadır.
- İdare, işlemin sebebini, konusunu, şekil-usul unsurunu ve yetkisini ispat etmek zorundadır, ancak maksat konusunda bir karineden yararlanır.
- 46:37Bağlı Yetki
- Bağlı yetkide, sebep gerçekleştiğinde idarenin konuyu yapmasının zorunlu olduğu haller vardır.
- Örneğin, bir kişi on gün mazeretsiz olarak işe devam etmemişse, idare soruşturma sonucunda bir yaptırım uygulaması zorundadır.
- Mahkeme kararı gibi hukuki sebepler gerçekleştiğinde, idare konuyu yapmak zorundadır ve takdir yetkisi kullanamaz.
- 48:14Takdir Yetkisi ve Yurtdışına Çıkış
- Takdir yetkisi, sebep ve konu unsuruyla yetkili ve sebep gerçekleştiğinde konu gerçekleşecek yapılan faaliyet bakımından sebebi tespit edecek ve kararı almak zorunda olacak.
- Yurtdışına çıkış konusunda pasaportun varlığı ve yurt dışına çıkış yasağı kayıtlarda bulunmaması durumunda idarenin bir takdir yetkisi yoktur.
- Ruhsata aykırı yapılar konusunda alınması gereken yaptırımlar takdir yetkisi olmadan uygulanabilir çünkü kanunda öngörülmüş müjdeler vardır.
- 50:34Kararların Önemi
- Kararlar, idari hukukta teknik bilgilerden daha önemlidir çünkü karar bilgisi ve hukukun nasıl hareket ettiği bilgisi bir kanaat olarak yerleşir ve sezgi verir.
- Kararlar okunarak idari hukukun nasıl hareket ettiği anlaşılmaktadır.
- 51:24Şekil ve Usul Sakatlıkları
- İdari işlemlerde şekil, işlemin dıştaki görünüşüdür ve usul ise yapılırken izlenmesi gereken yöntemdir.
- Anabilim dalı başkanının görüşü alınmadan tesis edilen araştırma görevliliğine atanmama kararı, şekil yönden iptal edilmiştir.
- Kentsel dönüşüm çerçevesinde tarihi niteliği olan bir alanın riskli alan ilan edilmesinde, kültür ve turizm bakanlığı görüşü alınmadığı için usulde sakatlık bulunmuştur.
- 58:02Yetki ve Usulde Paralellik İlkesi
- Yetki ve usulde paralellik ilkesi uyarınca, bir işlemin tesisinde uygulanan yetki ve usul koşullarının aynı işlemin geri alınması ve kaldırılmasında da uygulanması zorunludur.
- Ruhsatı vermekle yetkili olan belediye başkanının ruhsatı geri almakta da yetkili olduğu, belediye encümeninin bu konuda karar veremeyeceği belirtilmiştir.
- 59:57UKOME Kararı ve Şekil Hukuka Aykırılığı
- UKOME kararı tesis edilirken, ilçe belediye başkanları ve ilgili kamu kurum temsilcilerinin toplantılara haberdar edilmediği ve katılımları sağlanmadığı anlaşılmaktadır.
- Mahkeme kararında, UKOME'nin karar verirken ilgilileri toplantıya çağırması gerektiği belirtilmektedir.
- İlçe belediyelerinin katılımı sağlanmaksızın tesis edilen işlemde şekil yönünden hukuka aykırılık vardır.
- 1:00:44Yetki ve Usul Arasındaki Fark
- UKOME'nin yetkili olarak bir kurul olması için içinde bulunması gerekenler vardır; belediye başkanının toplantıya çağrılması ve görüşünün alınması gerekir.
- Toplantıda bulunanların oy çokluğuyla karar alınsın ve UKOME kararı çıksın.
- Bu durumda yetki problemi vardır; UKOME'nin ilçe belediye başkanlarını ve diğer kamu kurumlarını ilgilendiren durumlarda toplantısına bunların da katılımının sağlanması gerekir.
- 1:01:30Usul Sakatlığı Örneği
- UKOME bu kararı almadan önce ilçe ve belediye başkanlarına yazar, onların yazılı görüşünü almak zorundadır.
- Yazılı görüş sonrasında karar vermek durumunda olursa, onların yazılı görüşünü almadan karar vermişse karar alma usulüne uymamış demektir.
- Bu durumda usulde paralellik ilkesine uyulmamıştır.
- 1:03:24Yetki ve Usul Arasındaki İlişki
- Yetkili merci yapmaması problemi vardır; yetki sakatlığı bir işlemi yaparken çeşitli aşamalar, kanunda öngörülen çeşitli aşamalardan geçmemesidir.
- Usul sakatlığı ise işlemin dış görünüşünde yazılı olması gerekirken, resmi şekle bağlı olması gerekirken, tapuda yapılması gerekirken, iadeli taahhütlü olması gerekirken yapılmamasıdır.
- Süreçteki bir aksaklık usul sakatlığıdır, yetki ise süreçle ilgili değildir.
- 1:04:55İdare Hukukunda Yetki ve Usul
- İdare yetkisini kullanırken, usul ve kanunların belirlediği şekil ve koşullara uyulması gerekir.
- Yetkide sakatlık olmasa bile usule uymama durumunda işlem hukuka uygun değildir.
- Anayasada yer alan hukuk devleti ilkesinin doğal sonucu olarak idarenin eylemlerini hukuk kuralları çerçevesinde yürütmesidir.
- 1:06:44Usulde Paralellik İlkesi
- Usulde paralellik ilkesi gereği, bir düzenleme değiştirilirken yapanın değiştirilmesi gerekir.
- Bu ilke idare hukukunun bilinen ilkelerinden biridir ve kanunda açıkça yazmayan bir ilkedir.
- Usulde paralellik ilkesine aykırı bir düzenleme için kanunda açıkça yetki verilmesi gerekir.
- 1:09:27Usulde Paralellik İlkesinin Uygulamaları
- Usulde paralellik ilkesi gereği, resmi gazetede yayınlanan bir değişikliğin değiştirilmesinde de aynı usul uygulanmalıdır.
- Konkasör tesisi projesi gibi çevreye etki edecek işlemlerde, yöre halkına duyurulması ve halkın katılımı gereklidir.
- Baz istasyonları gibi sağlık ve çevre ile ilgili konularda, Telekominikasyon Kurumu'nun sağlık ve çevre bakanlıklarından görüş alması gerektiği usul olarak belirlenmiştir.
- 1:12:39Bağlı Yetki Durumu
- Müşterek kararname ile atanıp alınan bir görevde, mahkeme kararı gereği görevden alınan kişinin tekrar atanması için de müşterek kararname gereklidir.
- Yargı kararının uygulanması amacıyla usulde paralellik ilkesi gözetilmeden atanma işlemi hukuka aykırı değildir.
- Kanunen zorunlu olan durumlarda usulde paralellik ilkesi sakatlık nedeni oluşturamaz.