Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan hukuk dersi formatındadır. Eğitmen, öğrencilere hitap ederek konuları açıklamaktadır.
- Video, kişilik hakları konusunun devamı olarak ad değiştirme hakkı ile başlayıp, kadınların evlilik sonrası soyadı kullanımı ve boşanma durumunda eski soyadına dönme hakkı gibi konuları ele almaktadır. Daha sonra tüzel kişiler konusuna geçilerek, tüzel kişilerin sınıflandırılması (kişi toplulukları ve mal toplulukları), tabi oldukları hukuk açısından değerlendirilmesi ve kuruluş sistemleri (serbest kuruluş, izin sistemi, tescil sistemi ve izin artı tescil sistemi) detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda KPSS sınavlarında sorulabilecek örnekler verilmekte ve bir sonraki derste fiil ehliyetinin kazanılması ve tüzel kişilerin sona ermesi konularının ele alınacağı belirtilmektedir. Ayrıca dernekler, siyasi partiler, sendikalar, vakıflar ve kamu kurumları gibi tüzel kişilerin örnekleri üzerinden konular somutlaştırılmaktadır.
- 00:22Kişilik Hakları ve Ad Kavramı
- Bu derste kişilik haklarının bir parçası olan adın değiştirilmesiyle ilgili önemli ayrıntılar incelenecek ve ardından tüzel kişilere ilişkin giriş yapılacak.
- Ad kavramı dar anlamda (öz ad) ve geniş anlamda (soyad) iki ayrı kavramdan oluşur.
- Öz ad, aynı aileye mensup olanları birbirinden ayırt etmek için kullanılan isimdir (örneğin Erhan ve Erkan).
- 01:49Soyad ve Diğer İsimler
- Soyad, aynı ismi taşımasına rağmen aileleri birbirinden ayırt etmeye yarayan isimdir.
- Ad ve soyad doğduğumuzda baba tarafından ve annemiz tarafından verilir, kendi seçimimiz değildir.
- Ad ve soyadın dışında müstear ad (mahlas) ve lakap gibi sosyal yaşamda kullanılan farklı isimler de vardır.
- 02:55Müstear Ad ve Lakap
- Lakap, kişilere başkaları tarafından verilen isimlerdir ve sosyal ilişkilerde çözülebilir bir meseledir.
- Müstear ad, kişinin kendi kendine taktığı isimlerdir ve genellikle edebiyat alanında mahlas olarak kullanılır.
- Müstear ad ve lakap değiştirmek için dava açmak gerekmez, ancak ad ve soyadı değiştirmek için mahkeme kararı gereklidir.
- 05:01Ad Değiştirme Süreci
- Ad veya soyadı değiştirmek için dava açmak gerekir ve neden rahatsız olunduğunu kanıtlamak şarttır.
- Ad değişikliği bir defaya mahsus yapılır, değiştirilen isim tekrar değiştirilemez.
- Ad değişikliği, ismin otantik anlamıyla rahatsızlık vermesi, teröristle aynı ismi taşımak istememe veya anlam sıkıntıları gibi nedenlerle yapılabilir.
- 08:22Evli Kadınların Soyadı
- Evli kadınların soyadına ilişkin yasal mevzuatımız uluslararası anlaşmalardan farklı düzenlemelere sahiptir.
- Medeni Kanun'a göre evlenen kadın kocasının soyadını alır.
- Bu emredici hüküm, daha sonra yumuşatıcı bir düzenleme ile desteklenmektedir.
- 09:38Evlilik ve Soyad Hakkı
- Evlenen kadın kocasının soyadını almak zorundadır, ancak dilerse kendi kızlık soyadını da onun önünde kullanabilir.
- Evlilik sona erdiğinde kadın eski soyadına geri döner, ancak boşanmış olmasına rağmen eski kocasının soyadını kullanmaya devam edebilir.
- Koca izin vermezse kadın soyadını kullanamaz, ancak bu isimle ün kazanmışsa ve ekonomik olarak zarar görmeyecekse eş izin vermemesine rağmen bu ismi kullanabilir.
- 13:39Çocukların Soyadı
- Çocuklar ana babalarının soyadını alırlar, ancak ana-baba boşanmışsa bile çocuğun babası biliniyorsa o zaman çocuk babasının soyadıyla nüfusa kaydedilecektir.
- Baba bilinmiyorsa, çocuğun soyadı annenin kızlık soyadını alır, ancak bu annenin evlendikçe soyadı değişse bile çocuğun soyadı değişmeyecek anlamda algılanmalıdır.
- Anne de bilinmiyorsa (örneğin cami avlusuna bırakılmış veya çöp konteynırında bulunmuş bir çocuk), nüfus müdürlüğü rastlantısal olarak isim ve soyad oluşturur ve çocuk büyüdükten sonra dava açıp adını veya soyadını değiştirebilir.
- 17:17Tüzel Kişiler
- Hukuk düzeninde insanların sermayelerinin ve ömürlerinin uzun vadeli projeleri gerçekleştirmekte yetersiz olmasından kaynaklı olarak daha uzun ömürlü ve daha büyük sermayeli tüzel kişiler oluşturulmuştur.
- Tüzel kişiler, Mars'ta hayat var etmek veya güneş sisteminin dışında bir gezegende hayat aramak gibi insanın ömrünün yetmeyeceği büyük projelerin yarım kalmaması için hukuken oluşturulmuştur.
- Tüzel kişiler yapılarına göre veya tabi oldukları hukuka göre iki grupta toplanabilir.
- 20:09Tüzel Kişilerin Türleri
- Tüzel kişiler kişi toplulukları ve mal toplulukları şeklinde ikiye ayrılır.
- Kişi toplulukları, kişilerin bir araya gelerek oluşturduğu topluluklardır ve dernekler, siyasi partiler ve sendikalar bu türün örnekleridir.
- Mal toplulukları, sermayenin veya ekonomik değerlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan tüzel kişiliklerdir ve vakıflar, kamu kurumları ve üniversiteler bu türün örnekleridir.
- 21:45Vakıfların Özellikleri
- Vakıflar, ekonomik değer bütünü olarak mal topluluğu olarak adlandırılır.
- Vakıf, bir malın ekonomik değeri (kira geliri gibi) belirli bir amaç için vakfedilmesiyle kurulur.
- Vakıfta bir araya gelen insanlar değil, belirli bir amaç için harcansın diye ortaya koyulan mal varlığıdır.
- 23:56Kamu Kurumları ve Kamu İdareleri
- Kamu kurumları, kamu idareleri ve kamu kurumları arasında ayrım yapılır.
- Kamu idareleri, bir yerin genel anlamıyla bütün ihtiyaçlarını karşılamak için var edilmiş teşkilatlardır (örneğin belediyeler).
- Kamu kurumları ise her yerin bir ihtiyacını karşılamak için kurulmuş kuruluşlardır (örneğin üniversiteler, TRT Genel Müdürlüğü).
- 26:41Tüzel Kişilerin Hukuka Göre Sınıflandırılması
- Tüzel kişiler, tabi oldukları hukuka göre kamu hukukundan doğanlar ve özel hukuktan doğanlar olarak ikiye ayrılır.
- Kamu hukukundan doğanlar arasında kamu kurumları ve kamu idareleri (il özel idaresi, belediye idaresi, köy idaresi, TRT Genel Müdürlüğü, üniversiteler) yer alır.
- Özel hukuktan doğanlar arasında dernekler, vakıflar, şirketler (anonim şirket, kolektif şirket, limited şirket) ve kooperatifler yer alır.
- 28:31Tüzel Kişilerin Kişiliklerinin Kazanılması
- Tüzel kişilerin kişilikleri, gerçek kişilerin doğumla kazandığı gibi, farklı sistemlerle kazanılır.
- Tüzel kişilerin hak ehliyetini kazanmalarına ilişkin değişik sistemlerle karşı karşıyayız.
- Serbest kuruluş sistemi, bildirim sistemi ve normatif sistem gibi farklı sistemlerle ifade edilebilir.
- 29:55Serbest Kuruluş Sistemi
- Serbest kuruluş sisteminde tüzel kişiler, devletin yetkili birimlerinden izin veya icazet almadan, hür iradelerini beyan ettikleri an kurulmuş kabul edilirler.
- Dernekler serbest kuruluş sisteminin en güzel örneğidir; dernek kurmak için dernek tüzüğü hazırlayıp il valiliğine başvurarak kurulma iradesini açıkça belirtirler.
- Siyasi partiler ve sendikalar da önceden izin almaksızın kurulduğu için serbest kuruluş sistemi için örneklenebilir, ancak medeni hukukun konusu olmadığı için bu derste ele alınmamıştır.
- 31:44İzin Sistemi
- İzin sisteminde (ruhsat sistemi) tüzel kişiler, bir makamdan başvurarak faaliyet göstermek istediklerini belirtirler ve izin alındığında kurulmuş kabul edilirler.
- Yabancı derneklerin Türkiye'de faaliyet göstermesi için Dışişleri Bakanlığı'nın tavsiyesi ve İçişleri Bakanlığı'nın izni gereklidir.
- Eskiden yabancı derneklerin Türkiye'de kurulabilmesi için mütekabiliyet (karşılıklılık) koşulu aranırken, bu şart kaldırılmıştır.
- 34:19Tescil Sistemi
- Tescil sisteminde, bir sicile kaydedilmekle kişiliğin veya hak ehliyetinin kazanıldığı bir sistemdir.
- Şirketler genel anlamıyla ticaret siciline tescille hayat bulurken, vakıflar vakıflar siciline tescille hak ehliyetini kazanmış olurlar.
- İzin artı tescil sistemi, sadece yeni Ticaret Kanunu'ndan kaynaklanan düzenleme ile SPK'nın denetimine tabi anonim şirketler için söz konusudur; bu şirketlerin kuruluşunda hem bakanlıktan izin hem de ticaret siciline tescil gereklidir.