Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir elektrik-elektronik mühendisi tarafından sunulan eğitim içerikli bir sunum ve Kütahya Donertas Üniversitesi'nde gerçekleşen bir etkinlikte Ufuk Sabanoğlu ile yapılan sohbeti içermektedir.
- Video, havacılıkta kullanılan elektronik sistemler ve haberleşme teknolojileri hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. İçerik, uçak navigasyon sistemleri, görüntüleme sistemleri, telsizler, dost-düşman tanıma sistemleri gibi elektronik donanımların çalışma prensiplerini, sistem mühendisliği metodolojisini ve Türkiye'deki uygulamaları (C-130 modernizasyonu, FX-TX projesi) ele almaktadır.
- Sunumda ayrıca sistem mimarisi, entegrasyon, EMIC, anten konumlamaları, insan-makine arayüzü ve yazılım entegrasyonu gibi teknik konular detaylı olarak anlatılmaktadır. Video, öğrencilere yönelik soru-cevap oturumu ve STAJ olanakları hakkında bilgilerle tamamlanmaktadır.
- Uçak İniş Sistemi
- Mezar antenler ve dizili antenler yerleştirilmiş olup, açı aralıklarıyla değiştirilebiliyor.
- Glide slope sistemi, uçakların iniş yaparken yaklaşık üç derecelik açıyı korumasında 90 Hz ve 150 Hz frekansları kullanarak yardımcı oluyor.
- Doculier sistemi, yatay eksende pistin merkezinden ne kadar saptığın uçağın göstergelerinde algılayabilmesini sağlıyor.
- 02:05Uçak İniş Yardımcı Sistemleri
- Uçağın pist başına mesafesini belirten outer, middle ve inner marker sinyalleri bulunuyor.
- Outer marker, pist başına 4-7 mil mesafe varken 400 Hz sinyal gönderiyor ve 300 metre yükseklikte uyarı veriyor.
- Middle marker, pist başına 0,8-1,5 mil mesafede 1400 Hz sinyal ile 60 metre yükseklikte uyarı veriyor ve kategori bir uçuş için karar noktası oluşturuyor.
- 03:56Haberleşme Sistemleri
- Uçaklarda farklı telsizler kullanılıyor ve yüksek, çok yüksek ve ultra yüksek frekans bantları kullanılıyor.
- İç haberleşme sistemi, pilotların birbirleri ve mürettebatlar arasındaki görüşmelerde kullanılıyor.
- Dost-düşman tanıma sistemi, her uçağın belli bir ID'si var ve sorgulama yapıldığında uygun yanıt verenler dost olarak kabul ediliyor.
- 05:21Elektronik Donanım ve Kontrol
- Uçaklarda elektronik ekipmanların montajı için damper içeren montaj tablaları kullanılıyor.
- Kontrol ünitesi ve kokpitteki uzaktan kontrol için anten bulunuyor.
- Uçaklarla yer kontrol arasında haberleşme için hava trafik kontrol bandı kullanılıyor.
- 07:06Uçak Kontrol Sistemleri
- Elektronik ekipmanların merkezi bilgisayarla veri yolu üzerinden kontrolü mümkün.
- Pilotlar manuel düğmeler veya ekranlı kontrol üniteleri üzerinden ekipmanları kullanabiliyor.
- Fonksiyonu değişen tuşlar ve özel klavyeler ile frekans veya etiket girişi yapılabiliyor.
- 08:52Güvenlik ve Veri Aktarımı
- Sistemlerde kanal ayarlama, mod seçimi ve modülasyon seçimi yapılabiliyor.
- Zeroi özelliği, sistemdeki kritik bilgileri sıfırlama imkanı sunuyor.
- Haberleşmeyi dinlenmesini önlemek için time of day, world of day gibi özel frekanslar ve değişen frekanslar kullanılıyor.
- 10:22Veri Yolları ve Blok Diyagramları
- Veri yolları, ana bilgisayar ile telsiz ekipmanı arasında mesaj aktarımı sağlıyor.
- Blok diyagramları ve özel semboller kullanılarak sistemler görsel olarak gösterilebiliyor.
- Otomatik uçuş kontrol, güdüm ve savunma sistemleri, kontrol mühendisliğinde yaygın kullanımları var.
- 12:32Uçak Görüntüleme Sistemleri
- Uçaklarda inferrate görüntüleme, elektro-optik görüntüleme, normal gündüz kamera ve sentetik aperture radar gibi görüntüleme sistemleri kullanılmaktadır.
- Kokpit içinde LCD displayler kullanılarak görüntü alınması ve yansıması HD kaliteye doğru ilerlemektedir.
- 13:19Entegrasyon Kavramı
- Uçakların gövde ömrü donanımlarından daha uzun olup (30-50 yıl) içerisindeki sistemleri yenilemek için haluk entegrasyon adı verilen faaliyetler gerçekleştirilir.
- Entegrasyon, kabiliyet kazandırma, yeniden yapılandırma veya yeteneklerin faydalı kullanım ömrünün artırılması amacıyla yapılabilir.
- Operasyonel ihtiyaçlar, yeni teknolojilerin uygulanması, kuvvetlerle uyum sağlama ve standardizasyon amaçlı güncellemeler entegrasyon kapsamında yer alabilir.
- 14:53Pilot Arayüzü ve Otomasyon
- Pilot arayüzünde durumsal farkındalık önemlidir; pilotun dikkatini dağıtmadan ihtiyaç duyduğu verilere zamanında ulaşabilmesi gerekir.
- Otomasyon, minimum sayıda gösterge verisiyle pilotu rahatsız etmeyen bir arayüz sunar ve sadece hız ve temel açılar gibi bilgileri gösterir.
- Uçuş yönetim sistemlerinde rotalar çizilirken bazı fonksiyonlar otomatik hale getirilir ve kalan yakıt miktarı gibi hesaplamalar sayısal veya görsel olarak pilotun algılayabileceği şekilde sunulur.
- 16:52Sistem Mühendisliği ve Proje Yönetimi
- Sistem mühendisliği, farklı branşlardan mühendislerin bir araya gelerek bir projeyi başından sonuna kadar başarıyla sonuçlandırmaları için kullanılan bir metodolojidir.
- Proje süreci konsept tasarım, ön tasarım, detay tasarım, üretim ve test değerlendirmeleri aşamalarından oluşur.
- Gereksinim tabanlı tasarım ve proje süreci, kullanıcı ihtiyaçlarından başlayarak base konfigürasyonunun oluşturulması, tasarım aktiviteleri ve ürünün servise alınması adımlarını içerir.
- 21:04Uçak Sistem Mimarisi ve Yerleşim Kriterleri
- Sistem mühendisliği gibi kavramlar diğer branşlarla birlikte şekillendirilmekte ve araştırılmaktadır.
- Uçak üzerine yazılacak sistemler için boyut, ağırlık, hacim, soğutma ve elektriksel güç ihtiyaçları önemli kriterlerdir.
- Uçaklarda yer kullanımı çok önemlidir; bazı uçaklarda bir cm² bile verimli kullanılmak zorunda olabilir.
- 23:01Elektromanyetik Uyumluluk ve Anten Konumları
- Elektromanyetik interference (EMI) ve elektromanyetik compatibility (EMC) konuları, antenli sistemlerin birbirini etkilemeyecek şekilde yerleştirilmesi için önemlidir.
- Farklı frekanstaki antenlerin boyutları değişiklik gösterir; dalga boyu uzun olan antenler daha büyük, yüksek frekansta yayın yapan antenler daha küçüktür.
- Elektronik bileşenler birbirini etkilemeden yayın yapmalı, hem iyi fonksiyonu yerine getirmeli hem de olumsuz etkilememelidir.
- 24:49Anten Analizi ve Test Yöntemleri
- Antenlerin ışıma örüntüsü (radiation pattern) analiz edilir ve bilgisayar ortamında analiz araçları kullanılarak değerlendirmeler yapılır.
- Anten konumlarını değiştirmek zordur çünkü uçakın üzerini kesmek ve özel montaj yapmak gerekir.
- Laboratuvarlarda anten testleri yapılır; bazı durumlarda antensiz kablo ile bağlayıp yayın yaparak test edilebilir.
- 26:13Pilot Araç Arayüzü ve Yazılım Geliştirme
- Pilot araç arayüzü (insan-makine arayüzü) özel bir çalışma alanıdır.
- Yazılım geliştirme sürecinde harekat ve uçuş yazılımı için işlevsel gereksinimler oluşturulur.
- Yazılım öncelikle sistem entegrasyon laboratuvarında denenir, burada kokpitteki göstergeler ve simülasyon bilgisayarları bulunur.
- 27:25Sistem Entegrasyon Laboratuvarı ve Hata Simülasyonu
- Sistem entegrasyon laboratuvarı, yazılımı ve bileşenlerin birlikte çalışırlığını test etmek için kullanılır.
- Laboratuvarlarda hatalar enjekte edilebilir, hatalı durumlar simüle edilebilir ve zaman ekseninde yavaşlatılabilir.
- Sistem entegrasyon laboratuvarı, sistemin bütününün doğrulanması amacıyla kullanılır.
- 28:22Elektrik Sistem Tasarımı ve Kablolaj
- Uçaklarda sistemler arası kablolajları, konnektörler ve farklı türde kablolar (bakır, alüminyum, RF, koaksiyonel) kullanılır.
- Fiber kablolar, dış ortam etkilerinden daha az etkilenen, daha hızlı ve daha geniş bant genişliği sağlayan bir seçenek olarak tercih edilir.
- Kontrol bilgisayarlarında bin pinli konnektörler kullanılarak birden fazla sinyal aktarılabilir.
- 30:15Aydınlatma Sistemleri ve Türkiye'deki Uygulamalar
- İç ve dış aydınlatma sistemleri tasarımı özel bir alan olarak değerlendirilir.
- Türkiye'de C-130 nakliye uçağı modernizasyonu gerçekleştirilmiş, özel bilgisayarlar ve kartlar kullanılmıştır.
- Veri yolu analizinde, verilerin zaman ekseninde seri olarak aktarılması ve veri yollarının yükünün yüzde 40-50'e kadar olmaması istenir.
- 32:03Bilgisayar Mimarisi ve Uçak Sistemleri
- Bilgisayarlar genellikle Mi tabanlı mimari kullanır ve içinde güç kaynağı, uygulama modülü, grafik/video modülü ve harita modülü bulunur.
- Head-up display (HUD), pilotun dış dünya görüntüsünün üzerine sembololojiyi indirilmiş olarak görebildiği bir yapıdır.
- İnsansız araçlarda pilot yerde konsollardan joystick, klavye ve ekranlar kullanarak uçağı kontrol eder.
- 34:16Sunumun Özeti
- Sunumda insansız aracı, jeneratör, veri linki anteni, taşınabilir görüntü kıymetlendirme ve yer kontrol istasyonu gibi konular ele alındı.
- Sunum, havacılık elektroniğinde ön sitelere giriş niteliğinde bilgiler içermekte ve Türkiye'deki uygulamalardan örnekler verilmeye çalışılmıştır.
- Sunumda havacılıkta farklı mühendislik dallarının (makine, elektronik, bilgisayar mühendisliği) iş imkanları vurgulanmıştır.
- 35:14Kaynaklar ve Öneriler
- Sunumda Kaya Şahin'in "Uçaklar ve Helikopterler" adlı kitabı ve "Intering Systems" sitesi gibi kaynaklar önerilmiştir.
- Firma içinde yaklaşık 1800 mühendis çalışmakta olup bunların yarıya yakını makine ve havacılık mühendisi, geri kalanı elektronik ve bilgisayar mühendisliği gibi dallardan oluşmaktadır.
- Mühendislik yetkinliği elde eden ve farklı deneyimlerle zenginleşen öğrencilerin gelecekte mühendislik kariyeri yapabilecekleri vurgulanmıştır.
- 37:17Gelecekteki Uçaklar
- Gelecekte pilotlu, opsiyonel pilotlu veya tamamen pilotsuz otonom uçakların yaygınlaşacağı düşünülmektedir.
- X-47B UCAV ( İnsansız ve combat air vehicle) adlı uçak gemisine iniş kalkış yapabilmiş ve havada yakıt ikmali yapabilmiştir.
- Avrupa'da "Y7N" programı kapsamında geleceğin kokpiti çalışması yapılmakta ve bir pilottan iki pilot yerine geçilebileceği araştırılmaktadır.
- 39:35Mühendislik Bakış Açısı
- Mühendislik bakış açısında, bir şeyin nasıl yapıldığını bildiğinizde hayata bakışınız değişmektedir.
- Firma içinde tasarım ve test mühendislerine pilot eğitimi verilmekte ve projelerde pilot görüşü alınmaktadır.
- Pilotluk amatör olarak da yapılabilmekte olup, belli yetenekleri ve koşulları sağlamanız gerekmektedir.
- 42:45Uçak Tasarımı ve Güvenlik
- Bir uçağın taşıma kapasitesinin bir kısmı görev yükü olarak kullanılabilir, ancak bu değerlendirme için farklı analizler gerekir.
- Kanatların sağlamlığı için statik analiz, dinamik analiz ve yorulma analizleri yapılmaktadır.
- Farklı görev yüklerinin kanat altına yerleştirilmesi durumunda uçakın dirençliliği değerlendirilmekte ve gerekirse sağlamlaştırma yapılmaktadır.
- 44:52Uçak Görünürliği
- Uçaklarda nesil açıklamaları vardır (birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci nesil) ve nesil arttıkça uçaklar daha güçlü ve dirençli olmaktadır.
- Beşinci nesil uçaklarda "düşük görünürlük" özelliği vardır, bu sayede radar sinyallerinde büyük cisimler küçük görünmektedir.
- Uçaklar görünmez değil, düşük görünürlük özelliğine sahiptir ve bu özellik radarın hassasiyetine bağlıdır.
- 47:19Türkiye'de Savaş Uçakları Projesi
- Türkiye'de milli muharip uçak FX-TX projesi üzerinde çalışılıyor, ancak bu çok uzun vadeli bir proje.
- İlk prototipin 2023 yılına üretilmesi hedefleniyor, ancak bu tarihin doğruluğu kesin değil.
- Bu proje, F-35 veya CSF gibi bir uçağın geliştirilmesi anlamına geliyor ve çok sayıda mühendis, altyapı ve AR-GE projeleri gerektiriyor.
- 49:05Staj Olanakları
- Staj yapmak isteyenler için firma internet sitesinde staj olanakları ve insan kaynakları bölümleri bulunmaktadır.
- Her yıl yaklaşık 1200 stajyer kabul ediliyor ve bazı stajlar bir aylık sürelerle yapılmaktadır.
- TOB ETÜ, ODTÜ ve COP gibi üniversitelerle uzun süreli staj anlaşmaları bulunmaktadır.
- 51:31Maker Hareketi ve Mühendislik Geleceği
- Maker hareketi adı verilen küçük işletmelerde pek çok şey başarılabilir bir yapı bulunmaktadır.
- Mühendislere dünya çapında önemli işler düşmektedir ve herkesin bu konudaki katkısı çok önemlidir.
- Uçakların yazılımlarının yabancı ülkeler tarafından kontrol edilebilme endişesi teorik olarak mümkündür, ancak Türkiye'de spesifik bir ispatlanmış durum yoktur.