Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının İslam akaidinde İblis ve şeytan kavramını Kur'an-ı Kerim ve hadisler ışığında açıkladığı dini bir sohbet formatındadır. Videoda Ali adında bir kişiyle de diyalog halinde konuşulmaktadır.
- Video, İblis'in kim olduğu, nasıl yaratıldığı, meleklerden mi yoksa cinlerden mi olduğu, Adem'e secde emri karşısında gösterdiği isyan ve Kıyamet Günü'ndeki durumu gibi konuları ele almaktadır. İslam alimlerinin İblis hakkındaki üç temel görüşü (İblis meleklerden biri ve aynı zamanda cinlerden biri, İblis meleklerden biri ancak sonra şeytana dönüştürüldü, İblis meleklerden değil cinlerden biridir) detaylı şekilde incelenmektedir.
- Videoda ayrıca İblis'in ateşten yaratılışı, can ile ilişkisi, cinler içindeki yeri ve "kane minel cinni" ifadesinin doğru tercümesi gibi konular da Kur'an ayetleri ve hadislerle desteklenerek açıklanmaktadır. İbn Abbas, İbn Mes'ud, Fahreddin Razi, Taberi, İbn-i Kesir, Hasan Basri gibi İslam alimlerinin rivayetleri ve görüşleri de videoda yer almaktadır.
- 00:50Kur'an'da Şeytan ve İblis
- Kur'an-ı Kerim'de "şeytan" kelimesi on sekizi çoğul olmak üzere seksensekiz yerde, "iblis" kelimesi ise on bir yerde geçmektedir.
- Adem'in yaratılışının ardından meleklerden ona secde etmelerinin istendiğine dair dokuz ayette iblis, Adem'le eşinden üreyip çoğalan insan türüne düşmanlık ederek onları çeşitli hile ve desiselerle aldattığını bildiren ayetlerde şeytan kelimesi geçmektedir.
- Kur'an'da şeytanla insan türü arasındaki ilişkiye veya mücadeleye temas eden birçok ayet bulunmaktadır.
- 01:28Şeytanın İsyanı ve İnsan Hayatı
- Adem'e melekler secde ettiği halde şeytan kibirlenip ilahi emre karşı çıkmış, gerekçe olarak kendisinin ateşten, Adem'in çamurdan yaratıldığını ileri sürmüştür.
- Allah'ın uyarmasına rağmen Adem'le eşi Havva şeytanın aldatıcı sözlerine kanarak yasak meyveden yemiş, bunun cezası olarak cennetten çıkarılmış, böylece dünyada kıyamet gününe kadar devam edecek olan insan hayatı başlamıştır.
- Bu hayatta hak yoldan çıkanları adaletiyle cezalandıran Allah'ın koyduğu çeşitli kanunlar, hayır ve şer çerçevesinde bütünüyle hayrın temsilcisi melekler, bütünüyle şerrin temsilcisi şeytan vardır.
- 02:53İnsanın Konumu ve Mücadelesi
- Selim fıtratı bozulmayan insan, kelam alimlerinin çoğunluğuna göre Allah nezdinde meleklerden de üstündür.
- Aklı olduğu halde gerçekleri anlamazlıktan gelen, gözü olduğu halde hakikati görmeyen, kulağı olduğu halde ilahi beyanları duymayan ve Kur'an'ın ifadesiyle şuursuz canlılar sürüsü gibi olan insanlar da bulunmaktadır.
- Kur'an'da İblis ve şeytan kelimelerinin geçtiği ayetlerin dışında kalan birçok ayette de insanın bu konumuna ve mücadelesine temas edilmektedir.
- 04:03Şeytanın Etkisi ve Korunma Yolları
- Şeytan insanı kötülük işlemeye teşvik ettiği gibi, onun Allah'a yaklaştıracak fiilleri gerçekleştirmesine de engel olmaya çalışmakta veya yerine getirmeye çalıştığı ibadeti bozmaya gayret göstermektedir.
- Hz. Peygamber şeytanın şerrinden Allah'a sığınmış ve her müslümanın ondan Allah'a sığınmasını emretmiştir.
- Resulullah ayrıca şeytanın kötülüklerinden korunmak için kelime-i tevhidi söylemeyi, başta Ayetel Kürsü ve Haşr suresi'nin son üç ayeti olmak üzere Kur'an okumayı tavsiye etmiştir.
- 05:31Şeytanın Varlığı ve Maiyeti
- Şeytanın varlığı ve maiyeti, gerçek bir varlığa ve bir bedene sahip bulunup bulunmadığı hususunda farklı görüşler ileri sürülmüştür.
- Kelam ve tefsir alimleri, şeytanın kendine has bir varlığının bulunduğunu kabul etmektedir.
- Mutezililerin çoğunluğu bedensiz hayatın mümkün görünmediğini, kendisine nispet edilen faaliyetleri gerçekleştirebilmesi için şeytanın bir bedene sahip olmasının gerektiğini belirtmektedirler.
- 07:13Şeytanın Cinsiyeti ve Zürriyeti
- Genellikle cinlerin atası sayılan Can ile İblisin aynı varlık olduğunu kabul edenler, Hz. Peygamber'in herkesin bir şeytanının bulunduğunu belirten hadisine dayanmaktadır.
- Meleklerin Adem'e secde ettiğini bildiren bir ayette İblis istisna edilmekle birlikte başlangıçta onun melek olup olmadığı bilinmemektedir.
- Bazı alimlere göre şeytanın zürriyetinden maksat, İblisin soyundan gelen şeytanlar olup, bunlar üremek suretiyle çoğalır.
- 09:11Şeytanın Görülmesi
- Diğer ruhani varlıklar gibi şeytanın da görülüp görülemeyeceği hususu tartışmalıdır.
- Ehl-i Sünnet kelamcıları, şeytanın çeşitli şekillere bürünüp insanlara görünmesi için bir engelin bulunmadığını kanaatindedirler.
- Mutezile alimleri Araf suresinin 27. ayetinden hareketle şeytanın hiçbir zaman görülemeyeceğini ileri sürmüştür.
- 11:22Şeytanın Gücü ve Etkisi
- İslam dini, şeytanın insanlar üzerinde mutlak manada hakimiyeti bulunduğu ve onları istediğini yaptırdığı şeklindeki bir anlayışı reddeder.
- Kur'an'da şeytanın gücünün sınırlı, hile ve tuzaklarının zayıf olduğu haber verilmektedir.
- İblisin salih kişiler üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır, dolayısıyla insanların yaptıkları kötülükler için şeytanı bahane etmeleri gerçekçi olmadığı gibi Allah katında da herhangi bir değere sahip değildir.
- 13:23Şeytanın Kıyamet Günü Durumu
- Kıyamet gününde şeytan, cehenneme eline hitap ederek dünya hayatında Allah'ın gerçek vaatlerine karşılık kendisinin boş vaatlerde bulunduğunu ve insanlar üzerinde hiçbir etkisinin olmadığını söyleyecektir.
- Şeytan, nefsani arzularına uyanların yaldızlı vaatlerine kandıklarını, onların kendisini değil kendi nefislerini kınamalarını ve ne kendisinin onları ne de onların kendisini kurtarabileceğini ifade edecektir.
- 14:07Cin ve Şeytanların Atası
- Cin ve şeytanların atasının kim olduğu konusunda farklı görüşler vardır; Rahman ve Hicr surelerinde geçen "Canın" cinlerin atası olduğu ve İblisin de onun neslinden olduğu söylenmiştir.
- Bazı görüşlere göre İblis, insanlara nazaran Nuh aleyhisselam'ın konumunda olup, Nuh tufanından sonra onun neslinden başka bütün insanlara yok olmuş ve insanlığın ikinci atası konumuna gelmiştir.
- Kur'an'ın ilgili ayetleri ve hadisleri temel alındığında İblisin cinleri ve şeytanların atısı olması görüşü daha ağır basmaktadır.
- 15:43İblisin Yaratılışı
- Kur'an-ı Kerim'de iki yerde İblisin ateşten yaratıldığı bildirilir; İblis, Adem aleyhisselama secde ile emrolunduğu zaman itaat etmeyişinin sebebi olarak kendisini ateşten, Adem'i ise çamurdan yarattığını söylemiştir.
- Kur'an'ın iki yerinde de canlının ateşten yaratıldığı bildirilir; Allah canlı da ateşin maricden (dumansız, saf ateş) yarattığını beyan etmiştir.
- İnsanın yaratılışının kainatin yaratılışında son halka olduğu düşünüldüğünde, can sondan bir önceki halk olarak yaratılmıştır.
- 19:26Can ve İblis İlişkisi
- Hasan Basri, "Can, cinlerin atası olan İblis'tir" derken, Mücahit "O cinlerin atasıdır ama İblis değildir" demiştir.
- Bazı kimseler Can'ı bütün cinleri içine alan bir cins ismi olarak tanımlarken, Taberi, Hasan Basri gibi alimler İblisin cinlerin atası olduğu ve buradaki Can'ın İblis olduğu görüşündedir.
- Hadislerde de İblis'in Can'ın aynı olduğu belirtilir; Hz. Aise'den gelen rivayette Resulullah, meleklerin nurdan, Can'ın ateş alevinden, Adem'in ise Kur'an'da anlatıldığı şeyden yaratıldığını söylemiştir.
- 22:55İblisin Allah'a İsyanı
- İnsandan önce yaratılmış olan İblis, meleklerle beraber göklerde ve cennetlerde yaşamaya başlamış ve kibrini zedelemeyen bir takım emirlerle sorumlu tutulmuş olmalıdır.
- Allah, Adem'i yaratıp ona bir şekil verdikten sonra meleklerine ona secde etmelerini emretti; bu emir önceden yaratılmış olup meleklerle beraber bulunan İblis'i de içine alıyordu.
- İblis Allah'ın emrine uymadı, isyan etti ve secde etmedi; Kur'an-ı Kerim'de İblisin bu isyanı yedi yerde tekrar edilip vurgulanır.
- 26:20İblisin İsyanının Nedenleri
- İblis'ten başka bütün melekler Adem'e secde etti, İblis ise dayattı ve kibirlenmek istedi.
- İblis kafirlerdendi veya kafirlerden oldu; Allah'ın ezeli ilminde ileride baş kaldırıp kafir olacağı bilinenlerdendi veya Adem'in yaratılmasından önce yeryüzünde bulunan ve fesat çıkardığı için helak edilen o kafir millettendi.
- İblis, Allah'ın emrine uymayarak isyan etmesi ve Allah'a karşı büyüklenip kibirlenmesi kafirlikti; böylece çoğu alime göre Allah'a ilk karşı çıkan ve ilk kafirlik eden oldu.
- 27:25İblis'in Melek Mi Cin Mi Olduğu Tartışması
- İblis'in melek mi cin mi olduğu konusunda İslam alimleri arasında farklı görüşler bulunmaktadır.
- Kehf Suresi'ndeki ayetler, meleklere secde emri verildiğini, hepsinin bu emre uyduğunu, sadece İblisin uymadığını göstermektedir.
- Ayetlerin açık manasını alırsak, İblisin meleklerden kabul edilmesi gerekir, ancak Allah'ın "İblis müstesna" ifadesi farklı bir anlam taşımaktadır.
- 29:00İblis'in Melek Mi Cin Mi Olduğu Farklı Açıklamalar
- Kehf Suresi'ndeki ayette İblisin Allah'ın buyruğunun dışına çıktığı bildirilmiştir, bu da İblisin meleklerden olmadığını göstermektedir.
- Bazı İslam alimleri İblisin cinler taifesinden atası olduğunu, bazıları ise bir melek olduğunu ancak Allah'a isyan etmek suretiyle kafir olduğunu söylemektedir.
- İbn Abbas'a göre İblis, meleklerin bir kabilesindendi ve o zamanlar ismi Haris'ti, cennet bekçilerindendi.
- 33:08İblis'in Meleklerden Olup Olmadığı Tartışması
- İbn Abbas ve İbn Mes'ud'a dayanan bir rivayette İblis bir göğün ve yeryüzünün idaresiyle vazifelendirilmişti ve meleklerin cin denilen bir kabilesine mensuptu.
- Bu rivayetlerde İblisin cinlerden olduğu, cinlerin de bir çeşit melek olduğu ifade edilmektedir.
- Bu rivayetler ayette İblisin isyan sebebi olarak gösterilen "cinlerdendi" ifadesiyle meleklere yönelik secde emrine muhatap oluşunun zahiren çelişmesi problemini çözüyorsa da ilgili ayetleri oldukça zorladığı için fazla kuvvetli görünmemektedirler.
- 34:06Fahreddin Razi'nin İblis Hakkındaki Görüşü
- Fahreddin Razi'ye göre Allah bu ayette İblisin cinlerden olduğunu söylemiştir.
- İblisin meleklerden olmadığına delalet eden asıl şey, Allah'ın Kehf Suresi 50. ayetinin sonunda İblis için zürriyetinin olduğunu bildirmiş olmasıdır.
- İblisin meleklerden olmadığını ileri sürenler, Allah'ın Kur'an'da İblis'i ateşten yarattığını haber verdiğini, melekleri neden yarattığını ise bildirmediğini belirtmektedir.
- 37:01Taberi ve İbn-i Kesir'in İblis Hakkındaki Görüşleri
- Taberi, İblisin meleklerden olmadığını iddia edenlere karşı, Allah'ın meleklerin çeşitli sınıflarını kiminin ordan, kimine ateşten, kimini de dilediği herhangi bir şeyden olmak üzere çeşitli şeylerden yaratmış olabileceği inkar edilemez olduğunu söylemektedir.
- İbn-i Kesir, İblisin meleklerden olmadığı halde onlarla beraber Adem'e secde emrinde muhattap sayılmasını, İblisin onların cinsinden olmadığı halde onlara benziyor ve onların amellerini işliyordu şeklinde açıklamaktadır.
- İblisin meleklerden mi cinlerden mi olduğu konusunda selefte iki türlü de rivayetler gelmiştir.
- 41:17İblis'in Cinsiyeti Hakkında Farklı Görüşler
- İblis'in ilk zamanlarıyla ilgili sahabe ve tabiinden birçok rivayet gelmiştir, ancak bunların çoğu insanların ilgisini çekmek için nakledilen İsrail rivayetleridir.
- Bazı görüşlere göre İblis'ten önce de cinler vardı, ancak onlar helak olmuş ve onlardan sadece İblis kalmıştı; bugünkü cin ve şeytanlar onun zürriyetidir.
- İblisin cinler içindeki yeri, Nuh aleyhisselamin insanlar arasındaki durumu gibidir.
- 42:04İblis'in Melek Olmadığı Görüşünün Delilleri
- İblisin bir melek olmadığı, ayrı bir cins olduğu görüşü daha ağır basmakta ve ayetlerle hadislerin zahirine daha uygun düşmektedir.
- Sebe suresi 40-41. ayetlerde, Kıyamet günü Allah'ın meleklere kafirlerle ilgili olarak "Bunlar size mi tapıyorlardı?" sorusuna karşılık meleklerin "Ey Rabbimiz, seni tenzih ederiz. Bizim dostumuz onlar değil, sensin. Doğrusu onlar cinlere tapıyorlardı" şeklinde cevap verecekleri bildiriliyor.
- Bu açık ifade, meleklerin ve cinlerin iki ayrı cins olduklarını gösteriyor.
- 43:03"Kane" Sözcüğünün Tercümesi Hakkında Açıklama
- Kur'an'da "kain" sözcüğü "idi" veya "oldu" anlamında kullanılır; Bakara 34'te "mi kafirin" ifadesi "kafirlerden oldu" diye çevrilirken, Kehf 50. ayette "kain minel cinni" ifadesi "cinlerdendi" diye çevrilir.
- "Kain minel cinni" ifadesi "cinlerden oldu" şeklinde çevrilseydi, İblisin daha önce melek olduğu ama Allah'ın emrine karşı gelince meleklikten düşürülüp cinlere katıldığı anlamı çıkacaktı.
- "Fesecedu illa iblise" ayetindeki istisna, daha önce de açıklandığı üzere muttasıl değil, münkatidir; örneğin "ceal kavm illa bakaretten bir inek hariç bütün halk topluluk geldi" cümlesinde inek kelimesi kavimden müstesnadır ama onların cinsinden değildir.
- 44:23Cin ve Melek Kavramlarının Doğası
- "Kain" sözcüğünün bazen "idi", bazen "oldu" şeklinde tercüme edilmesi, kelimenin geniş anlamı yanında Türkçe lisanının bir kuralı olarak ortaya çıkmaktadır.
- Cin ve melek kavramı sonradan kazanılan bir mertebe, bir vasfı, bir özelliği değil, fitri olarak var olan bir soyu, bir cinsiyeti anlatmaktadır.
- Şekli, vasfı, itaat veya isyanı ne olursa olsun hiçbir melek cin olmayacağı gibi, hiçbir cin de melek olamaz.
- 45:36İblisle İlgili Sonuç
- Nas suresinin cinni ve insi şeytanları ayırması konuyu anlamaya önemli kolaylık ve açıklık getirmiştir.
- Küfür, iman kavramları soydan gelen bir özellik olmayıp, sonradan kazanılan birer özellik, birer vasıftır.
- Bu sebeple isyandan sonra kazanılan küfrü ifade eden "kain minel kafirin" ifadesini "kafirlerden oldu" şeklinde tercüme etmek gerekir.