Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, hukuk dili ve terminolojisi konusunu ele alan eğitim amaçlı bir ders formatındadır.
- Video, insan haklarının tarihsel gelişimi, özellikleri ve önemli tarihsel belgeleriyle başlayıp, Türkiye'nin tarihsel anayasalarını (1921, 1924, 1961 ve 1982) inceliyor. Daha sonra insan haklarının korunması için ulusal ve uluslararası mekanizmalar, yargı yolu, bireysel başvuru ve çeşitli kurumlar anlatılıyor. Son bölümde ise Birleşmiş Milletler, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve Avrupa Konseyi gibi uluslararası örgütlerin insan hakları konusundaki rolleri ele alınıyor.
- Videoda ayrıca insan haklarının evrensellik, doğuştan kazanılma, kişisellik, dokunulmazlık ve devredilmezlik gibi özellikleri ve Türkiye'deki insan hakları gelişimi ile 1950'de imzalanan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hakkında detaylı bilgiler verilmektedir.
- 00:01Hukuk Dili ve Terminolojisi Dersi
- Hukuk dili ve terminolojisi dersinin konuları temel hukuk kuralları, insan hakları ve demokrasi, insan haklarının tarihsel gelişimi, korunması ve uluslararası düzeyde korunmasıdır.
- İnsanoglu doğuştan temel hak ve hürriyetlere sahiptir, ancak bu hakların çiğnenmesi sonucu insanlar birbirlerine zarar vermeye başlamıştır.
- İnsan haklarının ortaya çıkışının adaletsizlik ve haksızlık kavramlarıyla yakından ilişkisi vardır.
- 01:06İnsan Hakları Kavramı
- İnsan hakları, pozitif hukuk tarafından tanınmış olsun olmasın, belli bir tarihsel aşamada insanların sahip olmaları gerekli sayılan bütün hak ve özgürlükleri ifade eder.
- İnsan hakları, devlet karşısında hiçbir ayrım gözetmeksizin bireye eşitlik, mülkiyet, özgürlük ve güvence gibi haklar tanır.
- Demokrasi, insan haklarının hayata geçebildiği ve uygulanabilirliğinin imkan kazandığı bir düzendir.
- 01:50Çağdaş İnsan Hakları Anlayışı
- Çağdaş insan hakları anlayışı, ırk, renk, dil, din gibi özelliklere bakılmaksızın herkesin temel hak ve özgürlüklerden yararlanmasını gerektirir.
- İnsan hakları kavramı, kişiyle belli bir devlet arasındaki uyrukluk ilişkisinden bağımsız olarak dünyadaki bütün insanları kapsar.
- İnsan haklarının içerik ve kapsamı konusunda en genel ve kabul görmüş bilgi 1948 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından ilan edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesidir.
- 02:40İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
- Beyannamenin giriş bölümünde, insanlık ailesinin bütün üyelerinde bulunan onur ve bunların eşit ve devredilemez haklarının tanınması hürriyetin, adaletin ve dünya barışının temeli olduğu belirtilmiştir.
- İnsan haklarının tanınmaması ve hor görülmesinin insanlık vicdanını isyana sevk eden vahşiliklere sebep olduğu vurgulanmıştır.
- İnsanın zorbalık ve baskıya karşı son çare olarak ayaklanmaya mecbur kalmaması için insan haklarının bir hukuk rejimi ile korunmasının esaslı bir zaruret olduğu söylenmektedir.
- 03:39İnsan Haklarının Nitelikleri
- İnsan haklarının niteliklerine ilişkin en genel tanım: herkesin insan olmak itibarıyla doğuştan sahip olduğu dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez haklardır.
- İnsan hakları 1982 Anayasası'nda "herkes kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir" şeklinde düzenlenmiştir.
- İnsan haklarının genel kabul görmüş özellikleri: evrensellik, doğuştan kazanılma, kişilik, bireysellik, dokunulmazlık ve devredilmezliktir.
- 05:36İnsan Haklarının Tarihsel Gelişimi
- İnsan hakları farklı tarihlerde, kültürlerde, inanış ve yaşayışlarda farklı şekillerde gelişme göstererek günümüze kadar gelmiştir.
- İlk çağ uygarlıklarında Sümerlerin yazıyı bulması, insan haklarının gelişimini günümüze taşıyan önemli bir mihenk taşıdır.
- Hammurabi, kötüleri yok edip, kuvvetlilerin zayıfları ezmesinin önüne geçerek ülkede adaleti sağlayacağını ve halkını eğiterek halkın refahını artıracağını söylemiştir.
- 06:39Eski Çağlarda İnsan Hakları
- Eski Yunan uygarlığında insan hakları bugünkü hali ile aynı olmasa da üzerinde düşünülen, çalışılan konulardan biri olmuştur.
- Eski Yunan düşünürlerinden sofistler insana verdikleri önemli insan haklarının önemine vurgu yapmışlardır.
- Pers İmparatorluğu'nun kurucusu kabul edilen Kiros tarafından yayımlanan Kiros Silindiri, kölelerin özgürlüğünü de konu etmesi bakımından ilk insan hakları bildirgesi olarak kabul edilmektedir.
- 07:31Ortaçağda İnsan Hakları
- Ortaçağda halk, derebeyleri ve krallar arasında yaşanan büyük mücadeleler sonrası yapılan anlaşmalar modern anlamda insan haklarının ilerleme sürecinde yol gösterici rol oynamıştır.
- İngiltere, Amerika ve Fransa önemli gelişmelerin olduğu coğrafyalardır.
- 11. yüzyılda kral ve toprak sahibi feodal beyler arasında çıkarlara dayalı destek ilişkisi vardı, ancak 13. yüzyılda feodal beyler lehine bozulmaya başlamıştır.
- 08:16İngiltere'de İnsan Hakları
- İngiltere'de imzalanan 1215 tarihli Magna Carta (Büyük Özgürlük Şartnamesi) insan hakları bakımından bugünkü gelinen noktaya önemli bir basamak oluşturmuştur.
- Magna Carta ile kralın yetkilerinin kısıtlandığı ve baskıya dayanan devlet anlayışı değişim göstermeye başlamıştır.
- Bu açıdan hukuksal anlamda insan haklarının varlığının kabul edildiği ilk gelişme olarak değerlendirilebilir.
- 08:45Amerika ve Fransa'da İnsan Hakları
- Amerika'da bu gelişim, bağımsızlık sürecinde 1776 tarihinde Virginia Haklar Bildirisi ile gerçekleştirilmiştir.
- Bu bildiri, insanların değişmez ve eşit haklarla yaratıldığını, yaşamak ve özgürlük gibi temel haklara sahip olduğunu ve bunlardan vazgeçilemeyeceğini vurgulamaktadır.
- Fransa'da 1789 tarihinde yayımlanan Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi, Fransız İhtilali'nin büyük etkisi ile gerçekleşmiştir.
- 09:56Modern İnsan Hakları Sözleşmeleri
- İki Dünya Savaşı ve ardından yaşanan savaşlar insanların pek çok açıdan acı günler ve kayıplar yaşamasına sebep olmuştur.
- Bu savaşlar ve kayıplar insan hakları alanında sözleşmeler yapmayı gerekli kılmıştır.
- 1950 yılında imzalanan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile pek çok temel hak ve özgürlük güvence altına alınmıştır.
- 10:36Türkiye'de İnsan Hakları
- İnsan hakları konusunda dünyada bir takım gelişmeler yaşanırken Türkiye'de de bazı önemli gelişmeler olmuştur.
- Osmanlı Devleti'nde 1808 Senedi İttifak ile başlayan, 1839 tarihinde Tanzimat Fermanı ile devam eden süreç 1876 tarihinde Kanuni Esasi ile yasalaşmıştır.
- 10:59Türkiye'nin Anayasal Gelişimi
- Kurtuluş Savaşı sonrası Türkiye Devleti'nin ilk anayasası 1921 Anayasası'dır, egemenliğin millete aitliğinin vurgulandığı, temel hak ve hürriyetler konusunda herhangi bir bölümün yer almadığı 23 maddelik kısa bir anayasadır.
- 1924 Anayasası'nda klasik haklar ve hürriyetlerin tümüyle yer aldığı, ancak ülkenin sosyolojik ve ekonomik durumu sebebiyle bu anayasada yer alan ilkeler tamamıyla uygulamaya aktarılamamıştır.
- 1961 Anayasası, temel hakların düzenlenişinde gösterdiği titizlikle, çağdaş hürriyet anlayışına uygun olarak klasik haklar yanında sosyal ve ekonomik haklara da yer vermiş, kanunların anayasaya uygunluğunun anayasa mahkemesince denetlenme mekanizmasını getirmiştir.
- 13:10İnsan Haklarının Korunması
- Dünyada gerçekleşen savaşlar, ihtilaller, ekonomik bunalımlar insan haklarının ihlali bakımından ağır sonuçlar doğurmuştur.
- İnsan haklarının korunmasında esas olan öncelikle devlet içinde haklarının korunması ve ihlal edilen hakların aranmasıdır.
- Ülke düzeyinde insan haklarının korunup güvence altına alınabilmesi için ülkenin siyasi, kültürel ve ekonomik yapısı, gelişmişlik düzeyi oldukça önemlidir.
- 14:22Yargı Yolu ve Hak Arama Yöntemleri
- Yargısal başvuru yolu, hak ihlaline uğrayan kişilerin haklarını yargı yolu ile arama şeklidir ve hak arama yolları içerisinde en etkili olanıdır.
- Anayasamıza göre herkes meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.
- 1982 Anayasası, insan haklarının korunması yönünde Türk vatandaşlarına ve Türkiye'de ikamet eden yabancılara dilekçe hakkı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi ve idari makamlara başvurma olanağı tanımaktadır.
- 15:14Anayasa Mahkemesi ve Bireysel Başvuru
- 1982 Anayasasına göre temel hak ve hürriyetleri ihlal edilmiş olan bireyler anayasa mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilirler.
- Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulunabilmek için iç hukukta izlemeleri gereken olağan tüm yolların tüketilmiş olması gerekmektedir.
- Her hak ihlalinde Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulunulamaz, başvuruda bulunulabilecek haklar belirlenirken temel ölçüt, o hakkın anayasada ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde yer alıp ihlali uğramış olmasıdır.
- 15:57İnsan Haklarını Koruyan Kurumlar
- İnsan haklarının Türkiye'de hem merkez hem de taşra teşkilatı düzeyinde korunması için çeşitli kurum ve kuruluşlar oluşturulmuştur.
- Bu kuruluşlar 1990 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Hakları İnceleme Komisyonu, 1998 tarihinde İnsan Hakları Eğitimi 10. Yılı Ulusal Komitesi, 2001 tarihinde İnsan Hakları Üst Kurulu, 2003 tarihinde İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları ve İnsan Hakları Danışma Kurulu ve 2012 tarihinde Türkiye İnsan Hakları Kurumu'dur.
- İnsan haklarını milli düzeyde koruyan kuruluşlardan resmi devlet kurumları yanında insan hakları komisyonları ve kamu denetçiliği kurumu gibi özel statüdeki yarı resmi sayılabilecek kuruluşlarla birlikte sivil toplum örgütleri de önemli görevler üstlenmişlerdir.
- 17:03Türkiye İnsan Hakları Kurumu ve Kamu Denetçiliği
- 2012 tarihinde kanun ile oluşturulan Türkiye İnsan Hakları Kurumu, günümüzde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu olarak varlığını devam ettirmektedir.
- Bu kurumun amacı genel olarak insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, kişilere hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma konusunda yaşanan ayrımcılığın önlenmesi amacıyla ulusal düzeyde faaliyet göstermektir.
- 2012 tarihinde kanunla düzenlenen Kamu Denetçiliği Kurumu, şikayet doğrultusunda idarenin her türlü işlemlerini ve eylemlerini insan hakları temelinde, adalet ve hakkaniyet çerçevesinde incelemek, araştırmak ve tavsiyelerde bulunmak yetkisiyle donatılmıştır.
- 18:05Uluslararası İnsan Hakları Düzenlemeleri
- 20. yüzyılda gerçekleştirilen birinci ve ikinci dünya savaşları pek çok insanın hayatını kaybetmesine sebep olurken, bir kısmının da temel haklarını derinden zedelemiştir.
- Barış ve güvenliğin sağlanması için 1945 tarihinde Birleşmiş Milletler kurulmuştur ve 1946 tarihinde oluşturduğu İnsan Hakları Komisyonu, 1948 tarihinde İnsan Hakları Evrensel Bildirisini ilan etmiştir.
- İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ilanından kısa bir süre sonra 1949 tarihinde Türkiye tarafından da kabul edilmiş ve resmi gazetede yayımlanmıştır.
- 19:36Evrensel ve Bölgesel İnsan Hakları Anlaşmaları
- İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesi amacıyla evrensel düzeyde 1966 tarihinde Kişisel ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme kabul edilmiştir.
- Türkiye bu anlaşmalara 1976 yılında imza atarak taraf olmuştur.
- Bölgesel düzeyde ise Avrupa Kıtasında Avrupa Konseyi Örgütü, Amerika Kıtasında Amerikan Devletleri Örgütü ve Afrika Kıtasında Afrika Birliği olmak üzere üç bölgesel örgüt kurulmuştur.
- 20:20Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Mahkemesi
- İkinci Dünya Savaşı'nın ardından Avrupa devletleri bir araya gelerek 1949 tarihinde Avrupa Konseyi'ni oluşturmuşlardır.
- Merkezi Strazburg'da olan bu konseye Türkiye de üyedir ve kuruluş amaçları doğrultusunda çeşitli şartlar ve sözleşmeler yapmaktadır.
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile korunan insan hakları ihlallerinin şikayetlerini almak üzere 1959 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kurulmuştur.