Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Coğrafya Öğretmeni Gürkan Soylu tarafından sunulan bilgilendirici bir eğitim içeriğidir.
- Video, Hazar'ın deniz mi yoksa göl mü olduğu tartışmasını farklı bir açıdan ele alıyor. İçerikte Hazar'ın coğrafi özellikleri, 1990'larda Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Hazar kıyısındaki beş ülke (Rusya, İran, Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan) ortaya çıkması ve bu ülkelerin çıkarları doğrultusunda Hazar'ın hukuki statüsünü belirleme çabaları anlatılıyor. Ayrıca, Hazar'ın deniz, göl, eşit paylaşım statüsü veya özel bir su havzası olarak değerlendirilmesi gibi dört farklı önerinin detayları paylaşılarak, ülkelerin bu tartışmada kendi çıkarlarını nasıl savundukları açıklanıyor.
- Hazar Deniz mi Göl mü?
- Hazar Denizi, deniz seviyesinden yirmiyedi metre alçakta meydana gelmiş, dünyanın kapalı olan en büyük su kütlesidir.
- Coğrafi olarak Hazar hiçbir deniz ile bağlantısı olmadığından göl olarak anılabilmekle beraber, tuzlu olması, üçyüzyetmişbir bin kilometrekare büyüklüğü ve nehirler üzerinden diğer denizlerle ilişkilendirilmesi ile deniz olarak da nitelendirilmektedir.
- Hazar'ın havzaya sahip olma, doğal kaynakların çıkarımı, ulaşım imkanları, denizde bulunan canlı varlıklardan yararlanma ve güvenlik gibi unsurları, ülkelerin kendi çıkarları doğrultusunda Hazar'a deniz veya göl nitelemesi yapmasına neden olmaktadır.
- 01:14Hazar'a Kıyısı Olan Ülkeler
- 1990 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla beraber Hazar'a kıyısı olan beş ülke ortaya çıkmıştır: Rusya, İran, Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan.
- Hazar kıyısındaki bu devletlerin menfaatleri istikametinde Hazar'ın ne şekilde bölüştürüleceği hususunda anlaşmaya varamamaları, Hazar'ın hukuki statüsü meselesini meydana getirmiştir.
- Hazar'ın hukuki statüsü sorununda ortaya atılan öneriler dört başlık altında ele alınabilir.
- 01:57Hazar'ın Deniz Olma Durumu
- Uluslararası hukukta deniz kavramı açık deniz ve kapalı ya da yarı kapalı deniz olarak ikiye ayrılmaktadır.
- Hazar'ın Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne göre açık deniz olarak kabul edilmesi önerilmiştir, bu durumda Hazar milli sektörlere bölünmüş olacaktı.
- Hazar genel anlamda kapalı deniz statüsünde ele alınmak istenmektedir, ancak Don ve Volga nehirleri üzerindeki yapay kanalların varlığı Hazar'ın yarı kapalı deniz olarak değerlendirilmesine neden olmaktadır.
- 03:17Rusya'nın Hazar'ı Deniz Olma Durumundaki İtirazı
- Rusya'nın Hazar'ın deniz olması sürekli itiraz etmesinin en büyük nedeni, Don ve Volga kanallarına dayanmaktadır.
- Eğer Rusya Hazar'ı deniz olarak kabul ederse, bu kanallarda uluslararası suyolu rejimini uygulamakla karşı karşıya kalacaktır.
- Bu durumla birlikte Hazar'a kıyısı olan diğer devletler bu kanallar üzerinden transit geçiş hakkı elde edeceklerdir.
- 04:28Hazar'ın Göller Olma Durumu
- Hazar'ın bir göl olarak kabul edilmesi durumunda, Hazar devletlerarası sınır gölü statüsü kazanacak ve 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi burada uygulanamayacaktır.
- Hazar'ı hukuki açıdan göl olarak ele aldığımız takdirde, sınır suları ile ilgili olan uluslararası hukuk kuralları devreye girecektir.
- Diğer göller gibi Hazar'ın da bölünmesi gerekecektir, çünkü kıyıdaş devletler kendi sınırları içerisindeki doğal kaynakları kullanmak ve su ve taşımacılık alanında egemenliklerini oluşturmak isteyeceklerdir.
- 05:33Diğer Öneriler ve Sonuç
- Eşit paylaşım statüsü olarak her devlete yüzde yirmi pay verilmesi ve hem yüzey hem dip bölgesi için eşit paylaşımın olması önerilmiştir.
- Hazar'ın hukuki statüsüne ilişkin bir başka değerlendirme de Hazar'ın özel bir su havzası olduğu görüşüdür.
- 12 Ağustos 2018 tarihinde Kazakistan'ın Aktau şehrinde imzalanan stratejik anlaşma, uzun yıllardır tartışılan üç statüden farklı bir çözüm getirerek tarihi çözüm olarak nitelendirilmektedir.